Саввин Виктор Афанасьевич
From Wikipedia, the free encyclopedia
Виктор Афанасьевич Саввин (14.03.1908—1978) — Саха АССР үтүөлээх артыыһа, Саха АССР народнай артыыһа, РСФСР үтүөлээх артыыһа.
- 1908 сыллаахха кулун тутар ый 14 күнүгэр уруккута Боотуруускай улуус (билиҥҥитэ Чурапчы улууһа) Болтоҥо нэһилиэгэр төрөөбүт[1].
- 1921 сылаахха Бииктэр нууччалыы үөрэнэн иккис кылааһы бүтэрбит. Ол сыл гражданскай сэрии саҕаланан оскуолалар сабыллыбыттар.
- 1925 сыллаахха Төлөйгө улахан дьону ааҕарга-суруйарга үөрэтэ сылдьан бэйэтэ көҕүлээн драмкуруһуок тэрийбит. Хас да испэктээҕи (спектакль) туруоран, бэйэтэ оонньоон, артыыстааһыҥҥа аан бастакы холонуута буолбут.
- Былаас былдьаһыыта бара турдаҕына Бииктэри ааҕар балаҕан сэбиэдиссэйин солбуйааччытынан, сири түҥэтиигэ боломуочунайынан үлэлэппиттэр. Ол иһин, үөрэҕин тохтото-тохтото да буоллар, 1929 сыллаахха сэттис кылааһы үөрэнэн бүтэрбитин кэннэ, Дьокуускайга учуутал куурсугар үөрэтэ ыыппыттар. Үөрэнэр кэмигэр эдьиийин аахха, Өкүлүүннээххэ, дьиэлэммит. Биир киэһэ үөрэҕиттэн кэлбитигэр күтүөтэ Былатыан (П. А. Ойуунускай) үөрбүтүнэн: «Дыраастый, Чурапчы оройуонун ааттаах артыыһа! Эн миэхэ ити туһунан тоҕо кэпсээбэт этигиний?», — диэн ыйыппыт. Ханнык оруоллары толортообутун сураһан баран эппит: «Яковлев Семен Степанович (Эрилик Эристиин) оруоллары толороргун хайҕыыр. Онон дьиҥ чахчы ис-сүрэххиттэн сөбүлүүр буоллаххына, эһиил манна Саха тыйаатыра аһыллар, онно киир. Артыыс диэн улахан тыл, кини сүдү, улуу идэ», — диэбит. Бииктэр иһигэр олус үөрбүт уонна хайаан даҕаны тыйаатырга үлэлии киириэм диэн тылын биэрбит.
- 1930 сыллаахха Дьокуускай куоракка Саха тыйаатыра аһыллыбыт. Ол сыл Бииктэри уонна атын хомсомуоллаахтары үрүҥ баандалары утары охсуһар этэрээккэ ылбыттар.
- Учууталлыы сырыттаҕына, тыйаатыртан эдэр дьону артыыс үөрэҕэр Москубаҕа ыытар сурахтарын истэн, онно бараары сайабылыанньа суруйбутун оройуон салайааччылара кыккыраччы аккаастаабыттар.
- 1932 сыллаахха Саха тыйаатырыгар практикант артыыс быһыытынан ылыллыбыт уонна тыйаатырга баар артыыстары үөрэтэр устуудьуйаҕа үөрэммит.
В. А. Саввин 42 сыл устата Саха тыйаатырыгар 250 оруолу оонньообут[2].
