پاک فوج

تریخ

1947ء وچ آزادی دے بعد توں پاک فوج بھارت توں 4 جنگاں تے متعدد سرحدی جھڑپاں وچ دفاع وطن دا فریضہ انجام دے چکی اے۔ عرب اسرائیل جنگ، عراق کویت جنگ تے خلیج دی جنگ وچ حلیف عرب ملکاں دی فوجی امداد دے لئی وی نمایاں خدمات انجام دتیاں۔

حالیہ وڈی کارروائیاں وچ آپریشن بلیک تھنڈر سٹارم، آپریشن راہ راست تے آپریشن راہ نجات شامل نیں ۔

لڑائیاں دے علاوہ پاک فوج، اقوامِ متحدہ دی امن کوششاں وچ وی حصّہ لیندی رہی ہے۔ افریقی، جنوبی ایشیائی تے عرب ملکاں دی افواج وچ ا فواج پاکستان دا عملہ بطورِ مشیر شامل ہُندا ہے۔

پاکستانی افواج دے اک دستے نے اقوام متحدہ امن مشن دا حصہ ہُندے ہوئے 1993ء وچ موغادیشو، صومالیہ وچ آپریشن گوتھک سرپنٹ دے دوران وچ پھسے ہوئے امریکی فوجیاں دِیاں جاناں بچان وچ اک اہم کردار ادا کیتا۔

1947ء – 1958ء

پاکستان فوج 3 جون 1947ء نوں برطانوی ہندوستانی فوج جاں برٹش انڈین آرمی دی تقسیم دے نتیجے وچ معرض وجود وچ آئی۔ تد چھیندی ای آزاد ہو جانے والی مملکت پاکستان کو6 بکتر بند، 8 توپخانے دی تے 8 پیادہ رجمنٹاں ملیاں، جدونکہ تقابل وچ بھارت نوں 12 بکتر بند، 40 توپخانے دی اور21 پیادہ فوجی رجمنٹاں ملیاں۔

1947ء وچ غیر منظم لڑاکا جتھے، اسکاؤٹس اورقبائلی لشکر، کشمیر دی مسلم اکثریندی ریاست اُتے بھارت دے بزور قوت قبضہ دے اندیشہ توں کشمیر وچ داخل ہو گئے۔ مہاراجا کشمیر نے اکثریت دی خواہش دے خلاف بھارت توں الحاق کر دتا۔ بھارت نے اپنی فوجاں کشمیر وچ اتار دتیاں۔ ایہ اقدام بعد وچ پاک بھارت جنگ 1947ء دا آغاز ثابت ہویا۔ بعد وچ باقاعدہ فوجی یونٹاں وی جنگ وچ شامل ہونے لگاں، لیکن اس وقت دے پاکستانی بری افواج دے برطانوی کمانڈر انچیف جنرل سر فرینک میسروی دی قائد اعظم محمد علی جناح دے کشمیر وچ فوج دی تعیناندی دے احکامات دی حکم عدولی دے باعث روک دی گئاں۔ بعد ازاں اقوام متحدہ دے زیر نگرانی جنگ بندی دے بعد پاکستان دے زیر قبضہ کشمیر دا شمال مغربی حصہ پاکستان دے، جدونکہ بقیہ حصہ بھارت دے زیر انتظام آ گیا۔

اس دے بعد، 1950ءدی دہائی وچ، پاکستانی افواج نوں دو باہمی دفاعی معاہدےآں دے نتیجے وچ امریکا تے برطانیہ ول توں بھاری اقتصادی تے فوجی امداد موصول ہوئی۔ ایہ معاہدے معاہدہ بغداد جاں بغداد پیکٹ، جو سینٹرل ٹریٹی آرگنائزیشن جاں سینٹو دے قیام دی وجہ بنا، اورساوتھ ایسٹ ایشین ٹریٹی آرگنائیزیشن جاں سیٹو 1954ء وچ ہوئے۔ اس امداد دے نتیجے وچ افواج پاکستان نوں اپنی دفاعی صلاحیتاں نوں بڑھانے دا موقع ملیا۔

1947ء وچ پاکستان نوں صرف تن انفینٹری ڈویژن ملے، جن وچ نمبر 7،8اور 9 ڈویژن شامل سن۔10 واں، 12 واں تے 14 واں ڈویژن 1948ء وچ کھڑا کیتا گیا۔ 1954ء توں پہلے کسے وقت 9 وان ڈویژن توڑ کر 6 وان ڈویژن کھڑا کیتا گیا، لیکن 1954ء ہی دے بعد کسے وقت اس نوں وی ختم کر دتا گیا، جس دی وجہ امریکی امداد دا صرف اک بکتر بند جاں آرمرڈ ڈویژن تے 6 انفینٹری ڈویژن دے لئی مخصوص ہونا سی۔

1958ء – 1969ء

پہلی بار پاکستانی فوج دی اقتدار وچ شراکت جنرل ایوب خان دی 1958ء وچ اک پرامن بغاوت دے ذریعے دیکھنے وچ آئی۔ اُنھاں نے کنونشن مسلم لیگ بنائی، جس وچ مستقبل دے وزیر اعظم ذولفقار علی بھٹو وی شامل سن۔

60 دی دہائی وچ بھارت دے نال تعلقات کشیدہ رہے تے اپریل 1965ء وچ رن آف کچھ دے مقام اُتے اک مختصر جنگی جھڑپ وی لڑی گئی۔ 6 ستمبر 1965ء دی رات، بھارت نے پاکستان اُتے اعلان جنگ دے بغیر حملہ کر دتا۔ پاکستان نے حملہ نہ صرف روک کے پسپا کر دتا، بلکہ 1200 کلومیٹر بھارتی علاقہ وی فتح کر لیا۔ پاکستانی فضائیہ تے توپخانے دی لڑائی دے دوران وچ امداد نے پاکستانی دفاع وچ کلیدی کردار ادا کیتا۔ اقوام متحدہ دے زیر نگرانی جنگ بندی عمل وچ آئی تے معاہدہ تاشقند دا اعلان ہویا۔ بھارتی مفتوحہ علاقہ واپس کر دتا گیا۔

