From Wikipedia, the free encyclopedia
Sa Frantza (in frantzesu: France) o a manera prus longa dae su 1875 sa Repùblica Frantzesa (in frantzesu: République française) est un'istadu soberanu trascontinentale e su territòriu metropolitanu (in frantzesu: territoire métropolitain) suo s'agatat in Europa Otzidentale. Tenet làcanas terrinas cun su Bèlgiu, su Lussemburgu, sa Germània, s'Isvìtzera, s'Itàlia, s'Ispania sos duos printzipados de Andorra e de Mònaco. Sa Frantza tenet duos litorales mannos subra s'Atlànticu e su Mediterràneu. Su territoriu frantzesu addae de s'Europa (territoires d'outres mers in frantzesu) s'agatat in sos ocèanos Indianu, Atlànticu e Pacìficu e fintzas in Sud-Amèrica ue làcanat cun su Brasile, su Suriname e sos Paìsos Bàscios.
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
campidanesu · logudoresu · nugoresu
| Frantza République française | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 République française - Localizzazione | |||||||
| Datos amministrativos | |||||||
| Nùmene intreu | Frantza République française | ||||||
| Nùmene ufitziale | République française | ||||||
| Limbas ufitziales | frantzesu | ||||||
| Capitale | Parigi (2.229.095[1] ab. / 2018) | ||||||
| Polìtica | |||||||
| Forma de guvernu | Repùblica semi-presidentziale | ||||||
| Presidente de sa Repùblica | Emmanuel Macron | ||||||
| Primu ministru | Jean Castex | ||||||
| Proclamatzione | 4 santugaine 1958[2] | ||||||
| Intrada in s'ONU | 24 santugaine 1945[3] Membru permanente de su Cussìgiu de Seguresa | ||||||
| Intrada in s'UE | 25 martzu 1957[4] | ||||||
| Mannària | |||||||
| Totale | petzi sa Frantza metropolitana: 543 965 km² (49º) | ||||||
| % de sas abbas | 0,26% | ||||||
| Populatzione | |||||||
| Totale | 68 303 234 [5] ab. (2019) (20º) | ||||||
| Densidade | 101 ab./km² | ||||||
| Nùmene de sos abitantes | frantzesos | ||||||
| Geografia | |||||||
| Continente | Europa, Amèrica Tzentrale (Guadalupa, Martinica, Saint-Martin), Amèrica de su Sud (Gujana Frantzesa), Amèrica de su Norte (Saint-Pierre e Miquelon), Àfrica (Reunione, Mayotte), Otzeània (Terras australes e antàrticas frantzesas, Polinèsia Frantzesa, Wallis e Futuna, Noa Caledònia, Ìsula Clipperton) | ||||||
| Làcanas | Bèlgiu, Lussemburgu, Germània, Isvìtzera, Itàlia, Printzipadu de Mònaco, Andorra, Ispagna, Regnu Unidu (làcana suta-marina in su Tunnel de sa Mànica); sa Gujana Frantzesa est a làcana cun su Brasile e su Suriname; Saint-Martin est a làcana cun Sint Maarten (Paisos Bàscios) | ||||||
| Fusu oràriu | UTC+1 UTC+2 in ora legale; UTC-4 (Martinica e Guadalupa); UTC-3 (Guyana frantzesa); UTC+4 (Riunione) | ||||||
| Economia | |||||||
| Valuta | Èuru e francu CFP[6] | ||||||
| PIB (numenale) | 2,775,252[7] milliones de $ | ||||||
| PIB pro capite (nominale) | 42,877[7] $ (2018 istima) (22º) | ||||||
| PIB (PPC) | 2,962,799[7] milliones de $ (9º) | ||||||
| PIB pro capite (PPC) | 45,775[7] $ (2018 istima) (27º) | ||||||
| Fecundidade | 2,5 (2018)[8] | ||||||
| Vàrias | |||||||
| Còdighes ISO 3166 | FR, FRA, 250 | ||||||
| TLD | .fr | ||||||
| Prefissu tel. | +33[9] | ||||||
| Sigla autom. | F | ||||||
| Innu natzionale | Sa Marsigliesa | ||||||
| Festa natzionale | 14 de trìulas | ||||||
| Evolutzione istòrica | |||||||
| Istadu antepostu |  Sa de bator Repùblica | ||||||
Sa Frantza est una repùblica costitutzionale unitària chi tenet unu regìmene semi-presidentziale. Dae su 1875 su motu de sa Repùblica est «Liberté, Égalité, Fraternité» (Libertade, Agualidade, Fraternidade) e sa bandera est cumposta de sos tres colores natzionales: biaitu, biancu e ruju. S'innu natzionale est La Marseillaise (sa marsilliesa), cantu patriòticu eredadu dae sa Rivolutzione Frantzesa. Su printzìpiu costitutivu suo est sa democratzia: le «gouvernement du peuple, par le peuple et pour le peuple» (su guvernu de su pòpulu, [fatu] dae su pòpulu e pro su pòpulu). Sa capitale sua est Paris (o Parigi, dae s'italianu) e sa limba ufitziale cosa sua est su frantzesu dae su 1539, in tames de su latinu[10][11]. Sas monedas suas sunt s'èuru dae su 2002 in sa parte prus manna de su territòriu e su Francu Patzìficu in sos territòrios de s'Otzèanu Patzìficu. Sas tzitades printzipales sunt: Marsìllia, Lione, Tolosa, Lilla, Bordeaux, Strasburgu, Nitza, Nantes, Rennes, Montpellier.
