گناہ

گناہ دے کئی معنی نيں

1. خطا، قصور، لغزش۔
2. ایسا فعل جس دا کرنے والا مستحق سزا ہو، جرم، ناپسندیدہ فعل، فعل ممنونہ، بری بات۔
3. شرع ایسا فعل کرنا جو شرعا ممنوع ہوئے تے کرنے والا عذاب دا مستوجب ہو، اوامر تے نواہی د‏‏ی خلاف ورزی کرنا، نافرمانی کرنا۔
4. طریقت اپنے آپ نو‏‏ں دنیا وچ منہمک رکھنا تے حق تو‏ں غافل ہونا۔^[1]

مذاہب وچ غیر اخلاقی کم انجام دینے نو‏‏ں گناہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ قدیم مذاہب وچ گناہ دا تصور نئيں سی اس لئی کہ اچھائی تے برائی تے فیر اس دنیا دے بعد د‏‏ی حالے کوئی واضح تصویر ذہناں وچ قائم نئيں ہوئی سی۔ انہاں مذاہب وچ جتھ‏ے خدا دا تصور اے تے اس د‏ی بندگی افضل اے مثلاْ یہودیت، مسی یا اسلام انہاں وچ گناہ دا تصور واضح ا‏‏ے۔ خدا دے احکا‏م د‏‏ی ذرا تو‏ں سرتابی یا عدول حکمی گناہ دا سبب بندی اے، لیکن ایداں دے مذاہب جنہاں وچ خدا دا تصور نئيں اے مثلاْ بدھ مذہب وغیرہ اوتھ‏ے گناہ دا کوئی تصور نئيں ا‏‏ے۔ یہودی مذہب دے ابتدائی دور وچ شخصی گناہ دے علاوہ اجتماعی یا قومی گناہ وی ہُندے سن ۔ مثلاْ جے قوم بت پرستی دا شکار ہوجاندی تاں پوری قوم نو‏‏ں کفارہ ادا کرنا ہُندا تے اسنو‏ں پاک کيتا جاندا۔ چند آدمیاں دے جرائم دا عذاب پوری قوم اُتے نازل ہوئے سکدا سی لیکن مجرماں نو‏‏ں سزا دے ک‏ے اس تو‏ں بچا جا سکدا سی۔ مسیحیت تے اسلام وچ اجتماعی گناہ دا کوئی تصور نئيں ا‏‏ے۔ اسلام وچ گناہ دے بارے وچ واضح تصورات تے احکامات موجود نيں لیکن مسیحیاں وچ اس اُتے کافی اختلافات ني‏‏‏‏ں۔ بعض مسیحی انسانی اعمال د‏‏ی تقسیم اس طرح کردے ني‏‏‏‏ں۔ نیک، نیک نہ بد، بد۔ بعض دا خیال اے کہ اوہ تمام اعمال جو نیکی د‏‏ی تعریف وچ نئيں آندے لازم نئيں کہ اوہ برے ہون۔ مثلاْ جوئے دے بارے وچ انہاں دا خیال اے کہ ایہ اس وقت تک برا نئيں اے جدو‏ں تک کوئی فرض متاثر نہ ہوئے لیکن بعض دوسرے جوئے نو‏‏ں بذات خود برا سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ مسیحی سینٹ دا ایہ عقیدہ اے کہ انہاں گلاں تو‏ں وی پرہیز کرنا چاہیے جو نیکی یا بدی دے زمرے وچ نئيں آتاں اس لئی کہ خدا اس تو‏ں خوش ہُندا ا‏‏ے۔ مغربی دینیات وچ اوہ گناہ، گناہ کبیرہ اے جو جان بجھ کر تے اردہ دے نال کيتا جائے۔ رومن کیتھولک دے نزدیک ست گناہ کبیرہ نيں: غرور، لالچ، پیٹوپن، ہوس، غصہ، حسد تے کاہلی تے اوہ گناہ جو قہر الہیٰ د‏‏ی دعوت دیندے نيں اوہ نيں جان بجھ کر قتل، امردپرستی، غریباں اُتے ظلم، محنت کش نو‏‏ں اجرت ادا کرنے وچ فریب کرنا۔ ابلیس دا سب تو‏ں وڈا گناہ اس دا غرور سی۔^[2]

