Posttraumatski stresni poremećaj (PTSP) je vrsta anksioznosti kao posledica psihološkog izlaganja stresnim doživljajima, koji uključuju smrtnu opasnost, ozbiljne fizičke povrede ili pretnju fizičkom integritetu osobe, koje ta osoba doživljava krajnje traumatično.[1][2][3]
| PTSP | |
|---|---|
| Specijalnost | Psihijatrija, klinička psihologija |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | F43.1 |
| ICD-9 | 309.81 |
| DiseasesDB | 33846 |
| MedlinePlus | 000925 |
| eMedicine | med/1900 |
| MeSH | D013313 |
Etiopatogeneza
Posttraumatski stresni poremećaj se može javiti u bilo kom uzrastu, pojavom specifičnih simptoma koji obično počinju 3 meseca od traumatskog događaja. Međutim, simptomi PTSP mogu se javiti i sa zakašnjenjem od nekoliko meseci ili godina. PTSP je najčešće prateća pojava građanskih sukoba, ratnih dejstava, prirodnih katastrofa (poplave, zemljotres, požara) ili događaja kao što su:[4]
Na primer, Nato bombardovanje SRJ i Sukobi na Kosovu i Metohiji 1999. izazvalo je PTSP kod nekih ljudi koji su bili izloženi bombardovanju, kod ljudi koji su doživeli ili videli pogibiju na Kosovu, i kod ljudi koji su u izgubili rođake i prijatelje u ovim događajima.
Veterani po povratku svojim kućama iz rata često obolevaju od PTSP.[5] Osobe koje su doživele mobing na radnom mestu takođe češće obolevaju od PTSP.
Simptomi i znaci PTSP su odgovor tela na stres. Tačan uzrok (mehanizam nastanka) PTSP je nepoznat. Na njegovu pojavu i razvoj simptoma mogu uticati mnogobrojni psihološki, genetski, fizički i socijalni faktori. Postojanje već doživljene psihičke traume u životu neke osobe, kod nje može da poveća rizik od nastanka PTSP nakon nedavno doživljenog stresnog događaja.
Nije poznato zašto traumatski događaji izazivaju PTSP kod nekih ljudi, ali ne i kod drugih.
Predispozicija
_(cropped).jpg)
Postoji mnogo pokušaja utvrđivanja faktora koji predisponiraju pojavu PTSP. Nakon mnogobrojnih istraživanja koja su podrazumevala različita ispitivanja ljudi kod kojih se nakon traumatskog događaja (kao što su požari, eksplozije, ratište) javio PTSP, i onih kod kojih nije bilo simptoma PTSP utvrđeni su neki od sledećih psiholoških faktora koji su bitni za pojavu PTSP nakon traumatskog događaja:
- Postojanje psihičkih poremećaja prije traume
- Postojanje psihičkih poremećaja u porodici
- Visok neuroticizam
- Spoljašnji lokus kontrole madr sakr
- Transgeneracijska trauma, odnosno postojanje iskustva traume u ranijoj generaciji u porodici [1]
- Postojanje ranijih traumatskih iskustava
Osobe koje imaju visok nivo mentalnog zdravlje pre traume najmanje su izložene riziku za PTSP. Ali ako je traumatsko iskustvo dovoljno zastrašujuće, prethodno dobro psihološko zdravlje ga verovatno neće zaštititi. Takođe prema nekim istraživanjima, nedostatak socijalne podrške kada je ona najviše potrebna, može uticati da prethodno psihološki zdrave osobe podlegnu traumi.
Genetske predispozicije su još jedan od faktora bitnih za pojavu PTSP. Na osnovu obimnog istraživanja koje je sprovedeno u Americi na vijetnamskim veteranima blizancima, utvrđeno je da jednojajčani blizanci imaju sličniji nivo PTSP od dvojajčanih blizanaca, što ukazuje na značaj genetskih faktora kod PTSP.
Reference
Eksterni linkovi
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
