Rudnik (Gornji Milanovac)

Rudnik je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1706 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1811 stanovnika). Nalazi se na istoimenoj planini.

Za ostale upotrebe, v. Rudnik (razvrstavanje).

Rudnik
Trg na Rudniku
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Moravički
Opština	Gornji Milanovac
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1706
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	595 m
Rudnik Rudnik (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	32313
Pozivni broj	032
Registarska oznaka	GM

Istorija

Dinar kralja Dragutina, poznat kao prvi srpski dinar sa ćiriličnim natpisom

Rudnik je bio središte žive rudarske delatnosti mnogo pre dolaska Slovena: lokalitet Prljuša je najstariji poznat praistorijski rudnik. U to doba je prevashodno bio rudnik gorskog kristala i malahita; oksidne i sulfidne rude bakra.^[1]

Prema tragovima materijalne kulture i pisanih izvora može se zaključiti da je na Rudniku bilo značajno rimsko naselje sa kovnicom novca. U mestu Staro Rudničište, zapadno od Cvijićevog vrha, otkrivena je rimska bakarna ploča sa latinskim natpisom koji u prevodu glasi: „Imperator, Cezar, Lucije Septimije Sever, Istrajni, Uzvišeni, obnovi obnovljeni hram Majke Zemlje, staranjem Kasija Ligurinca, carskog namesnika. Na molbu kolonista Publia Fundani Etiheta i Publia Elija Muciana.“^[2] Imperator Septimije Sever vladao je Rimskim carstvom od 193. do 211. godine. Iz teksta na ploči vidimo da se na Rudniku nalazilo sedište carskog namesnika. Obnova hrama Majke Zemlje potvrđuje da je na Rudniku bilo naselje i pre vladavine cara Septimija Severa. U rimsko doba, na Rudniku se kopalo olovo, srebro^[1] i gvožđe.

I u vreme nemanjićke Srbije ovde je bila kovnica novca. Dinar kralja Dragutina, kovan na Rudniku, prvi je srpski dinar sa ćiriličnim natpisom. U 14. veku na Rudniku su svoje kolonije imali Dubrovčani i Sasi, a poseban značaj Rudnik dobija posle pada Novog Brda pod tursku vlast, 1441. godine. Na Rudniku se nalazio letnji dvor Đurđa Brankovića.

U srednjem veku je Rudnik bio sedište čitave ove oblasti, a to je bio i u tursko vreme. Nakon prvog srpskog ustanka, ustanici na Rudniku ubijaju Sali-agu, a naselje pale, tako da se posle toga sedište okruga seli u Brusnicu, a onda iz Brusnice u novosagrađeno naselje Gornji Milanovac.^[3][4]

Do 1965, godine je ovo naselje sedište Opštine Rudnik (na približnoj površini dotadašnjeg Kačerskog sreza) koju su činila naseljena mesta: Brezovica, Cerova, Davidovica, Dragolj, Kriva Reka, Majdan, Mutanj, Reljinci, Rudnik, Šilopaj, Trudelj, Ugrinovci, Varnice i Zagrađe. Posle ukidanja opštine, njeno područje je u celini ušlo u sastav opštine Gornji Milanovac.

Znamenitosti

U centru varošice, pored osnovne škole, je spomenik pod kojim je sahranjen čuveni vojvoda iz prvog srpskog ustanka, Arsenije Loma.

Prve podatke o arheološkim nalazima na Rudniku dao je još Janko Šafarik 1865. godine. Na Rudniku su početkom 21. veka posle višedecenijske pauze nastavljena arheološka istraživanja, koja su samo potvrdila ranije pretpostavke o značaju naselja u srednjem veku.^[5] Pronađeni su ostaci jedne palate i dve velike crkve, a obimna istraživanja tek se očekuju.^[6]

U blizini dečjeg odmarališta nalaze se ostaci male crkve, najverovatnije iz 14. ili 15. veka.^[7][8]

U okolini se nalaze brojni ostaci starih rudarskih okana, a u predelu planine koji se zove Teferič (istočno od naselja), nalaze se ostaci stare džamije, poznate pod nazivom Misa.

Na trgu u centru se nalazi bronzani spomenik rudarima.

