Etruscos

Is Etruscos (in etruscu: Ràsenna, 𐌀𐌍𐌍𐌄𐌔𐌀𐌓, o Rasna, 𐌀𐌍𐌔𐌀𐌓) sunt istados unu pòpulu de s'Itàlia antiga bìvidu intre su de 9 sèculos a.C. e su 1° sèculu a.C. in un' àrea denùmenada Etrùria, chi currispondet a prossimai a sa Toscana, a s'Ùmbria otzidentale e a su Làtziu setentrionale e tzentrale, cun probàinas fintzas a norte in sa zona padana, in is atuales Emìlia-Romagna, Lombardia sud-orientale e Vènetu meridionale, a s'ìsula de sa Còrsica, e a sud, in carchi àrea de sa Campània.

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Àrea de ispaniadura de is Etruscos

Istòria universale
Preistòria
Paleolìticu - Neolìticu Edade de su ràmene - Edade de su brunzu Edade de su ferru
Edade antiga
Mesopotàmia - Egitu Antigu Tziviltade de sa badde de s'Indus Tziviltade nuraghesa Fenìtzios - Etruscos - Cartaginesos Antighidade clàssica (Gregos, Romanos) Tzina antiga - Ìndia antiga
Edade mèdia
Edade Mèdia Arta Edade Mèdia Tzentrale Edade Mèdia Bàscia Impèriu Romanu de Oriente
Edade moderna
Edade de sas esploratziones Rinaschimentu Barocu - Illuminismu Rivolutzione frantzesa Rivolutzione industriale
Edade cuntemporànea
Prima Gherra Mundiale Segunda Gherra Mundiale Gherra frida Istòria de su tempus presente
v • d • e

Sa fase prus antiga de sa tziviltade etrusca est sa cultura villanoviana, atestada partende dae su de 9 sèculos a.C.,^{[1][2][3][4][5]} chi derivat, issu matessi, dae sa cultura proto-villanoviana (su de 12 - su de 10 sèculos a.C.). Sa tziviltade etrusca at tentu una influèntzia profunda subra sa tziviltade romana, fundende·si a pustis cun issa a sa fine de su 1° sèculu a.C. Custu protzessu longu de assimilatzione culturale at tentu cumintzu cun sa data traditzionale de sa conchista de sa tzitade etrusca de Veio a banda de is Romanos in su 396 a.C.^[6] e est acabadu in su 27 a.C., primu annu de su printzipadu de Otavianu, cun su cunferimentu de su tìtulu de Augustu.

Notas

1. (IT) Diana Neri, 1.1 Il periodo villanoviano nell’Emilia occidentale, in Gli etruschi tra VIII e VII secolo a.C. nel territorio di Castelfranco Emilia (MO), Firenze, All'Insegna del Giglio, 2012, p. 9, ISBN 978-88-7814-533-7. Paràmetru disconnotu Tzitatzione ignoradu (fortzi cherias iscrìere tzitatzione) (agiudu)
2. (IT) Gilda Bartoloni, La cultura villanoviana. All'inizio della storia etrusca, Roma, Carocci editore, 2012.
3. (IT) Giovanni Colonna, I caratteri originali della civiltà Etrusca, in Mario Torelli (a incuru de), Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 25-41.
4. (IT) Dominique Briquel, Gli Etruschi, a incuru de Mario Torelli, Bompiani, p. 43-51. Paràmetru disconnotu capitolo ignoradu (agiudu); Paràmetru disconnotu anno ignoradu (agiudu); Paràmetru disconnotu città ignoradu (agiudu)
5. (IT) Gilda Bartoloni, Le origini e la diffusione della cultura villanoviana, in Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 53-71. Paràmetru disconnotu curatore ignoradu (agiudu)
6. Roberto Bosi, Il libro degli Etruschi, Bompiani, Milanu 1983, p. 55.

Àteros progetos