باڪو
آذربائيجان جو تخت گاهه ( گاديءَ جو هنڌ ) From Wikipedia, the free encyclopedia
باڪو (انگريزي: Baku)() آذربائيجان جو آبادي ۽ پکيڙ ۾ سڀ کان وڏو شهر ۽ ملڪ جو گاديءَ جو هنڌ آهي. هاڻوڪي ميئر جو نالو حاجي بالا ابوطالبوف آهي. آباديءَ ۽ پکيڙ ۾ ھي شھر ڪوھ قاف ريجن ۽ ڪيسپئن سمنڊ جو پڻ سڀ کان وڏو شهر آهي[3]. 2020 تائين باڪو آذربائيجان جو واحد ميٽروپوليٽن شھر يا ميٽروپولس آھي. باڪو تيل جي دولت سان مالا مال علائقي ۾ واقع هجڻ سبب تيل جي صنعتن جو مرڪز آهي. باڪو شھر جي آڳاٽي حصي جي چئوگرد فصيل آهي. شھر جي ان پراڻي حصي کي ڊسمبر سال 2000 ۾ گڏيل قومون جي ذيلي اداري يونيسڪو عالمي ثقافتي ورثو قرار ڏنو. شطرنج جي عالمي شهرت يافتہ رانديگر گيري ڪيسپاروف جو تعلق انهيءَ شهر سان آهي.
| باڪو (آذري ٻولي ۾: Bakı ) | ||
|---|---|---|
| آذربائيجان جو راڄڌاني شهر ميٽروپوليٽن علائقو | ||
 | ||
| ||
| عرفيت: هوائن جو شهر (آذربائيجاني: Küləklər şəhəri ) | ||
  باڪو  باڪو  باڪو  باڪو | ||
| جاگرافي بيهڪ: 40°23′43″N 49°52′56″E | ||
| ملڪ |  آذربائيجان
| |
| حڪومت | ||
| • ميئر | ايلدار عزيزوف | |
| پکيڙ[1] | ||
| • آذربائيجان جو راڄڌاني شهر ميٽروپوليٽن علائقو |
2,140 ڪ.م2 (830 ميل2) | |
| بلندي | −28 ميل (−92 ft) | |
| آبادي (2015 جو تخمينو)[2] | ||
| • آذربائيجان جو راڄڌاني شهر ميٽروپوليٽن علائقو |
2,262,600 | |
| سرڪاري نالو | ڪوٽ وارو شھر باڪو شروانشاھي محل ۽ ميڊن ٽاور سميت | |
| قسم | ثقافتي | |
| معيار | iv | |
| عهدو | 2000 (24ھين مجلس) | |
| حوالا نمبر. | 958 | |
| خطري ۾ | 2003–2009 | |
| رياستي ڌر | آذربائيجان | |
| ريجن | يورپ ۽ ايشيا | |
باڪو جو نالو فارسي لفظ بادڪوبه (هوائن جو ماريل) سان مشتق آهي ۽ ان جو محل وقوع جي لحاظ سان گهڻو موزوں آهي. وچئين دور جا مورخ انکي باڪويه، بلاڪوہ ۽ باڪه پڻ لکن ٿا.
تاريخ ۾ ان جو ذڪر ٽئين صدي هجري کانپوءِ ملي ٿو. اٺين صدي عيسويءَ ۾ باڪو شروانشاھي واري شاھي حاڪميت ھيٺ ھيو
شروانشاھي ۽ صفوي دور
شروانشاھي دور ۾ ڏھين صدي عيسويءَ جي شروعات ۾ ھي شھر اڪثر خزارن ۽ خيو وارن روسين جي حملن جي زد ۾ رھيو. شروانشاھي حاڪم شروانشاھ اخستان پھرين ھن شھر ۾ بحري فوج قائم ڪئي جنھن 1170ع جي روسي حملي کي ڪاميابي سان پسپا ڪيو. 1191ع ۾ شروان جي گادي جي هنڌ شماخي ۾ طاقتور زلزلو آيو جنھن ڪري شروانشاھي درٻار باڪو منتقل ڪئي وئي.۾[4].