لائبریری آف کانگریس دے ملکی مطالعہ جات ،جو امریکی وفاقی تحقیقی ڈویژن نے کیتے، دے مطابق جنگ غیر نتیجہ خیز ثابت ہوئی۔ بھاویں پاکستان تے بھارت دے جنگی تقابل دے بعد، نسبتاْ کہاں زیادہ کمزور پاکستانی افواج دا بھارتی جارحیت نوں محض روک لینا ہی مندرجہ بالا دعوے دی تردید دے لئی کافی ہے۔

1968ء تے 1969ء وچ فیلڈ مارشل ایوب خان دے خلاف عوامی تحریک دے بعد انھاں نے صدر پاکستان تے چیف آف آرمی اسٹاف دے عہدے توں استعفٰی دے دتا، اورجنرل یحییٰ خان نے اقتدار 1968ء وچ سنبھال لیا۔

1966ء توں 1969ء دے درمیان وچ 18،16 تے 23 ڈویژن کھڑے کیتے گئے۔ 9 ویں ڈویژن دا دوبارہ قیام وی اسی عرصے وچ عمل وچ آیا۔

1969ء – 1971ء

جنرل یحییٰ خان دے دور حکومت وچ، مشرقی پاکستان وچ مغربی پاکستان دے ہاتھاں روا رکھی گئی مبینہ سیاسی، معاشرتی اَتے معاشی زیادتیاں دے خلاف مقبول عوامی تحریک شروع ہوئی، جو بتدریج خلاف قنون بغاوت وچ بدل گئی۔ اُنھاں باغیاں دے خلاف 25 مارچ 1971ء نوں فوجی کارروائی کیتی گئی، جسنوں آپریشن سرچ لائٹ دا ناں دتا گیا۔ منصوبے دے مطابق وڈے شہراں دا کنٹرول سنبھالنے دے بعد تمام فوجی تے سیاسی بغاوت اُتے قابو پایا جانا سی۔ مئی 1971ء نوں آخری وڈے مزاحمتی شہر اُتے قابو پانے دے بعد آپریشن مکمل ہو گیا۔

آپریشن دے بعد بظاہر امن قائم ہو گیا، لیکن سیاسی مسائل حل نہ ہو سکے۔ آپریشن وچ مبینہ جانی نقصانات وی بے چینی وچ اضافے دا باعث بنے۔

بے امنی دوبارہ شروع ہوئی تے اس دفعہ بھارتی تربیت یافتہ مکتی باہنی گوریلاں نے لڑائی دی شدت وچ اضافہ جاری رکھیا، تاآنکہ بھارتی افواج نے نومبر 1971ء وچ مشرقی پاکستان وچ دخل اندازی شروع کر دی۔ محدود پاکستانی افواج نے نا مساعد حالات وچ عوامی تائید دے بغیر اس جارحیت دا مقابلہ جاری رکھیا۔ مغربی پاکستان وچ پاکستانی افواج دا جوابی حملہ وی کیتا گیا۔ لیکن بالآخر 16 دسمبر 1971ءنوں ڈھاکہ وچ محصور پاکستانی افواج نوں لیفٹینینٹ جنرل امیر عبد اللہ خان نیازی دی قیادت وچ ہتھیار ڈالنے پئے۔

1971ء – 1977ء

18 دسمبر 1971ء نوں بھٹو اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی اجلاس، جتھے اوہ مشرقی پاکستان اُتے بھارتی جارحیت دے خلاف حمایت حاصل کرنے دی کوشش کر رہے سن، توں بذریعہ خصوصی پی آئی اے دی پرواز واپس بلائے گئے تے 20 دسمبر 1971ء نوں انہاں نے بطور صدر پاکستان تے پہلے چیف مارشل لا ایڈمنسٹریٹر دے اقتدار سنبھال لیا۔

1970ء دی دہائی دے وسط وچ سول حکومت دے ایما اُتے بلوچستان وچ غیر ملکی اشارے اُتے بے امنی پیدا کرن والے عناصر دے خلاف فوجی کارروائی وی کیتی گئی۔

1977ء – 1999ء

1977ء وچ اس وقت دے آرمی چیف جنرل محمد ضیاءالحق نے عوامی احتجاج تے مظاہراں دے بعد ذولفقار علی بھٹو دی حکومت دا تختہ الٹ دتا۔ ذو الفقار علی بھٹو نوں اک سیاست دان قصوری دے قتل دا جرم ثابت ہونے اُتے عدالت نے پھانسی دی سزا دی۔ جنرل ضیاء الحق موعودہ 90 دن وچ انتخابات کروانے وچ ناکام رہے تے 1988ء وچ اک طیارے دے حادثے وچ جاں بحق ہونے تک بطور فوجی حکمران حکومت جاری رکھی۔

1980ء وچ پاکستان نے امریکا، سعودی عرب تے ہور اتحادی ملکاں دے نال افغان مجاہدین نوں جارح روسی افواج دے خلاف ہتھیاراں، گولہ بارود تے جاسوسی امداد جاری رکھی-

پہلی خلیجی جنگ دے دوران پاکستان نے ممکنہ عراقی جارحیت دے خلاف سعودی عرب دے دفاع دے لئی افواج فراہم کیتیاں۔

1999ء - تاحال