Građanski rat je naziv za rat u kome međusobno sukobljene strane okvirno pripadaju jednoj te istoj kulturi, društvu ili političkoj zajednici.
|
|---|
| Rat |
| Vojna historija |
| Ere |
| Prahistorija · Antika · Srednji vijek Barut · Industrija · Moderna |
| Ratište |
| Informacije · Kopno · More · Svemir · Zrak |
| Bojišta |
| Arktik · Cyberspace · Džungla Grad · Pustinja · Planina |
| Oružja |
| Artiljerija · Biološki rat · Konjica ·Kemijski Elektronski · Pješadija · Mehanizirani · Nuklearni Oklopni · Podmornice· Specijalni Radiološki · Skije |
| Taktike |
|
Amfibijska · Asimetrična · Fortifikacija · Gerila |
| Strategija |
| Organizacija |
|
Lanac komandiranja · Formacije |
| Logistika |
|
Oprema · Materijal · Linija snabdijevanja |
| Pravo |
|
Vojni sud · Ratni zakoni · Okupacija |
| Vlada i politika |
|
Regrutiranje · Coup d'état |
| Vojne studije |
|
Vojna akademija · Vojna nauka |
| Popisi |
| Autori · Bitke · Građanski ratovi Komandanti · Invazije · Operacije Opsade · Prepadi · Taktike · Teoretičari Ratovi · Ratni zločini · Ratni zločinci Oružja · Pisci |
Historičari u posljednjih nekoliko vijekova imaju običaj pojedine građanske ratove nazivati revolucijama, ukoliko oni rezultiraju s dramatičnim promjenama društvenog, ekonomskog i političkog sistema u nekoj državi. Oružana pobuna, odnosno ustanak, se smatra građanskim ratom ukoliko zadovoljava određene kriterije, koji se obično vezuju uz to da su ustanici/pobunjenici čvrsto organizirani u vojne formacije i da koriste konvencionalni način ratovanja; u posljednje vrijeme je ta definicija izgubila na važnosti zbog popularnosti koncepta tzv. asimetričnog ratovanja.
U današnjem svijetu postoje različite definicije građanskog rata, odnosno pokušaji da se oni razdvoje od nekih drugih fenomena kao što su terorizam ili tzv. sukobi niskog intenziteta. One su vrlo često vezane uz određenu ideologiju, kao i političke posljedice koje bi određeni oružani sukob imao ukoliko se karakterizira kao građanski rat. Međunarodno pravo također nastoji precizirati uvjete pod kojima se određeni fenomeni mogu nazvati građanskim ratom, s obzirom da iz toga za njihove sudionike proizlaze određena prava i obaveze po Ženevskim konvencijama.
O uzrocima građanskih ratova, kao i uzrocima rata općenito, postoje različite teorije, na koje najveći utjecaj imaju različite ideologije. Od njih je najpoznatiji primjer marksizam i njegova teorija rata koja građanske ratove shvaća kao krajnji izraz klasne borbe, koja predstavlja karakteristiku svakog klasnog društva.
Iako se, općenito govoreći, može reći da građanski ratovi imaju iste uzroke kao ratovi općenito, može se primijetiti kako se oni relativno rijetko imaju eksplicitno ekonomske motive, dok su daleko lakše mogu prepoznati oni politički - borba za vlast - i ideološki, koji su svoj najraniji oblik imali u vjerskim ratovima vođenim unutar jedne te iste države.
Okvirno govoreći, građanski ratovi su historiju najčešće imali sljedeće oblike:
- dinastijski sukobi, odnosno sukobi između različitih plemićkih porodica ili članova jedne te iste plemićke porodice oko prijestolja u monarhijama; ovo je najstariji i najčešći oblik građanskog rata, koji je s postupnim nestankom monarhija gotovo u potpunosti iščezao iz današnjeg svijeta;
- vjerski ratovi, koji su posljedica nastojanja da se stanovništvu neke države nametne ili zabrani neka vjeroispovjest; klasičan primjer su hugenotski ratovi u Francuskoj 16. vijeka;
- ideološki ratovi, uzrokovani nepomirljivim ideološkim suprotnostima između raznih društvenih grupa unutar jedne države ili društva; najčešće nastaju kao posljedica uspješne revolucije ili neuspjelog državnog udara; karakteristični su za 19. i 20. vijek, a najpoznatiji primjer je ruski građanski rat;
- secesionistički, odnosno separatistički ratovi, koji nastaju kao posljedica nastojanja da se pojedini dio države nacilno otcijepi od matične države; poticaj im je dala ideologija nacionalizma i iredentizma u 19. vijeku, odnosno postojanje više-etničkih država u suvremenom svijetu; klasični primjer je rat u Biafri 1967-1970.
Valja uzeti u obzir da postoje građanski ratovi koje je teško klasificirati u odnosu na gore navedene oblike, kao i da pojedini građanski ratovi imaju osobine svih gore navedenih ratovi. Tako su karlistički ratovi u Španiji bili i dinastijski i ideološki sukob, mađarska revolucija 1848-49. je bila i secesionistički i ideološki rat, a švicarski građanski rat 1847. je bio i vjerski i ideološki i secesionistički rat.
Također treba uzeti u obzir da građanski ratovi često u većoj ili manjoj mjeri postaju dio šireg, međudržavnog sukoba, odnosno njime znaju biti potaknuti. Klasični primjer je drugi svjetski rat na prostorima bivše Jugoslavije 1941-45.
O tome koliko je teško odrediti jasnu granicu između građanskog i "običnog" rata svjedoče i ratovi u bivšoj Jugoslaviji. Dok u Srbiji i Republici Srpskoj vlada mišljenje kako su oni u većoj mjeri bili građanski rat, u Sloveniji, Hrvatskoj i BiH ga smatraju međudržavnim sukobom odnosno agresijom Srbije na druge bivše republike SFRJ.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
