Bosilegrad

Bosilegrad je grad i sedište opštine Bosilegrad u Pčinjskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 2530 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 2702 stanovnika).

Opština Bosilegrad u Pčinjskom okrugu

Bosilegrad
Pogled na Bosilegrad
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pčinjski
Opština	Bosilegrad
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	2702
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	696 m
Bosilegrad Bosilegrad (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	17540
Pozivni broj	017
Registarska oznaka	VR

Geografija

Reka Dragovištica u Bosilegradu

Celu opštinu karakteriše brdsko-planinski predeo sa nadmorskom visinom od 660 do 1.922 metara. Najveći planinski vrh je planina Besna Kobila sa 1.922 m nadmorske visine. Ističe se, takođe, Bosilegradska kotlina u dužini od 5,5 km., srednje širine 1,5 km i 730 m nadmorske visine. Kroz grad protiče reka Dragovištica koja se zajedno sa svojim pritokama nalazi u slivu Strume. Nepovoljna konfiguracija terena i struktura zemljišta uslovljavaju neizgrađenost putne mreže. Tako da su i osnovne saobraćajnice kojom je opština povezana sa unutrašnjošću, a i prema Republici Bugarskoj izuzetno slabog kvaliteta što direktno uslovljava razvijenost opštine.

Istorija

Kao najstarije pleme, koje je živelo na ovim prostorima spominje se pleme Pejonci, koji su živeli između reka Strume i Vardara. Oko 506. godine p. n. e. veliki deo Pejonaca je bio okupiran od strane Persijaca. U 4. veku p. n. e. Poenija je bila pod vladavinom drugog plemena Dentelita ili Dantelita. Vojvodstvo Dentelita je bilo od planine Rile do Osogovske planine, na severu do pritokama reke Timok i Sofijskog vojvodstva. Kasnije, ovaj kraj je bio naseljen Tračanima, koji su se najviše bavili stočarstvom i rudarstvom. U oblasti je pronađen veliki broj primeraka starog kovanog novca koji svedoči o njihovom postojalju na ovim prostorima. To su najpouzdaniji podaci po kojima može da se vidi koji su narodi živeli na ovim prostorima.

Po prvi put u ovaj kraj dolaze Bugari 809 g. kada je Sofija bila zauzeta od strane Kana Kruma. Za vreme vladavine bugarskog Cara sv. Boris I Mihaila (845. - 884.) oblast Makedonija do reke Strume i Ohrida je ulazila u sastav Prvog bugarskog carstva, tako da su i ovi krajevi bili deo tih teritorija. Oko 200 godina ove teritorije su bile pod Vizantijskom vlašću. Tokom 1084. godine oko osamdeset hiljada Pečenega prelazi Dunav i ulaze duboko u Vizantijsku državu kako bi krali. Vizantijska vojska, pomognuta bugarima, uspela je da ih razoruža i da ih naseli u okolini današnje Sofije. Ubrzo su primili pravoslavnu veru, a ime šopi ostaje do dana današnjeg.

U vreme vladavine Cara Kalojana, ovaj kraj je pripadao Bugarskoj, ali je posle smrti bugarskog Cara Ivana Asena II (1247. god.) pripao Vizantiji. 1282. godine kralj Stefan Uroš II Milutin, srpski vladar, osvaja oblast oko Velbužda (današnjeg Ćustendila). Posle ovoga ovaj kraj osvajaju Turci. Tokom vladavine Turaka bosilegradski kraj je bio nahija, deo Ćustendilske kaze.

Posle oslobođenja Bugarske od Turaka 1878 g. bosilegradski kraj priprada teritoriji Kneževine Bugarske. Sedište tadašnjeg Krajišta je bilo u selu Izvor. Posle pripajanja Istočne Rumelije Kneževini Bugarskoj 1886 g. Bosilegrad postaje adminitrativni centar, a sama oblast postaje deo Sofijskog okruga. U vreme Prvog i Drugog balkanskog rata (1912. -1913. god.) i u toku Prvog svetskog rata (1914—1918). Bosilegrad je bio u sastavu Kraljevine Bugarske. Ipak posle rata, prema Nejskom mirovnom ugovoru poražena Bugarska je primorana da kao ratnu odštetu preda deo svojih teritorija. Jedna od tih teritorija je bila i Bosilegradski kraj.

Bosilegrad je 27. novembra 1919. godine zvanično pripojen Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. godine Kraljevina Jugoslavija), ali realno u sastav države ulazi godinu dana kasnije.

