Nemanjići

Nemanjići su srpska srednjovekovna dinastija koja je vladala Raškom između 12. i 14. veka. Dinastija je nazvana po Stefanu Nemanji, osnivaču dinastije koji je rodbinski povezan sa Vukanovićima po muškoj liniji i sa Vojislavljevićima po ženskoj liniji.

Oko 1166. godine se dogodila velika promena u Raškoj. Raški vladari Desa i Uroš nestaju sa scene, a četiri brata (Tihomir, Stracimir, Miroslav i Stefan, sinovi vlastelina Zavide), preuzimaju vlast.^[1] Stara dinastija je zamenjena novom, isprva na čelu sa Tihomirom. Ovu porodicu je verovatno započeo romejski car Manojlo I Komnin.^[1] Od početka vladavine Tihomira teritorija Raške je bila podeljena između četiri brata. Tihomir, najstariji, bio je veliki župan, ali ga je ubrzo 1168. godine skinuo njegov mlađi brat Stefan Nemanja.^[1] Ova nova dinastija je vladala Raškom do 1371.^[2]

Mnogi vladari iz porodice Nemanjića su zdušno darovali zemlju i novce Crkvi. Kao rezultat toga, Stefan Nemanja i nekoliko njegovih naslednika su kanonizovani za svece. Crkva je podržavala dinastiju, prikazujući Nemanju kao osnivača Srbije, usled čega je prethodna istorija pala u zaborav.^[3]

Rodoslov

Genealogija Nemanjića

Stefan Nemanja, veliki župan Srbije se oženio se Kristoferom (Anastasija) i sa njom imao sinove Vukan Nemanjić, kralj Stefan Prvovenčani, Rastka (kasnije Sveti Sava) i dve ćerke

Vukan Nemanjić je imao sinove Đorđa, Stefana, Dimitrija (Dmitra), Vladina i Rastka

Samo je župan Dimitrije imao potomke, sina Vratislava, Vratislav kneza Dimitrija Vratka, a Dimitrije sina župana Nikolu i ćerku Milicu (koja se udala za kneza Lazara Hrebeljanovića).

Kralj Stefan I Nemanjić se prvo oženio Jevdokijom, ćerkom vizantijskog Cara Aleksija III Anđela, ali je posle uzeo za ženu Anu Dandolo, unuku mletačkog dužda Enrika Dandola. Sa Anom je imao sinove Radoslava Nemanjića, Vladislava Nemanjića, Predislava i Uroša I i ćerku Komninu. Kralj Radoslav je za ženu uzeo Anu, ćerku solunskog despota i cara Teodora I Anđela. Kralj Vladislav Nemanjić je za ženu uzeo Beloslavu, ćerku bugarskog cara Asena II i sa njom imao Stefana, Desu i još jednu ćerku (koja je bila udata za Đura Kačića, omiškog kneza). Predislav se zamonašio i postao episkop humski arhiepiskop Sava II.

Kralj Uroš I Nemanjić se oženio Jelenom Anžujskom i sa njom imao sinove Dragutina, Milutina i Stefana. Kralj Dragutin Nemanjić, sremski kralj, bio je oženjen Katalinom, ćerkom ugarskog kralja Stefana V, i sa njom imao Vladislava, Uroša (kasnije monah Stefan), Jelisavetu (udatu za Stepana I Kotromanića) i još jednu ćerku (udatu za Pavla Šubića). Vladislav je prvo bio oženjen Anom Morozini, a kasnije ćerkom erdeljskog vojvode Ladislava Apora. Kralj Milutin Nemanjić ženio se pet puta: prva žena mu je bila Jelena (srpkinja, vlastelinskog roda), druga je bila ćerka gospodara Tesalije Jovana I Anđela, treća Jelisaveta, ćerka ugarskog kralja Stefana V, četvrta Ana, ćerka bugarskog cara Georgija I Tertera, i peta Simonida, ćerka cara Andronika II Paleologa. Sa Jelisavetom je imao sina Konstantina, a s Anom ćerke Anu (udala se za Mihaila Šišmana, bugarskog cara) i Zoricu, kao i sina Stefana Dečanskog Stefan Dečanski je prvo bio oženjen Teodorom, ćerkom bugarskog cara Smilca, sa kojom je imao Dušana, Dušicu i, po nekima, Jelenu, ženu Mladena III Šubića, ali se posle venčao Marijom, ćerkom vizantijskog Panipersevatsa Jovana Paleologa. Sa Marijom je imao Sinišu, Jelenu (udata za Mladena III Šubića) i Teodoru (udata za despota Dejana). Car Dušan Silni je bio oženjen Jelenom, sestrom bugarskog cara Jovana Aleksandra, i sa njom imao sina Uroša II Nemanjića i Simeona Sinišu. Uroš se oženio Anom, ćerkom vlaškog vojvode Aleksandra.