Geografija

Danas se mesto Rudnik nalazi u opštini Gornji Milanovac i smešteno je između 500 i 700 m nadmorske visine. Varošica i planina su povezane asfaltnim putem i velikim brojem staza zdravlja. Na planini se nalazi i mnoštvo planinarskih staza.^[9]

Rudnik se nalazi na oko 100 km južno od Beograda, petnaestak kilometara severno od Gornjeg Milanovca.

Slike

• 
  Spomenik Arseniju Lomi 44°08′27″N, 20°29′56″E
• 
  Pogled na varošicu sa planine 44°07′52″N, 20°30′26″E

Javne delatnosti

U varošici se nalazi osnovna škola Arsenije Loma u kojoj đaci uče od prvog do osmog razreda, a škola ima i isturena odeljenja u okolnim selima. Uz školu, koja je savremeno opremljena i ima fiskulturnu salu, u naselju se nalaze i stanica policije i zdravstvena ambulanta.

Turistički smeštaj

Najpoznatije mesto za smeštaj je hotel „Neda“ koji se nalazi u samom centru varošice. Na planini se nalazi i čuveni restoran „Šumska kuća“, kao i dečje odmaralište, a smeštaj je moguć i u brojnim privatnim apartmanima.

Demografija

U naselju Rudnik živi 1395 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,4 godina (40,9 kod muškaraca i 41,8 kod žena). U naselju ima 598 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,85.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1314 [10] 1953. 1535 1961. 1869 1971. 1854 1981. 1983 1991. 1811 1807 2002. 1754 1706

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			1676	98.24%
Makedonci			5	0.29%
Slovenci			4	0.23%
Crnogorci			3	0.17%
Hrvati			3	0.17%
Jugosloveni			3	0.17%
Romi			1	0.05%
nepoznato			7	0.41%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[11]

	m			ž
?	8			14
80+	10			11
75-79	17			37
70-74	48			57
65-69	55			68
60-64	59			64
55-59	36			42
50-54	50			60
45-49	85			72
40-44	82			68
35-39	54			55
30-34	43			48
25-29	45			62
20-24	60			47
15-19	41			60
10-14	46			47
5-9	49			37
0-4	26			43
prosek	40.9			41.8

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 259 378 530 547 632 600 598

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 118 179 94 128 51 19 6 2 1 - 2.85

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 693 184 463 28 14 4 765

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 141 454 135 24 11

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	369	19	-	185	54	7	8	22	19	12
Ženski	299	13	-	35	125	2	-	39	34	4
Oba	668	32	-	220	179	9	8	61	53	16
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	1	3	7	14	3	5	-	-	10
Ženski	1	2	3	21	13	3	2	-	2
Oba	2	5	10	35	16	8	2	-	12

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Vidi još

• Rudnik (planina)

Reference

1. Problem ubikacije srednjovekovnog Rudnika
2. Momčilo Radojević, Rudnik u prošlosti, Beograd 1971.g.
3. Jovan Mišković: Opis Rudničkog okruga. ISBN 978-86-86351-01-2.
4. Borisav Čeliković, priređivač: Rudnički okrug, Rudnička Morava. ISBN 978-86-519-0961-3.
5. http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/aktuelno.293.html:392672-Rudnik-Iskopan-tajni-grad Novosti: Rudnik: Iskopan tajni grad
6. http://www.blic.rs/Kultura/Vesti/338010/Arheoloske-dragocenosti-na-Rudniku-Otkriveni-ostaci-palata-s-lukovima-i-dve-velike-crkve Blic: Arheološke dragocenosti na Rudniku
7. Borislav Čeliković: Svetilišta rudničkog kraja, izd. Kalenić, Kragujevac 1998. COBISS.SR-ID 65368332
8. Radomir Stanić, Ruševine srednjevekovne crkve na Rudniku, Zbornik radova Narodnog muzeja Čačak, 1971
9. Aleksandar Damjanović, Upoznaj Rudnik i Takovski kraj, ISBN 86-84093-06-2
10. Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
11. Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7

Literatura

Spoljašnje veze

Portal Srbija

Rudnik (Gornji Milanovac) na Wikimedijinoj ostavi

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• AD Rudnik - Rudnik olova i cinka Arhivirano 2009-07-05 na Wayback Machine-u
• Radioaktivni incident na Rudniku
• Rudnički portal
• O praistorijskom rudarstvu na Rudniku Arhivirano 2011-12-22 na Wayback Machine-u
• Iskopavanje srednjovekovnog Rudnika („Politika“, 10. avgust 2012)