Crkva svetog Ahilija u Arilju

Crkva Svetog Ahilija je smeštena na uzvišenju u središtu današnjeg Arilja i zadužbina je kralja Dragutina (kralj Srbije 1276 – 1282, kralj Srema 1282 – 1316) sa kraja XIII veka. Ima osnovu jednobrodne građevine sa narteksom i egzonarteksom, a podignuta je u Raškom stilu, u kome jedinstvena po svojim vitkim, izduženim proprocijama i fasadama raščlanjenim pilastrima i slepim arkadama^[1]. Izrada freskopisa je završena 1296. godine i izrađen je tradicijama monumentalnog stila srpskog freskoslikarstva XIII veka, a u njemu se ističu portreti samog Dragutina, zatim njegove supruge Kataline i njihovih sinova (Urošic i Vladislav), kao i njegovog brata, kralja Milutina (1282 – 1321). Manastir je postojao i pre Dragutinovog doba, a u njemu je od 1219. godine^[2] bilo sedište Moravičkog episkopa. Sam lokalitet je možda kao manastir postojao još od doba cara Samuila (976 – 1014), koji je svetom Ahiliju podigao veliki manastir u svojoj prestonici Prespi. Manastir je bio episkopsko sedište i 1433. godine, a 1650. godine se pominje kao zapusteo. Krajem XIX veka u crkvi se nalazio prazan grob svetog Ahilija, a srpski rodoslovi navode da je u njoj bio sahranjen i Dragutinov sin Urošic, iz čijih moštiju je teklo miro^[2].

Za crkvu posvećenu istom svecu u Prespi, pogledajte članak crkva Svetog Ahilija.

Crkva Svetog Ahilija
Pogled na crkvu Svetog Ahilija
Osnovni podaci
Mesto:	Arilje, Opština Arilje  SRB
Vrsta spomenika:	utvrđeni manastir (danas crkva)
Vreme nastanka:	XIII vek
Tip spomenika:	Spomenik kulture od izuzetnog značaja
Stepen zaštite:
Vlasnik:	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu:
Nadležna institucija
Sedište:
Adresa:
Internet strana:	[http:// ]
Vikimedija ostava ima multimedijalne fajlove vezane za Crkva Svetog Ahilija

Konzervatorski radovi na crkvi su okončani 1996. godine, a sama građevina se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja^[1][3].

Građevina

Crkva svetog Ahilija je podignuta na ostacima manastirske crkve u kojoj je bilo sedište episkopije Moravičke od 1219. godine. Crkva osnovu jednobrodne građevine, nad kojom se uzdiže kupola, sa narteksom i nešto kasnije dograđenim egzonarteks, tako po osnovi odgovara crkvama Raškog stila, razvijene osnove. Oltarski deo joj je trodelan, pevnice imaju pravougaonu osnovu, a pojedina arhitektonska rešenja je čine jedinstvenom među crkvama Raškog stila. Sama kupola ima šest prozora, što je redak slučaj kod srpskih crkava^[4].

Slikarstvo

Ktitorski portret kralja Dragutina

Prema natpisu očuvanom u crkvi, njen živopis je završen 1296. godine i nadovezuje se na tzv. zlatni vek srpskog slikarstva, koji svoj vrhunac dostiže slikarstvom Sopoćana (1263 – 1268). Danas je u delimično očuvan, najviše u narteksu, u nešto manjoj meri u naosu, dok su u egzonarteksu očuvani samo mali fragmenti.

U prvoj zoni freskopisa u naosu prikazani su, u stojećem položaju, sveci iz dinastije Nemanjića sa srpskim episkopima i arhiepiskopima, kao svojevrsna potvrda jedinstva države i crkve u Nemanjićkoj Srbiji^[1]. Iznad njih su prikazane scene iz života Presvete Bogorodice, Veliki praznici i Hristova stradanja. Đakonikon je ukrašen prizorima iz života svetog Nikole, dok su u apsidi predstavljene evharističke teme.

Ktitorski portret kralja Dragutina sa modelom crkve, nalazi se u donjoj zoni narteksa. U istom nivou se nalaze i portreti njegovog brata, supruge i sinova, dok su iznad njih prikazani vaseljenski sabori i teme iz Starog zaveta.

Povezano

• Zadužbine Nemanjića
• Arilje

Reference

1. Spomenici kulture u Srbiji: Crkva Sv. Ahilija (sajt SANU) () ()
2. Vasilije Marković, „Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji“ (prvo izdanje), Sremski Karlovci, 1920.
3. „Spomenici kulture od izuzetnog značaja“ Arhivirano 2008-10-15 na Wayback Machine-u (Ministarstvo kulture Republike Srbije) ()
4. Aleksandar Deroko, „Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji“ (treće dopunjeno izdanje), Beograd, 1985.

Literatura

• Vasilije Marković, „Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji“ (prvo izdanje), Sremski Karlovci, 1920.
• Aleksandar Deroko, „Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji“ (treće dopunjeno izdanje), Beograd, 1985.
• Spomenici kulture u Srbiji: Crkva Sv. Ahilija (sajt SANU) () ()

Vanjske veze

• Crkva Svetog Ahilija u Arilju- virtuelna tura i foto zbirka Fonda Blago

Crkva svetog Ahilija u Arilju na Wikimedijinoj ostavi