From Wikipedia, the free encyclopedia
Spomenik ustanku naroda Hrvatske (u Hrvatskoj danas poznat i pod imenom Spomenik ustanku naroda Like) je spomenik koji se nalazi iznad mjesta Srb u Lici, rad vajara Vanje Radauša. Svečano je otvoren 1951. godine. Bio je uništen 1995, a obnovljen 2011. godine. Visok je 15.5 metara.
Nakon proglašenja Nezavisne Države Hrvatske 1941. godine, ustaše su započele teror i progone srpskog stanovništva. Sve učestaliji ustaški maskari po Lici uzrokovali su, 27. jula, početak masovnog oružanog ustanka stanovništva Like i Bosanske krajine pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije. Ustanak je započeo napadom na oružničku stanicu ustaša u Srbu i presjecanjem komunikacija.
Poslije rata, na konkursu za izgradnju spomenika pobijedio je vajar Vanja Radauš. Spomenik je sagrađen 1950, a svečano otvoren 27. jula 1951. godine, na desetu godišnjicu ustanka u Srbu.[1] Spomenik je zbog uticaja ličke klime bio obnovljen 1960-ih godina. Bijeli brački kamen istrošile su žestoke zime i vjetrovi, pa je on zamjenjen svijetlosivim granitom sa Pohorja.
Tokom operacije „Oluja“ 1995. godine, prema svjedočenjima Srbljana, dva su tenka, koji su ostali poslije operacije, stala podno spomenika i ponavljanim ispaljivanjem topovske tanadi srušila kameni stub i skulpture. Skulpture su s vremenom pokradene i preprodane.[2]
Samostalna demokratska srpska stranka je kao deo koalicionog sporazuma 2007. godine uvrstila spomenik u Srbu na listu pet velikih spomeničkih ostvarenja za koja je tražila obnovu. Godine 2008, Hrvatski restauratorski zavod preuzeo je obnovu spomenika. Arhitektonski projekat rekonstrukcije napravio je arhitekta Zvonimir Krznarić, a restaurisanje skulptura obavio je akademski vajar Alan Vlahov.[2]
Vlada Republike Hrvatske ukupno je izdvojila 3 miliona kuna za obnovu, dok je Srpsko narodno vijeće osiguralo donaciju granita iz Srbije. Spomenik je obnovljen 2010, a svečano otvoren 27. jula 2011. godine.
Temeljni deo spomenika je kameni stub na kojem se nalazi više bronzanih skulptura. Na vrhu se nalazi skulptura borca koji u snažnom raskoraku drži vijoreću zastavu. Ispod njega se na izbočinama nalaze dva borca. Na jednoj strani nalazi se vojnik u jurišu sa puškom u levoj ruci, a suprotno seljak sa vilama u rukama. U podnožju spomenika nalazi se skulptura majke zaštitnice. Cijelu bazu spomenika oblaže bronzani reljef sa prizorima iz Narodnooslobodilačke borbe.
Neki motivi nisu prisutni na obnovljenom, a postojali su na originalnom spomeniku. S istočne strane spomenika bio je uklesan tekst: „Pod rukovodstvom KPJ u ovom je mjestu 27. VII 1941. pukla prva ustanička puška u Hrvatskoj“,a sa zapadne: „Borcima i žrtvama fašizma palim u NOR-u podižu ratni drugovi i narod Like“.[2]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