Est un'istadu chi s'est formadu a su cumintzu de s'Artu Medioevu. Su nùmene suo benit deretu de su pòpulu de sos Francos. Dae su cumintzu de su de XVII sèculos a sa prima metade de su de XX sèculos, at possèdidu un'ampru imperu coloniale. In sa segunda metade de su sèculu est istadu unu de sos istados fundadores de s'Unione Europea. In prus, est sa de tres potèntzias nucleares mundiale, unu de sos membros permanentes de su Cunsìgiu de Seguridade de sas Natziones Unidas e un'istadu aderente a sa NATO. In manera aguale est membru de su G7, de su G20, de sa Zona Èuru, de s'Ispàtziu Schengen e acasàgiat sa sede de su Cunsìgiu de Europa, de su Parlamentu Europeu e de s'UNESCO. Sa Frantza possèdit una certa influèntzia in matèria polìtica, econòmica, militare e culturale in Europa e in su mundu comente a mèdia potèntzia[12].
Est, in su 2014, sa de tres potèntzias econòmicas europea a pustis de sa Germània e su Rennu Unidu, e sa de sete potèntzias econòmicas mundiales pro produtu internu lordo nominale[13] (sa de noe a paridade de pòdere de achistu) e possèdit unu livellu de vida artu meda[14]. Su 1º ghennàrgiu 2021 sa populatzione totale de sa Frantza est de belle 67,4 miliones de abitantes, segundu sas istimas publicadas dae s'INSEE[15], de cale 65 250 000 in sas regiones metropolitanas, 2 172 000 in sas chimbe provìntzias ultramarinas (Départements d'Outre-Mer). Est su segundu istadu prus pobuladu de s'Unione europea a pustis de sa Germània. Est fintzas s'istadu prus estèndidu de s'Unione europea e su de tres paisos prus ampros de s'Europa a pustis de sa Russia e de s'Ucraina.
Sa parte europea de sa Frantza si narat France métropolitaine (Frantza metropolitana). S'agatat a s'estremidade otzidentale de s'Europa e sas làcanas suas non sunt cambiadas dae sa Segunda Gherra mundiale e su tratadu de Paris in su 1947. In inghìriu s'agatant: su Mare de su Nord in sa parte prus setentrionale de su Pas-de-Calais, sa Mànica (in frantzesu: Manche) intre sas costeras de s'Inghilterra e sa Normandia, su Mare Cèlticu a Nord-Ovest ue s'agatat su Finistèrru (Finistère in frantzesu, Penn Ar-Bed in brètone), su Golfu de Gascògna (una parte de s'Ocèanu Atlànticu) a ovest e su Mare Mediterràneu a sud-est ue b'at sas costeras de sa Regione Otzitània (Région Occitanie in frantzesu) e sa Regione Proventza-Alpas-Costa Asula (PACA o Provence-Alpes-Côte d'Azur in frantzesu). Làcanat cun su Bèlgiu a su nord-nord-est, cun su Lussemburgu a su nord-est, cun sa Germània a s'est-nord-est, cun s'Isvìtzera a est, cun s'Itàlia a est-sud-est, cun Mònaco a sud-est e cun s'Ispagna e s'Andorra a sud-sud-ovest.
Sas làcanas a est, a sud-est e a sud-ovest de su territòriu metropolitanu sunt istabilidas pighende in cunsìderu sos rios, sos frùmenes, sos lagos e sas cadenas de montes, est a nàrrere su frùmene Rhin, sos montes de su Jura, su lagu Léman, sas Alpas e sos Pireneos, mentras a nord-est sa làcana non s'est istabilida sighende s'impostatzione de sos elementos naturales.
Sa Frantza est fintzas cumpostas de unos cantos territòrios in foras de su continente europeu: est sa Frantza Ultramarina (France d'Outre-Mer in frantzesu). Custu permìtit a sa Frantza de istare in totu sos continentes de su mundu in foras de s'ocèanu Àrticu.
Custos territòrios tenent istatutos diversos in s'amministratzione de sa Frantza e s'agatant:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