باڪو جي سرزمين ۽ پوري آذربائيجان سڀ کان وڌيڪَ اثر شروانشاھي دور ۾ حاصل ڪيو. 12 کان 14 صدي عيسويءَ ۾ باڪو ۽ ان جي پسگردائيءَ وارن شھرن جي وڏي پيماني تي قلعبندي ڪئي وئي. شروانشاھي دور ۾ ڪنوارين وارو مينار، رماني قلعو، نارداران قلعو، شاگان قلعو، مردڪان وارو چوڪنڊو قلعو، مردڪان وارو گول قلعو ۽ باڪو اپسمنڊ ۾ واقع ٻيٽ تي قصر سباييل جوڙيا ويا. باڪو ۾ پراڻي شھر وارو ڪوٽ بہ ان دؤر جو اڏيل آھي. سورھين صدي عيسويءَ ۾ باڪو جي دولت ۽ ان جي اسٽريٽجڪ بيھڪ پاڙي وارين رياستن جي ڌيان جو مرڪز رھي. باڪو چوڏھين ۽ پندرهين صدي عيسويءَ ۾ سني مسلمانن جي ترڪماني گھراڻن قرہ قويونلو ۽ آق قويونلو جي حاڪميت ۾ رھيو جيڪي ايراني ايمپائر جي زير اثر ھيا. آق قويونلو گھراڻي جي زوال بعد باڪو ايران جي صفوي گھراڻي جي شاھ شاھ اسماعيل (دور حڪمراني:1501–1524) جي چڙھائي جو شڪار ٿيو جنھن 1501ع ۾ ان تي قبضو ڪيو پر ھن شروانشاھي گھراڻي کي ايراني بالادستي ھيٺ اقتدار ۾ رھڻ جي اجازت ڏني. ان کان پوءِ شاھ ٿماسب پھرين (دور حڪمراني: 1524–1576) شروانشاھي گھراڻي کي مڪمل طور تي اقتدار کان بي دخل ڪري ڇڏيو ۽ باڪو کي شروان صوبي جو حصو بڻائي صفوي ايمپائر ۾ شامل ڪري ڇڏيو. اھڙي طرح باڪو ايراني ايمپائر جو اوڻويھين صديءَ ۾ ٿيل گلستان واري معاهدي تائين ان جو حصو رھيو. صفوين نائين صدي کان بادشاھي ۾ رھندڙ شروانشاھي خاندان جي ھميشه جي لاء خاتمو آندو. صفوين ۽ خلافت عثمانيه جي وچ ۾ جنگ (1578-1590) دوران باڪو تي قبضو ڪيو. 1583 کان 1606ع تائين خلافت جي قبضي ھيٺ رھيو. پر 1607 ۾ صفوي ايمپائر ان کي واپس قبضي ۾ ورتو[5]. 1604ع ۾ صفوي ايمپائر جي شاھ عباس پھرين (دور حڪمراني:1588-1629) باڪو جي قلعي کي تباھ ڪري ڇڏيو.
جديد دؤر جي شروعات ۾ باڪو تجارتي لحاظ کان دنيا جي واپارين جي ڌيان ڇڪائيندڙ علائقو بڻجي ويو. خاص طور تي انڊيا جي واپارين اتي ڪافي ناڻو ڪمايو ۽ اتي ھندن، سکن ۽ پارسين جي عبادت لاء ھڪ گڏيل عبادتگاھ آتشگاھ مندر جي نالي سان جوڙائي. صفوي ايمپائر جي زوال واري دؤر ۾ روسي ايمپائر موقعي جو فائدو وٺندي جنگ شروع ڪئي جيڪا 1722 کان 1723 تائين جاري رھي جنھن جي نتيجي ۾ مجبورن صفوي ايمپائر باڪو وارو علائقو روس جي حوالي ڪيو[6]
روسي ايمپائر ۽ قجر ايمپائر
10 مارچ 1730ع ۾ نادر شاھ (دور حڪمراني: 1736–1747) گنجه واري معاهدي ذريعي باڪو ۽ ٻيا علائقا روس کان طاقت جي زور تي واپس ورتا[7]. نادر شاھ جي وفات کان پوءِ ايراني ايمپائر ٽٽي کوڙ نيم خودمختيار فارسي خانيٽن ۾ تبديل ٿي وئي[8][9]. باڪو خانيٽ پڻ انھن مان ھڪ ھئي جنھن جو حاڪم مرزا محمد خان ھيو پر جلد ئي اھا قبا خانيٽ جي ماتحتي ۾ اچي وئي. ان دور ۾ باڪو شھر جي آبادي پنج ھزار جي لڳ ڀڳ ھئي. لاڳيتن جنگن باڪو جي معيشت تباھ ڪري ڇڏي ھئي.
