Napuruna

Napuruna icha Sunu nisqa runakunaqa huk kichwa rimaq runa llaqtam, Ikwadurpi, Napu markapi, Sukumpiyu markapi, Orellana markapi, Kulumbyapi, Piruw suyupipas, Luritu suyupi, Mayutata suyupipas, Napu mayup suyunpi. Piruwpa Luritu suyunpi 35 ayllu llaqtapi kawsaq 12.680 napuruna 2008 watapi. Kulumbyap Putumayu suyunpi 7.607 napuruna karqan, Ikwadurpipas 5.943 napuruna karqan 2008 watapi. Qaynaraq Ikwadurpi tiyaq napurunaqa "yumbo" sutichasqankum.

Napuruna
Mama llaqta	Ikwayur Piruw
Tiyay	Ikwadurpi: Napu marka, Orellana marka, Sukumpiyu marka Piruwpi: Luritu suyu, Mayutata suyu
Runakuna	26.230 (2008 watapi); Piruwpi: 8.632 llapan [1] 1993 watapi (4.170 warmi, 4.462 qhari)
Rimaykunap ayllun	Qhichwa simi
Simi	Kichwa
Iñiy

Napurunaqa misti qhatuq patrunkunap piyunninkunas karqan. 1978 watapi Kichwaruna Wangurina (ORKIWAN - Organización Kichwaruna Wangurina) nisqa tantanakuynintas kamarirqan, patrunkunamanta qispichikunanpaq. 1989 watakamas chay patrunkunatas qarqurqan.

Tiyay

• Mayukuna: Napu mayu, Awariku mayu, San Miguel mayu, Putumayu

Piruwpi Napurunakuna

Suyu	Pruwinsya	Distritu
Luritu suyu	Maynas pruwinsya	Ikitus distritu, Mazán distritu, Napu distritu, Putumayu distritu, Torres Causana distritu,
Mayutata suyu	Tampupata pruwinsya	Las Piedras distritu

Pukyu: ^[2]

Ikwadurpi Napurunakuna

Marka	Kiti	Kitilli
Napu marka	Archidona kiti	Cotundom kitilli, Ushpayaku kitilli
Napu marka	Quijos kiti	Papallahta kitilli
Napu marka	Tena kiti	Tena kitilli, Ahuano kitilli, Carlos Julio Aresemena Tola kitilli, Chuntapunta kitilli, Pano kitilli, Puerto Misahuallí kitilli, Puerto Napo kitilli, Talag kitilli
Napu marka	Carlos Julio Arosemena Tola kiti	Carlos Julio Arosemena Tola kitilli
Orellana marka	Francisco de Orellana kiti	Puerto San Francisco de Orellana kitilli, Dayuma kitilli, Taracoa kitilli, El Edén kitilli, García Moreno kitilli, Nuevo Paraíso kitilli, San José de Guayusa kitilli, San Luis de Armenia kitilli
Orellana marka	Awariku kiti	Nuevo Rocafuerte kitilli, Capitán Augusto Rivadeneira kitilli, Santa María de Huiririma kitilli, Tiputini kitilli
Orellana marka	Joya de los Sachas kiti	Joya de los Sachas kitilli, Pompiya kitilli, San Carlos kitilli, San Sebastián del Coca kitilli
Orellana marka	Luritu kiti	Luritu kitilli, Ávila kitilli, Puerto Murialdo kitilli, San José de Payamino kitilli, San José de Dahuano kitilli
Sukumpiyu marka	P'uchqu qucha kiti	Musuq Loja kitilli (Puyu Punku, Jandya Yaku, Atari Awka Yaku, Rumi Pampa, Pusinu Mayu (Río Pusino), Mushuk Llakta), El Eno kitilli (Voluntad de Dios, Amazonas), Pakayaku kitilli (Ñukanchick Llakta, Brisas Aguarico), Jambelí kitilli (5 de Agosto), Santa Cecilia kitilli (Kucha Pampa, Wakamayu, Malvinas I), General Farfán kitilli (San Francisco II)
Sukumpiyu marka	Gonzalo Pizarro kiti	Gonzalo Pizarro kitilli
Sukumpiyu marka	Putumayu kiti	Puerto del Carmen kitilli, Palma Roja kitilli
Sukumpiyu marka	Shushufindi kiti	Limunkucha kitilli, Pañakucha kitilli, San Roque kitilli
Sukumpiyu marka	Cascales kiti	El Dorado de Cascales kitilli, Santa Rosa de Sucumbíos kitilli
Sukumpiyu marka	Kuyawinu kiti	Kuyawinu kitilli, Tarapoa kitilli