«Болтоҥо ытык кырдьаҕаһа Дмитрий Васильевич Кривошапкин, 1961 с. Дьокуускай куоракка киирэ сылдьан Саха театрыгар С. П. Данилов «Сахалар ааттарыттан» диэн пьесатын көрөн тахсан баран: «Бииктэр Саабын булчут оруолун оонньоото. Тор курдук бытыктаах, сүүһүн мыччыһыннары туттан кэбиспит, хараҕын уота чаҕылыҥнас, саҕынньахтаах, хара киэпкэлээх, үрүҥ моойторуктуу килиэккэ былааттаах киирэн кэлбитигэр көрөөччүлэр дохсуннук таһыннылар, артыыспыт оруолугар киириитин өр мэһэйдээтилэр. Онтон саҥаран-иҥэрэн барбытыгар, аны, сахсырҕа кынатын тыаһа иһиллэр уу чуумпута буолла. Виктор Афанасьевиһы дьон ытыктыыр да эбит»— Николай Игнатьев, Болтоҥотооҕу Н. Д. Субуруускай музейын салайааччыта — Чурапчы оройуонун «Саҥа олох» хаһыата, 1998 c.[1]
«Виктор Афанасьевич ханнык баҕарар оруоллары толордоҕуна, Болот Боотур эппитинии «киһини үмүрү тардар» алыптааҕа. Ол курдук, оруолугар киирдэҕинэ ончу уларыйан, саҥалыын-иҥэлиин, туттардыын-хаптардыын бэйэтигэр букатын маарыннаабат буола түһэрэ. Ойуунускай олоҥхотуттан Уот Уһутаакыны оонньоон икки эриллэҕэс муостанан, хараҕын өҥүргэһинэн көрөн, бүтүннүү түү таҥастанан, тимир симэх иилинэн, дьигиһийэн-дьаҕыһыйан, иһин түгэҕиттэн эҥсэн, күүгүнэччи-көҥкүнэччи ыллаан ыһыахтаан, илбиргэһэ-салбырҕаһа салыбыраан, көрөөччүлэр куттарын көтүтүөх айылаах ыстаҥалаан, дьиҥ илиэһэй илэ бэйэтинэн этэ. Онтон мин кини хайдах бэлэмнэнэрин, ити оруолларын билэр эрээри, сырыы ахсын уйулҕам хамсыыра.»— Юлия Холмогорова, ииппит кыыһа[1]
- Аҕата Афанасий Андреевич туохха барытыгар дьоҕурдаах, мындыр өйдөөх, сэргэх киһи эбитэ үһү. Суруксут бэрдэ эбит. Чурапчыга көскө кэлбит политсыылынайдары сылларын ыйан, хайдах олорбуттарын сэттэ кэрдиис кэмҥэ арааран оҥорбута билигин научнай суолталанна[3]. Кини дьулуһан туран, уолаттара үөрэхтээх дьон буолалларыгар кыһаллыбыт. Сирдэригэр-уоттарыгар Саввиннар Чочоолоптор диэнинэн биллэллэрэ.
- Аҕатын убайа Андрей Андреевич Саввин (1896—1951) — краевед, этнограф, фольклорист.
- Убайа Степан Афанасьевич Саввин — Күн Дьирибинэ — саха бастакы үгэһитэ[3].
- Кинилэр соҕотох балтыларын Мария (Аайа) кэргэнэ Гаврил Иванович Макаров — Дьуон Дьаҥылы эмиэ биллиилээх суруйааччы[3].
- Бубнов ("На дне")
- Добчинский ("Ревизор")
- Саһыл Ойуун ("Кыһыл ойуун", П. А. Ойуунускай)
- Старостин ("Ини-бии", С. П. Ефремов)
- Тыыраахы ("Көмүс туорах", В. А. Протодьяконов — Кулантай)
- Кулутов ("От колонии к коммуне", Н. Е. Мординов — Амма Аччыгыйа)
- Чуораан ("Из недавнего", Заболоцкий)
- Уот Уһутаакы ("Ньургун Боотур", Жирков, Литинский)
- Айын сээн оҕонньор ("Айаал", Д. К. Сивцев — Суорун Омоллоон)
- Балыксыт ("Бассабыык Баһылай", П. А. Ойуунускай)
- Булчут Николай Варламов ("Киэҥ суолунан", Н. Е. Мординов — Амма Аччыгыйа)
- Сүрэҕэ суох («Сүрэҕэ суох», Д. К. Сивцев — Суорун Омоллоон)
- «Саха АССР үтүөлээх артыыһа»
- «Саха АССР народнай артыыһа» (1955)
- «РСФСР үтүөлээх артыыһа» (1957)
- «Ленин» ордена (1958)
- Ригатааҕы киинэ устуудьуйатыгар «Гиппократ андаҕара» уонна «Уһун күн сарсыардата» диэн киинэлэргэ кыттыбытын иһин, Латвийскай ССР Миниистирдэрин сэбиэтин кинематографияҕа кэмитиэтин Бочуотунай грамотатын ылбыта (1968)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