Tako, posle Drugog svetskog rata ovaj kraj ostaje u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Posle 1990. godine. Bosilegradska opština je u sastavu Savezne Republike Jugoslavije, a danas je u sastavu Republike Srbije.

Kultura

Središte kulturnih dešavanja u Bosilegradu je Centar za kulturu „Bosilegrad“, gde se održavaju mnoge priredbe, koncerti, takmičenja... Pri Centru za kulturu radi više sekcija od kojih je najzapaženija folklorna. Kulturni život u Bosilegradu upotpunjuje i Kulturno-informativni centar bugarske manjine u Srbiji „Bosilegrad“, koji je organizator mnogih kulturnih dešavanja, a pre svega Dečjeg uskršnjeg Festivala Arhivirano 2010-04-06 na Wayback Machine-u sa turnirom u tucanju jajima. Turnir se tradicionalno održava od 1994. godine i ima međunarodni karakter.

Od avgusta 2003. godine se održava i likovna kolonija pod pokroviteljstvom Skupštine opštine Bosilegrad. Učešće u koloniji uzimaju, pored umetnika-amatera iz Bosilegrada i mnogi gosti iz Srbije, Bugarske i drugih zemalja.

Narodna boblioteka „Hristo Botev“ raspolaže fondom od 26.500 knjiga različite sadržine: naučna literatura, beletristika, školska lektira i sl. obrađuje i prikuplja stare i retke knjige za formiranje zavičajnog fonda opštine. U svom sastavu ima četiri isturena odeljenja u selu Gornja Lisina, Gornja Ljubata, Donja Ljubata i Bistar.

Medijski prostor u Bosilegradu je pokriven sa dve lokalne radio-stanice:

• Radio-televizija Bosilegrad
• Privatna Radio-televizija „Kodal"

Pravoslavne crkve

Na teritoriji SO Bosilegrad postoji mnogo pravoslavnih hramova, deo Arhijerejskog namesništva Bosilegradskog Eparhije Vranjske.

• Hram „Sv. Trojica“, selo Izvor

Prekrasni hram je ukrašen ikonama, delo majstora Samokovske ikonopisne škole Dimitra Zografa, sina Hrista Dimitrova i stariji brat i učitelj Zaharija Zografa. 1835. i 1854. godine je izografisao 58 ikona sa ikonostasa. Ovaj hram je izgrađen u vreme reformi u Osmanskoj imperiji, kada je bilo dozvoljeno da se grade nove crkve jedino na osnovama starih, tako da 21. jula 1833 sultan Mahmud Han II izdaje ferman o izgradnji ovog hrama. Ovde je otvorena i prva kilijna škola a ova crkva postaje centralna nahijska ili „vilajetna“ crkva celog kraja. Zgrada je bila impresivne veličine za to vreme: 36 m dužine, 19.5 m širine i oko 720 m² površine. Izgradnja je trajala tri godine, a dobrovoljni trud su uložili meštani. Majstori zidari su došli šak iz Debra. Uz pomoć ove crkve selo Izvor postaje središte Đustendilskog krajišta (sada većim delom teritorije Opštine Bosilegrad). U vreme „Komunizma“ crkva je pretrpela velike štete, veći deo spoljašnjih murala je okrečen, a najcenjenije ikone su ukradene. Potrebno je dosta napora kako bi se rekonstruisala koja je ujedno i jedan vredan kulturno istorijski spomenik ovog kraja.

• Hram „Roždestvo Presvete Bogorodice“, grad Bosilegrad, izgrađen 1895. godine
• Hram „Sveta Paraskeva“, selo Ribarci
• Hram „Sv. apostol Filip“, selo Bistar, izgrađen 1872. godine
• Hram „Sv. apostoli Petar i Pavle“, selo Božica, izgrađen 1904. god.
• Hram „Sv. prorok Ilija“, selo Gornja Lisina, izgrađen 1889. god.
• Hram „Sv. prorok Ilija“, selo Bresnica
• Hram „Sv. prorok Ilija“, selo Zli Dol
• Hram „Sv. Spas“ - Vaznesenje Gospodnje, selo Donja Ljubata izgrađen 1875.
• Hram „Sv. Spas“ - Vaznesenje Gospodnje, selo Rajčilovci
• Hram „Sv. Spas“ - Vaznesenje Gospodnje, selo Donja Lisina
• Hram „Sv. arhangel Mihail“, selo Gornja Ljubata, izgrađen 1920.
• Hram „Sv. Jovan Rilski“, selo Paralovo, izgrađen 2009.
• Hram „Sveti Haralampije“, selo Brankovci
• Hram „Presveta Bogorodica“, selo Resen
• Hram „Sveti Nikola“, selo Božica
• Hram „Sveti Nikola“, selo Kostreševci
• Hram „Sveti Nikola“, selo Crnoštica
• Hram „Arhangel Gavrilo“, selo Kolunica
• Hram „Arhangel Mihailo“, selo Strezimirovci
• Hram „Velikomučenik Georgije“, selo Topli Dol
• Hram „Sv. Trojica“, selo Klisura