Pukyu: ^[3]

Indihina tantanakuykuna

• ORKIWAN - Organización Kichwaruna Wangurina
• FECONAMN - Federación de Comunidades Nativas del Medio Napo
• FECONAFROPU - Federación de Comunidades Nativas Fronterizas del Putumayo

Kaypipas qhaway

• Amarumayu sach'a-sach'a suyup Kichwa runan
• Ikwadurpi Indihina runa llaqtakuna
• Piruw suyupi runa llaqtakuna
• Inga
• Kichwa runa
• Qhichwa runa
• Qhichwa simi

Pukyukuna

1. www.peruecologico.com.pe/etnias_quechnapo.htm / Napuruna (kastilla simipi)
2. www.peruecologico.com.pe / Napuruna
3. www.codenpe.gov.ec/kichwaama.htm / Amarumayu sach'a sach'a suyup Kichwa runankuna (kastilla simipi)

• www.municipiolagoagrio.gov.ec

Hawa t'inkikuna

• Gabriel Ashanga Jota, Rosa E. Vera, Gloria San Román, Lucas Tushupe: Catorce años de educación bilingüe en la Amazonía - Análisis y Prospectiva Programa de Educación Bilingüe e Intercultural del Alto Napo (PDF)

	Ikwadurpi runa llaqtakuna
	Indihina runa llaqtakuna: Achuar · A'i Kofán · Awá · Chachi · Épera · Kichwa runa · Sapara · Sekoya · Shiwiar · Shuwar · Siona · Tsa'chila · Waorani ·
	Kichwa runa llaqtakuna: Chibuleo · Karanki · Kayampi · Kañari · Kichwa runa · Kitu Kara · Natabuela · Utawalu · Panzaleo · Puruha · Salasaka · Sarakuru · Tunkurawa Kichwa runa · Waranka · Amarumayu sach'a-sach'a suyup Kichwa runan: Napuruna · Pastasa runa
	Huk indihina runa llaqta: Manta-Wankawillka-Puna

	Piruw suyupi runa llaqtakuna
	Qhichwa rimaq runa llaqtakuna: Qhichwa runa · Chanka runa · Inka · K'ana runa · Qanchi runa · Q'irus · Wanka · Kichwa runa: Llakwash · Napuruna · Piruwanu Pastasa runa
	Amarumayu sach'a-sach'a suyupi runa llaqtakuna: Qhichwa runa: Llakwash, Napuruna, Qhichwa Pastasa-Tigre · Arawak rimaq runa llaqtakuna: Amuesha, Ashaninka, Kulina, Chamikuru, Machiqinqa, Nomatsiguenga, Piru · Hiwaru rimaq runa llaqtakuna: Achual, Awahun, Kandoshi, Wampisa, Shuwar · Pano rimaq runa llaqtakuna: Amawaka, Kapanawa, Kashibo-Kakataibo, Kashinawa, Isqunawa, Mayo-Pisabo, Mayuruna, Yura (Nawa), Sharanawa, Shipibu-Qunibu, Yaminawa · Tupi-Waraniyi rimaq runa llaqtakuna: Kukama-Kukamilla · Kawapana rimaq runa llaqtakuna: Chayawita, Jebero · Manaraq allinchurasqa: Tawshiru, Tikuna, Urarina · Peba-Yagua rimaq runa llaqtakuna: Yagua · Witoto rimaq runa llaqtakuna: Bora, Witoto, Okaina · Harakmbet rimaq runa llaqtakuna: Amarakaeri · Takanu rimaq runa llaqtakuna: Ese' Ejja · Tukanu rimaq runa llaqtakuna: Payawa, Siquya · Sapara rimaq runa llaqtakuna: Sapara: Arabela, Ikitu
	Hukkuna indihina runa llaqtakuna: Aymara runa · Uru runa
	Mawk'a runa llaqtakuna: Chachapuya · Chimu · Inka · Muchik · Wari