From Wikipedia, the free encyclopedia
Sa Edade de su ràmene, inditada fintzas cun is tèrmines Eneolìticu, Calcolìticu o Cuprolìticu, est unu perìodu de sa Preistòria cunsideradu che a sa tapa de transitzione intre de sas indùstrias lìticas de su Neolìticu (edade de sa pedra allisiada) e sa metallurgia naschende de s'Edade de su brunzu.[1]
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
campidanesu · logudoresu · nugoresu
 |
| Preistòria |
| Paleolìticu - Neolìticu Edade de su ràmene - Edade de su brunzu Edade de su ferru |
| Edade antiga |
| Mesopotàmia - Egitu Antigu Tziviltade de sa badde de s'Indus Tziviltade nuraghesa Fenìtzios - Etruscos - Cartaginesos Antighidade clàssica (Gregos, Romanos) Tzina antiga - Ìndia antiga |
| Edade mèdia |
| Edade Mèdia Arta Edade Mèdia Tzentrale Edade Mèdia Bàscia Impèriu Romanu de Oriente |
| Edade moderna |
| Edade de sas esploratziones Rinaschimentu Barocu - Illuminismu Rivolutzione frantzesa Rivolutzione industriale |
| Edade cuntemporànea |
| Prima Gherra Mundiale Segunda Gherra Mundiale Gherra frida Istòria de su tempus presente |
In custa època sos metallos comente de oro, prata e ràmene sunt impreados in su cuadru de un'artesania segundària, mentras sa parte essentziale de sos trastos abarrat de pedra o de ossu, ricavados cun is giai nòdidas artes de s'ischerdadura e de sa allisiadura.
Sa literadura sientìfica europea a s'ispissu èvitat su tèrmine "Calcolìticu", preferende "Edade de su ràmene", mentras is archeòlogos de su Oriente Mèdiu dda impreant in manera abituale. S'Edade de su ràmene in s'Oriente Mèdiu antigu, in su Càucasu e in is territòrios indianos incumentzat a s'acabu de su de 5 millènnios a.C.[2]
A diferèntzia de sa de su brunzu e de su ferru, s'usu de su ràmene paret ca apat coesistidu pro unu longu perìodu cun su de sa pedra, chentza de annànghere istrovòllios sotzio-econòmicos mannos in is tziviltades chi ddu connoschiant. Is agatamentos archeològicos atestant annotamala ca s'usu de su ràmene pertocat culturas cuntemporàneas e acostagiadas is unas cun is àteras chi ddu disconnoschiant e cun unas àteras ancoras chi giai possediant su brunzu.
Custu iscassu pesu de s'usu de su ràmene in is culturas preistòricas si depet cun probabilidade ispricare cun is dificultades e sos benefìtzios iscassos de custa tècnica noa. Su ràmene faghet a du boddire a s'istadu naturale (ràmene nadiu) in cantidades modestas e su minerale depet èssere marteddadu in antis de ddu fùndere a unos 1000 °C. Sa produtzione est duncas casuale a cunfrontu cun s'indùstria litica e pertocat printzipalmente cantos de mannàrias modestas, mentras is produtziones lìticas sunt generalmente prus rafinadas.
In Europa otzidentale s'ispaniadura de inghitzu de un'artesania in ràmene, partende dae sa metade de su de 5 millènnios a.C. diat pòdere èssere acontèssida partende dae sas regiones de s'Egeu gràtzias a una bia cumertziale danubiana, ma paret comente si siat chi èsseret meda limitada. In sa costa atlàntica sa prus importante produtzione metàllica, paret chi èsseret sa de s'oro, fintzas a s'intrada de su brunzu chi signat su cumintzu a berus de su Edade de sos metallos.
Intre de sas caraterìsticas de sas culturas calcolìticas europeas si reconnoschent:
Intre de sas evidèntzias archeològicas e monumentales printzipales de s'Edade de su Ràmene si fentomant:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