Legenda o etimologiji imena grada

Kada su Turci osvojili Bugarsku, sadašnji region Krajište (Bosilegradski kraj) bio je pod upravom vojvoda: kralja Busa ili Busila i kralja Branka. Utvrđenje kralja Busa je bilo na mestu Gradište na oko jedan kilometar od Bosilegrada, dok je kralj Branko imao utvrđenje na oko 15-ak kilometara jugozapadno. Kada su Turci pokorili Ćustendilski kraj, dvoje vojvoda se držalo još drugo vremena, zbog konfiguracije planinskog terena. Ubrzo su Turci i njih pokorili. Prvo je pokoren kralj Branko, dok je Busilovo utvrđenje bilo mnogo jače i odolevalo napadima. Visoki zidovi tvrđave, gusta šuma i strme litice oko nje nisu dozvoljavali Turcima da joj priđu. Tada su se oni poslužili lukavstvom, nateravši kralja Branka da pošalje poruku kralju Busilu da izađe iz tvrđave, pošto Turaka nema više, da bi otišli na pričešće u crkvu Sv. Spasa kod sela Rajčilovci. Prilikom izlaska kralj Bus je dao zapoved svojim ljudima da zatvore tvrđavu i da je dobro čuvaju. Međutim, kada je stigao kod crkve, Turci su ga zarobili i ubili na zverski način, zajedno sa kraljem Brankom. Tada su Turci spalili Bosilegrad.

Praznici

Najznačajniji datumi u opštini Bosilegrad :

• „Umni Petak“ (ili Svetli petak)- prvi petak posle Uskrsa (pokretni praznik) - Sabor u Bosilegradu
• 21. septembar - Rođenje Presvete Bogorodice, Sabor u Bosilegradu, od 2002. godine i zvanično Dan grada Bosilegrada
• 3 dana Uskrsa (Vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista, Vaskrsni ponedeljak i Vaskrsni utorak) - Dečji međunarodni uskršnji festival

Demografija prema popisu iz 2002. godine

U naselju Bosilegrad živi 2068 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 37,0 godina (36,9 kod muškaraca i 37,1 kod žena). U naselju ima 890 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,03.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bugarima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1233 [1] 1953. 1320 1961. 1355 1971. 1662 1981. 2029 1991. 2440 2439 2002. 2743 2702

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Bugari			2072	76.68%
Srbi			247	9.14%
Jugosloveni			24	0.88%
Makedonci			9	0.33%
Slovenci			3	0.11%
Hrvati			2	0.07%
Slovaci			1	0.03%
Rusini			1	0.03%
Vlasi			1	0.03%
nepoznato			29	1.07%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[2]

	m			ž
?	3			5
80+	21			22
75-79	24			36
70-74	44			56
65-69	62			55
60-64	51			59
55-59	76			71
50-54	74			78
45-49	136			104
40-44	115			109
35-39	115			119
30-34	97			106
25-29	97			79
20-24	86			99
15-19	93			109
10-14	98			108
5-9	85			77
0-4	70			63
prosek	36.9			37.1

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 327 379 472 555 640 804 890

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 138 187 202 277 58 19 5 2 - 2 3.03

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1094 313 722 45 6 8 1107

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 228 717 137 18 7

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	552	26	-	5	146	13	50	38	11	57
Ženski	488	8	-	1	243	5	2	39	11	8
Oba	1040	34	-	6	389	18	52	77	22	65
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	4	2	102	22	38	22	-	-	16
Ženski	8	4	28	47	64	12	-	-	8
Oba	12	6	130	69	102	34	-	-	24

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Galerija

• 
  Crkva u Bosilegradu
• 
  Osnovna škola u Bosilegradu
• 
  Opština u Bosilegradu
• 
  Spomenik Vasilu Levskom u Bosilegradu
• 
  Dom kulture u Bosilegradu

Slavni ljudi

• Vene T. Bogoslavov, poznati matematičar i profesor

Reference

1. Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
2. Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7

Vanjske veze

Portal Srbija

Bosilegrad na Wikimedijinoj ostavi

• Zvaničan sajt Opštine Bosilegrad
• Bosilegradski forum
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)