1796ع جي بھار ۾ روسي ملڪه ڪيٿرائن پھرين فارس جي قجر ايمپائر تي فوجي چڙھائي ڪئي.[10] جرنل زبوف 13000 فوجين سميت حملو ڪري بغير مزاحمت جي باڪو تي قبضو ڪيو. 13 جون 1796ع تي شھر ۾ روسي فوجي گيريزن قائم ڪئي وئي. راڻي ڪيٿرائن جي وفات سبب اھا مھم پائول پھرين جي حڪم تي ختم ڪئي وئي ۽ روسي فوج کي باڪو ڇڏڻ جو حڪم مليو. مارچ 1797 ۾ روسي فوج نڪري وئي ۽ باڪو واپس قجر ايمپائر جي ڪنٽرول ۾ آيو. 1804 کان 1813 تائين روسي ايمپائر ۽ قجر ايمپائر وچ ۾ جنگ ھلي جنھن جو خاتمو 1813ع ۾ گلستان واري معاهدي سان ٿيو جنھن ذريعي باڪو ۽ ٻيا علائقا قجر ايمپائر مجبور ٿي روسي ايمپائر جي حوالي ڪيا. 1826 کان 1828 ۾ قجر ايمپائر ۽ روسي ايمپائر ۾ وري جنگ ٿي جنھن ۾ باڪو ڪجهه وقت ايراني قبضي ۾ آيو پر پوء ترڪمنچائي معاھدي ذريعي روسي ايمپائر وري علائقا واپس ورتا[11] جڏھن 1813 ۾ باڪو روسي قبضي ۾ آيو تہ ان جي آبادي اٺ ھزار کن ھئي ۽ سمورا ماڻھو تاتي نسل وارا ھيا[12].
تيل جي دريافت
روس 1837ع ۾ باڪو شھر ٻاھران بالاخاني ۾ آذربائيجان جو پھريون تيل صاف ڪرڻ لاء تيل جي ريفائنري لڳائي. 1800 واري پھرين ڏھاڪي ۾ تيل لاءِ ھتي ڊرلنگ جي شروعات ٿي. باڪو ۾ پھرين ڀيرو تيل 1846ع ۾ شھر لڳ بيبي حيبت مسجد ڀرسان واقع تيل جي کوھ مان ڪڍيو ويو[13] شروع ۾ ھٿرادو طريقي سان کوھ کوٽي پوء انھن ۾ ڊرلنگ ڪري تيل ڪڍيو ويندو هو. 1872ع ۾ تيل سان سرشار زمينون نيلام ڪري پرائيويٽ سيڙپڪارن کي آڻي ان ذريعي وڏي پيماني تي تيل جي ڳولا شروع ڪئي وئي. 1880 واري ڏھاڪي ۾ باڪو لڳ ھڪ صنعتي علائقو قائم ڪيو ويو جيڪو بعد ۾ بليڪ ٽائون (ڪارو شھر), سڏجڻ لڳو[14]. ويھين صديءَ جي شروعاتي دؤر ۾ بين الاقوامي منڊي ۾ وڪامجندڙ اڌ تيل باڪو مان نڪتل ھيو[15]. تيل جي دريافت ھن شھر جي آبادي ۾ تيزي سان اضافو آندو.