Simeon Siniša Paleolog bio je oženjen Tomaidom, ćerkom Jovana II Orsinija i Ane Paleolog, i sa njom imao Jovana Uroša, Stefana Duku i Mariju Angelinu Dukenu (koja je bila udata za Tomu Preljubovića, despota Janjine, a zatim za Isaila del Buondelmontija). Stefan Duka je bio oženjen ćerkom Frančeska Đorđija, markgrofa Bodonice.

Od dve ćerke Stefana Nemanje, jedna se udala za despota Manojla Anđela, solunskog despota i cara, a druga za nekog Asena, sa kojim je dobila Konstantina Tih Asena, bugarskog cara.

Stefan zajedničko vladarsko ime Nemanjića

Osnivač dinastije javlja se u pisanim izvorima kao Stefan Nemanja. Ime Nemanja bilo je njegovo lično ime, a ime Stefan, koje je nastalo od grčkog Stefanos (Στεφανοσ), to jest „onaj koji je krunisan, koji je ovenčan”, izgleda je upotrebljeno upravo u tom značenju. Svi njegovi naslednici koji su vladali ili su bili određeni za naslednike prestola takođe se javljaju i sa imenom Stefan, tj. ovenčani vladar. Pored vladarskog imena Stefan oni su imali i lično ime. Zato se svi naslednici Stefana Nemanje I u jednakoj meri mogu nazvati Stefan Nemanjić. Nemanjići se u pisanim izvorima (poveljama) u pravilu javljaju potpisani samo sa zajedničkim vladarski imenom Stefan, a njihova lična imena koja su dobili po rođenju ređe su zapisivana. Prema pisanju Svetog Save u Studeničkom tipiku, njegov srednji brat koji je, verovatno 1196. godine, nasledio oca na velikožupanskom prestolu zvao se kao i njihov otac Stefan Nemanja.^[4] Savin srednji brat kod istoričara danas javlja samo pod zajedničkim imenom Stefan Nemanjić, ili kao Stefan Prvovenčani, ali većina ga ne naziva njegovim ličnim imenom Nemanja II.

Kult Nemanjića

Nemanjići su preko osamostaljene pravoslavne crkve svoje vladare proglašavali za svece, o čemu su se brinuli pri kraju zemaljskoga života, zidajući velike zadužbine.^[5] Srpska pravoslavna crkva gotovo sve vladare iz dinastije Nemanjića slavi kao svece, i već vekovima neguje njihov kult. Zbog velike količine svetaca, dinastiju Nemanjića štovatelji nazivaju "sveta loza", "svetorodna loza" i slično.^[6][7]

Od glavnih vladara iz dinastije Nemanjića za svece nisu proglašeni kralj Radoslav, kralj Uroš I i car Dušan.^[8] Dušan Nemanjić, zbog carigradske anateme i oceubistva^[8], nije službeno proglašen za sveca, ali se sa svetačkim oreolom prikazuje na freskama i njegov kult se vekovima gaji u srpskoj crkvi.

Porodični grb Nemanjića, beli dvoglavim orlom na crvenom polju, preuzet od vizantijskog grba dinastije Paleologa, se danas nalazi na grbu Republike Srbije.

Izvori

1. John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, The University of Michigan Press, 2009. (str. 4)
2. John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, The University of Michigan Press, 2009. (str. 3)
3. John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 41), The University of Michigan Press, 2009. (str. 3)
4. Antologija srpske književnosti Arhivirano 2018-12-07 na Wayback Machine-u, Sveti Sava, Sabrana dela, str. 69, 70, 75, 76. Pristupljeno 21. 5. 2016.
5. Dr Radoslav Rotković: ZETA U DRŽAVI NEMANJIĆA (1186 -1356)
6. „Sveta loza Stefana Nemanje”. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-18. Pristupljeno 2007-06-10.
7. „Светородна лоза Немањића”. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-04. Pristupljeno 2013-03-08.
8. „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2014-02-17. Pristupljeno 2013-03-12.

Povezano

• Raška
• Dušanovo carstvo
• Istorija Srbije u srednjem veku

Vanjske veze

Nemanjići na Wikimedijinoj ostavi

• John Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, University of Michigan, 2009.
• Željko Fajfrić: Sveta loza Stefana Nemanje, 1998. ()
• Rodoslov Nemanjića ()
• Jovan B. Markuš: Rodoslovi srpskih dinastija iz Zete i Crne Gore, Cetinje 2004. ()
• Radoslav Rotković: ZETA U DRŽAVI NEMANJIĆA (1186 -1356)