Gornja Toponica je naseljeno mesto u gradskoj opštini Crveni Krst na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Smeštena je u dolini Toponičke reke, u graničnom prostoru Niške i Aleksinačke kotline, na oko 11 km severozapadno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 1550 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1311 stanovnika).
Za ostale upotrebe, v. Gornja Toponica (razvrstavanje).
| Gornja Toponica | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija |
| Upravni okrug | Nišavski |
| Grad | Niš |
| Gradska opština | Crveni Krst |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 1550 |
| Geografija | |
| Koordinate | |
| Nadmorska visina | 250 m |
  Gornja Toponica Gornja Toponica (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 18202 |
| Pozivni broj | 018 |
| Registarska oznaka | NI |
Istorija
Preistorijski nalazi ukazuju na davnu naseljenost seoskog prostora Gornje Toponice. Na rtu koga čini stara obala s levom obalom Toponičke reke, u lokalitetu zvanom Šanac, zapaženi su preistorijski nalazi. Nalazište se prostire na površini od 1 ha i uzdignuto je preko ostalog terena. Preko ovog sela prolazio je rimski Vojnički put (Via militaris), kao i kasniji srednjovekovni turski Carigradski drum. Na temelju ove prastare zaseljenosti naselila se kasnije slovenska Topolnica, verovatno najpre kao jedinstveno, a kasnije kao podeljeno selo.
Prvi turski popis sredinom 15. veka govori samo o jednoj Toponici (Topolnici), koja ima 96 domova, 38 neoženjenih, 9 udovičkih domaćinstava, 8 rajinskih vodenica i 8 valjavica, sa dažbinama u iznosu 15.163 akče. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je naziv Gornja Topolnica,[1]. Međutim, u tom popisu upisane su obe Toponice, Gornja i Donja. Gornja Toponica je imala 48 hrišćanskih i 7 muslimanskih kuća, 7 neženjenih i 8 udovičkih domaćinstava, s davanjima u iznosu 6849 akči. Verovatno zbog blizine Carskog puta i opasnosti na njemu, kao i zbog sklanjanja i odseljavanja stanovništva u vezi s tim, sledeći popisi pokazuju opadanje stanovništva u oba sela, naročio u Gornjoj Toponici. U vreme vladavine Murata III, pred kraj 16. veka, selo je pored 17 hrišćanskih imalo i tri muslimanske kuće i 7 čiflika s dažbinama u iznosu 5000 akči. U jednom od dva navedena sela nalazio se lep karavan-saraj, u kome je 1571. godine prenoćio K. Rim na putu za Carigrad. Prema njegovoj zabelešci putovalo se lepom i pitomom ravnicom u kojoj se stanovništvo pretežno bavilo gajenjem žitarica i vinogradarstvom.
Posle teških godina iz perioda austrijsko-turskih ratova krajem 17. i u prvoj polovini 18. veka, kuge u prvoj i čiflučenja sela u drugoj polovini 19. veka, kada je dolazilo do većih stradanja, napuštanja i gašenja sela, Gornja Toponica je ušla u sastav Srbije kao malo selo sa dvadesetak domaćinstava. Posle otkupa spahijske zemlje, u čemu su, pored meštana, učestvovala i imućnija domaćinstva iz Gornjeg Matejevca, Kamenice i Niša (Jovan Đulizibarić - 80 ha), selo je počelo da se obnavlja i lagano razvija prelazeći postepeno s naturalne na tržišnu privredu. Godine 1895. Gornja Toponica ima 27 domaćinstava i 186 stanovnika, a 1930. godine u njoj je živelo 40 domaćinstava i 262 stanovnika. Godine 1927. (1. maja) u Gornjoj Toponici je, na levoj obali Toponičke reke, u nekadašnjem lovištu kralja Milana, počela s radom novoizgrađena „Duševna bolnica“, u kojoj je prvi korisnik bio Đorđe Karađorđević. Ona je - kao specijalistička psihijatrijska bolnica - posle Drugog svetskog rata rekonstruisana i dograđena u nov i razvijen zdravstveni centar.
Posle Drugog svetskog rata, Gornja Toponica je, osim iseljavanja jednog broja stanovnika s radničkim zanimanjima (uglavnom u Niš), postala privlačna za radnička i mešovita domaćinstva iz udaljenijih krajeva, kao i za pojedine službenike koji rade u psihijatrijskoj bolnici, tako da je ukupan broj stanovnika ispoljio tendenciju laganog rasta. Osim toga, razvijena je i prilična dnevna migracija medicinskog osoblja iz Niša. Od 1972/75. godine počela je u ataru sela izgradnja poljskih kuća (vikendica) Nišlija, a 1982. godine počeo je na auto-putu s radom impozantni motelsko-hotelski kompleks „Nais“.
Demografija
U naselju Gornja Toponica živi 1423 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,0 godina (45,1 kod muškaraca i 47,3 kod žena). U naselju ima 235 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,06.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
| m | ž | |||
| ? | 1 | 6 | ||
| 80+ | 7 | 12 | ||
| 75-79 | 15 | 18 | ||
| 70-74 | 36 | 43 | ||
| 65-69 | 46 | 62 | ||
| 60-64 | 62 | 53 | ||
| 55-59 | 65 | 45 | ||
| 50-54 | 127 | 77 | ||
| 45-49 | 140 | 71 | ||
| 40-44 | 100 | 63 | ||
| 35-39 | 79 | 43 | ||
| 30-34 | 65 | 37 | ||
| 25-29 | 47 | 29 | ||
| 20-24 | 33 | 21 | ||
| 15-19 | 30 | 18 | ||
| 10-14 | 10 | 14 | ||
| 5-9 | 23 | 22 | ||
| 0-4 | 15 | 15 | ||
| prosek | 45.1 | 47.3 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 151 | 6 | - | 1 | 18 | 3 | 8 | 5 | 3 | 11 |
| Ženski | 124 | 2 | - | 1 | 16 | - | - | 11 | 3 | 2 |
| Oba | 275 | 8 | - | 2 | 34 | 3 | 8 | 16 | 6 | 13 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 3 | 11 | 4 | 71 | 3 | - | - | 3 | |
| Ženski | 3 | - | 4 | 2 | 76 | 2 | - | - | 2 | |
| Oba | 4 | 3 | 15 | 6 | 147 | 5 | - | - | 5 |
Reference
Literatura
Spoljašnje veze
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