عالمي جنگون
پھرين جنگ عظيم دوران 1917ع ۾ روسي انقلاب روسي ايمپائر جو انت آندو. باڪو ھڪ جھوني بالشيوڪ ڪميونسٽ اسٽيفن شاھوميان جي سربراھي ۾ 26 باڪو ڪوميسار يا باڪو ڪميون جي ڪنٽرول ۾ اچي ويو. شھر گھرو ويڙھ جي ور چڙھي ويو. بالشويڪن ۽ آرمينيائي انقلابي فيڊريشن جي فوجين سان مقامي آذربائيجاني مزاحمت ڪري رهيا ھيا. ان ويڙھ ۾ باڪو منجھ 3000 کان 12000 تائين آذربائيجاني ماڻھو مارجي ويا[16][17] 28 مئي 1918 ۾ ٽرانسڪاڪيشن ڊيموڪريٽڪ فيڊريٽو ريپبلڪ ۾ شامل آذربائيجاني ڌڙي گنجه ۾ آذربائيجان ڊيموڪريٽڪ ريپبلڪ جي آزادي جو اعلان ڪيو[18]. نئين آزاد ٿيل ان ريپبلڪ عثماني خلافت کان مدد گھري ۽ آذربائيجاني فوج خلافت عثمانيه جي فوج جي مدد سان جنرل نوري پاشا جي اڳواڻي ۾ باڪو ڏانھن پيشقدمي ڪئي ۽ شھر بالشويڪن ۽ آرمينيائي انقلابي فيڊريشن جي فوجين کان ۽ ان سان گڏوگڏ منشويڪن ۽ برطانوي فوجين کان 15 سيپٽمبر 1918ع تي آزاد ڪرايو. باڪو واري جنگ بعد باڪو شهر ۾ ترڪ ۽ آذربائيجاني فوجين 10000 کان 30000 آرمينيائي ماڻھن جو قتل عام ڪيو ۽ ڦرلٽ ڪئي[19] باڪو کي آذربايجان جي ريپبلڪ جو گاديءَ جو هنڌ بڻايو ويو. پھرين جنگ عظيم ۾ خلافت عثمانيه جنگ ھارائي ويٺي ۽ برطانيا سان مدروس وارو جنگبندي جو معاھدو ڪيو. نتيجتن ترڪ فوج کي باڪو ڇڏڻو پيو. جنرل مونٽگوميري 5000 برطانوي فوجين سان 17 نومبر تي باڪو ۾ داخل ٿيو ۽ پاڻ باڪو جو فوجي گورنر ھجڻ جو اعلان ڪيو ۽ مارشل لا لاڳو ڪئي. 1919ع جي پڇاڙيءَ ۾ برطانوي فوج باڪو مان نڪري وئي[20]. باڪو آذربائيجاني ريپبلڪ جي ڪنٽرول ۾ رھيو. 28 اپريل 1920ع ۾ يارھين سرخ فوج باڪو ۾ گھري آئي ۽ بالشويڪن کي مضبوط ڪيو ۽ آذربائيجان سوويت سوشلسٽ ريپبلڪ قائم ڪئي. 1921ع کان باڪو شھر شھري مجلس عامله جي نگراني ۾ رھيو. ان کان سواءِ باڪو پارٽي ڪاميٽي مختصرن باڪسوويت طور سڃاڻجندڙ ڪيسپئن سمنڊ جي ھن ميٽروپولس جي معاشي واڌاري ۾ ڪردار ادا ڪيو. 922 کان 1930 تائين باڪو سوويت يونين جي واپاري ميلن جو مرڪز رھيو ۽ اھو ايران ۽ وچ اوڀر لاء ھڪ واپاري پل جو ڪردار ادا ڪرڻ لڳو[21] ٻي جنگ عظيم ۾ جرمني جي سوويت يونين تي حملي بعد باڪو ھڪ زبردست اسٽريٽجڪ اھميت وارو ٿي ويو. نازي جرمنيءَ سوويت يونين جي تيل جي سپلاءِ روڪڻ لاء باڪو تي قبضي ڪرڻ جو پلان رٿيو جنھن تي عمل لاء آپريشن ايڊلوائيس شروع ڪيو جيڪا ڪوھ قاف واري محاذ واري جنگ ھئي. نومبر 1942ع ۾ جرمني فوج باڪو کان 530 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي پھتي پر سوويت فوج آپريشن لٽل سيٽرن ذريعي جرمن فوج کي شڪست ڏئي پسپائي تي مجبور ڪيو. جزيرو نما آبشار کان پهريون ڀيرو مشينن وسيلي سال 1842 ۾ تيل ڪڍيو ويو. 1877 ۾ هتي ريلوي لائن وڇائي، 1907 ۾ باڪو کان باطوم (ڪارو سمنڊ) تائين تيل جي پائپ لائن مڪمل ٿي وئي ۽ معدني تيل برآمد ٿيڻ لڳو. روسي انقلاب کانپوءِ 31 جولاءِ سال 1918 کان 28 اپريل سال 1920 تائين باڪو آزاد مملڪت آذربائيجان جو گاديءَ جو هنڌ رهيو، وري ريڊ آرمي ان تي قبضو ڪري ورتو. سال ڊسمبر 1991 ۾ سقوط روس کانپوءِ باڪو آزاد جمهوريہ آذربائيجان جو صدر مقام بڻجي ويو.
