![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Lamas_Rumtek.jpg/640px-Lamas_Rumtek.jpg&w=640&q=50)
Budissem tibetan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Il budissem tibetan è, suenter emprims contacts cun questa nova religiun, sa sviluppà en la planira auta dal Tibet en il 5avel tschientaner s.C. L’introducziun uffiziala dal budissem sco religiun statala dal Tibet ha gì lieu en il 8avel tschientaner sut il retg Trisong Detsen.[1] En il Tibet èn sa furmadas en il decurs dal temp differentas scolas budisticas.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Lamas_Rumtek.jpg/640px-Lamas_Rumtek.jpg)
Il budissem – per dar l’emprim in sguard a la religiun en general – sa divida en las duas tradiziuns principalas hinayana (‹vehichel pitschen›) e mahayana (‹vehichel grond›). En il hinayana – la furma la pli veglia da questas duas – sa stenta la singula persuna da cuntanscher il resvegl (bodhi) per sez betg pli stuair suffrir; en il mahayana percunter emprovan bodhisattvas d’er manar autras creatiras vers il resvegl.
La tradiziun dal hinayana exista oz anc en la furma dal theravada (‹ductrina dals vegls›). Questa direcziun dal budissem dominescha en ils stadis Sri Lanka, Myanmar, Tailanda, Laos e Cambodscha. Il mahayana è la furma dominanta en l’ost dal territori da derasaziun dal budissem, numnadamain en il Vietnam, la China, la Corea ed il Giapun.
Er il vajrayana (‹vehichel diamant›) fa atgnamain part dal mahayana. En il vest è el enconuschent sut las denominaziuns budissem tibetan u lamaissem, ma en vardad sa tracti d’ina noziun collectiva per differentas scolas ch’èn er preschentas – sper il Tibet – en diversas autras regiuns da l’Asia Centrala (India dal Nord, Nepal, Bhutan, parts da la China, Mongolia, parts da la Russia).
Il vajrayana cumplettescha ils fundaments filosofics dal mahayana tras tecnicas da tantra che duajan gidar a scursanir la via al resvegl. Da questas tecnicas fan part projecziuns spiertalas, recitar mantras ed ulteriurs exercizis, rituals ed iniziaziuns. Questa vart dal mahayana dat pais a scrittiras e praticas secretas, en las qualas ils praticants vegnan introducids be pass per pass. Entaifer il budissem tibetan è oramai il transfer da savida direct tranter magister spiritual (lama) e scolar da muntada centrala. Perquai vegn il vajrayana er numnà entaifer il mahayana ‹ductrina esoterica› per al cunfinar da las ‹ductrinas exotericas› che cumpiglian praticas accessiblas per tuts.
Las quatter scolas principalas dal budissem tibetan èn sa furmadas tranter il 8avel ed il 14avel tschientaner e sa numnan nyingma, kagyü, sakya e gelug. La pli veglia da questas furma la tradiziun da nyingma (‹chapitschas cotschnas›) ch’è sa sviluppada or da l’emprima fasa da translaziun da texts budistics dal sanscrit en il tibetan en il 8avel tschientaner. Las trais ulteriuras derivan da la tradiziun da kadam (11avel tschientaner) ed èn resortidas da la segunda fasa da translaziun. In’impurtanta autoritad entaifer il budissem tibetan furma il Dalai Lama.