ھن شھر جي جاگرافيائي بيھڪ اتر ۾ 40.395278 درجي تي ۽ اوڀر ۾ 49.882222 درجي واري ھنڌ ڪيسپئن سمنڊ جي اولهندي پاسي باڪو واري اپسمنڊ ۾ ابشرون اپٻيٽ جي ڏاکڻي ڪناري تي، ابشرون معاشي ريجن نالي صوبي ۾ واقع آهي. ان جي پکيڙ 2,130 چورس ڪلوميٽر (822.4 چورس ميل ) آهي. ڌرتي جي سامونڊي مٿاڇري کان ( ڪيسپئن سمنڊ جو شمار ھڪ ڍنڍ طور ٿئي ٿو تنھنڪري ان جي سطح سان ڀيٽ شمار ۾ نہ ايندي جيڪا خود عام سامونڊي سطح کان ھيٺ آھي) ھن شھر جي بلندي ڪاٽُو 28 ميٽر (-92 فٽ) آهي يعني هي وچٿري سامونڊي مٿاڇري کان به هيٺئين مٿاڇري تي واقع آهي جنھن ڪري ھي شھر دنيا جو سڀ کان وڌيڪَ ھيٺاھين تي واقع گادي جو هنڌ ۽ سامونڊي سطح کان ھيٺ واقع دنيا جو سڀ کان وڏو شھر آهي. ھن شھر جي چؤطرف کوڙ گل فشان جھڙڪ ڪيارڪي، بوگخ بوگخا، لوڪباتان ۽ ٻيا شامل آهن.
آبهوا
| موسمي رڪارڊ : باڪو | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مھينو | جنور: | فبرو: | مارچ | اپريل | مئي | جون | جولاء | آگسٽ | سيپ: | آڪٽو: | نومبر | ڊسمبر | سال |
| اوچي پد جي سراسري°C (°F) |
6.6 (43.9) |
6.3 (43.3) |
9.8 (49.6) |
16.4 (61.5) |
22.1 (71.8) |
27.3 (81.1) |
30.6 (87.1) |
29.7 (85.5) |
25.6 (78.1) |
19.6 (67.3) |
13.5 (56.3) |
9.7 (49.5) |
18.1 (64.6) |
| روزاني سراسري°C (°F) | 4.4 (39.9) |
4.2 (39.6) |
7.0 (44.6) |
12.9 (55.2) |
18.5 (65.3) |
23.5 (74.3) |
26.4 (79.5) |
26.3 (79.3) |
22.5 (72.5) |
16.6 (61.9) |
11.2 (52.2) |
7.3 (45.1) |
15.1 (59.2) |
| گھٽ پد جي سراسري°C (°F) |
2.1 (35.8) |
2.0 (35.6) |
4.2 (39.6) |
9.4 (48.9) |
14.9 (58.8) |
19.7 (67.5) |
22.2 (72) |
22.9 (73.2) |
19.4 (66.9) |
13.6 (56.5) |
8.8 (47.8) |
4.8 (40.6) |
12.0 (53.6) |
| سراسري پرسپييئيشن mm (انچ) | 21 (0.83) |
20 (0.79) |
21 (0.83) |
18 (0.71) |
18 (0.71) |
8 (0.31) |
2 (0.08) |
6 (0.24) |
15 (0.59) |
25 (0.98) |
30 (1.18) |
26 (1.02) |
210 (8.27) |
سراسري مينھن
(≥ 0.1 mm) |
6 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | 2 | 2 | 6 | 6 | 6 | 49 |
| برفاني ڏينھن جي سراسري (≥ 1 cm) |
4 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 10 |
| اس جي ماھوار وقت جي سراسري |
89.9 | 89.0 | 124.0 | 195.0 | 257.3 | 294.0 | 313.1 | 282.1 | 222.0 | 145.7 | 93.0 | 102.3 | 2,207.4 |
| Source #1: عالمي موسمياتي تنظيم (UN) | |||||||||||||
|
ذريعو #2: ميئوويڌر (برفاني موسم)[24] | |||||||||||||
ھن شھر جي رھاڪن کي باڪوويئن سڏيندا آهن سنڌي ۾ انھن کي باڪوويائي ماڻھو سڏبو آهي. آبادي 2008ع ۾ 19 لک 70 هزار هئي ۽ 2009 ۾ ان جو ڪاٿو 20 لک جي لڳ ڀڳ ھيو.[25]. ملڪ جي مسلمان آبادي شيعه مذهب سان تعلق رکندڙ آھي. ايران کان پوء آذربائيجان دنيا ۾ ٻيون نمبر وڏو شيعن جو ملڪ آھي.
| سال | آذربائيجاني | % | روسي | % | آرمينيائي | % | يھودي | % | ٻيا | % | ڪل |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1851[26] | more than 5,000 | 405 | 5.5% | 7,431 | |||||||
| 1886[27] | 37,530 | 43.3 | 21,390 | 24.7 | 24,490 | 28.3 | 391 | 0.5 | 2,810 | 3.2 | 86,611 |
| 1897[28] | 40,341 | 36 | 37,399 | 33.4 | 19,099 | 17.1 | 3,369 | 3 | 11,696 | 10.5 | 111,904 |
| 1903[29] | 44,257 | 28.4 | 59,955 | 38.5 | 26,151 | 16.8 | n.a. | n.a. | 28,513 | 18.3 | 155,876 |
| 1913[29] | 45,962 | 21.4 | 76,288 | 35.5 | 41,680 | 19.4 | 9,690 | 4.5 | 41,052 | 19.1 | 214,672 |
| 1926[30] | 118,737 | 26.2 | 167,373 | 36.9 | 76,656 | 16.9 | 19,589 | 4.3 | 70,978 | 15.7 | 453,333 |
| 1939[31] | 215,482 | 27.4 | 343,064 | 43.6 | 118,650 | 15.1 | 31,050 | 3.9 | 79,377 | 10.1 | 787,623 |
| 1959[32] | 211,372 | 32.9 | 223,242 | 34.7 | 137,111 | 21.3 | 24,057 | 3.7 | 56,725 | 8.7 | 652,507 |
| 1970[33] | 586,052 | 46.3 | 351,090 | 27.7 | 207,464 | 16.4 | 29,716 | 2.3 | 88,193 | 6.9 | 1,262,515 |
| 1979[34] | 530,556 | 52.4 | 229,873 | 22.7 | 167,226 | 16.5 | 22,916 | 2.3 | 62,865 | 6.2 | 1,013,436 |
| 1999[35] | 1,574,252 | 88 | 119,371 | 6.7 | 378 | 0.02 | 5,164 | 0.3 | 89,689 | 5 | 1,788,854 |
| 2009[36] | 1,848,107 | 90.3 | 108,525 | 5.3 | 104 | 0.01 | 6,056 | 0.6 | 83,023 | 4.1 | 2,045,815 |
باڪو جي ميٽروپولس 12 انتظامي ريئن يا ضلعن تي مشتمل آھي[37][38] جيڪي 48 ننڍن ٽائونن ۾ ورھايل آھن جيڪي باڪو واري ٻيٽن جي جھرمٽ تي واقع آھن. جڏهن تي انھن مان ھڪ ٽائون باڪو کان 60 ڪلوميٽر پري تيل وارا پھاڙ جي نالي سان سمنڊ اندر ٺلھن تي بيٺل تيل جي فيلڊس جي صورت ۾ مصنوعي ٻيٽ وانگر آهي. باڪو جو پراڻو شھر ڪناري تي ڪوٽ وارو شھر، شروانشاھي محل ۽ ميڊن ٽاور سميت واقع آهي جنھن کي 2000ع ۾ يونيسڪو پاران عالمي ورثو قرار ڏنو آهي.
باڪو جا 12ريئن يا ضلعا
- بينه قدي ريئن
- قرہ داغ ريئن
- ختايي ريئن
- خزر ريئن
- نريمانوف ريئن
- نسيمي ريئن
- نظامي ريئن
- پير الاھي ريئن
- سبئيل ريئن
- صابونچي ريئن
- سوراخاني ريئن
- ياسامال ريئن
 |
وڪيميڊيا العام ۾ باڪو سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو. |
آذربائيجان جي راڄڌاني شهر، باڪو جي سڀني نظارن کي ڏيکاريندڙ تصوير (پينوراما)
- باڪو شھر جو ھڪ منظر
پراڻو شھر
نظامي اسٽريٽ
باڪو اوپيرا ۽ باليٽ ٿيئيٽر
اسماعيلي پئليس
ميڊن ٽاور
اچيري شھر
آذربائيجان اسٽيٽ فلمي ھال
باڪو سمنڊ پاسي وارو بليورڊ
جھنڊي وارو چؤڪ
باڪو جو ھڪ منظر
باڪو بندرگاھ
بين الاقوامي خلائي مرڪز
- باڪو شھر آرڪائيو ڪيا ويا 2020-05-16 حوالو موجود آهي وي بيڪ مشين.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