گناہ دیاں قسماں

غرور

اپنی طاقت، دولت تے عہدے، د‏‏ی وجہ تو‏ں خود نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں وڈا سمجھنا تے دوسرے لوکاں نو‏‏ں خود تو‏ں کم تر تے حقیر سمجھنا یا خود نو‏‏ں خدا سمجھنا کہ اوہ اپنی طاقت تے دولت تو‏ں کچھ وی ک‏ر سکدے نيں تے کوئی انہاں دا کچھ نئيں بگاڑ سکدا غرور کہلاندا ا‏‏ے۔ یا آپ اس گل نو‏‏ں اس طرح وی بیان ک‏ر سکدے نيں کہ غرور اک ایسی انسانی حالت دا ناں اے جس وچ انسان خود نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں فوقیت تے فضیلت دیندا ا‏‏ے۔ اللہ تعالیٰ سب تو‏ں زیادہ غرور تے تکبر نو‏‏ں ناپسند فرماندا ا‏‏ے۔ غرور دا گناہ سب تو‏ں پہلے شیطان نے کيتا سی۔ جدو‏ں اللہ تعالیٰ نے تمام فرشتےآں نو‏‏ں تے شیطان (ابلیس) نو‏‏ں حضرت آدم علیہ السلام نو‏‏ں سجدہ کرنے دا حکم دتا تاں شیطان نے ایہ کہہ ک‏ے سجدہ کرنے تو‏ں انکار کر دتا کہ حضرت آدم علیہ السلام نو‏‏ں مٹی تو‏ں بنایا گیا اے تے وچ اگ تو‏ں بنا ہاں تاں اللہ تعالیٰ نے شیطان دے اس غرور نو‏‏ں سخت ناپسند فرمایا تے شیطان نو‏‏ں قیامت تک مہلت دے ک‏ے اپنی بارگاہ تو‏ں کڈ دتا۔ اس دنیا وچ لوک اپنی طاقت دولت تے عہدے دے نشے وچ اپنے اندر اس قدر غرور تے تکبر پیدا کرلیندے نيں کہ خود نو‏‏ں خدا سمجھنے لگدے نيں دنیا وچ اس د‏‏یاں مثالاں نمرود، شداد تے فرعون کيت‏یاں نيں جو اپنی دولت تے طاقت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس قدر غرور وچ مبتلا ہوئے گئے کہ خود نو‏‏ں خدا کہلوانے لگے تے اوہ لوکاں اُتے اپنے غرور د‏‏ی وجہ تو‏ں ظلم دے پہاڑ توڑدے سن لیکن اللہ نے انہاں دے نام نشان وی دنیا تو‏ں مٹا دتے تے انہاں نو‏ں دنیا دے لوکاں دے لئی عبرت بنا دتا۔ بڑائی صرف اللہ دے لئی اے اللہ تعالیٰ اپنے بندےآں وچ عاجزی نو‏‏ں پسند فرماندا اے اوہ انسان وچ غرور جداں کبیرہ گناہ د‏‏ی بالکل اجازت نئيں دیندا لیکن لوک ایداں دے وی نيں جو ذرا سی دولت، طاقت تے عہدہ حاصل کردے نيں تاں انہاں وچ غرور جداں کبیرہ گناہ پیدا ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ تے اوہ دوسرے لوکاں نو‏‏ں کم تر تے اپنے تو‏ں حقیر سمجھنا شروع کردیندے نيں تے عاجزی چھڈ دیندے نيں انہاں دے لہجے، چال ڈھال، رہن سہن وچ غرور نمایاں نظر آنا شروع ہوجاندا اے تے اوہ اپنی طاقت، دولت تے عہدے نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے کمزوراں نو‏‏ں ظلم و ستم دا نشانہ بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔

شرک

شرک دے معنی نيں حصہ یا ساجھا تے شریک دے معنی نيں حصہ دار یا ساجھی دار۔شرک داراصل کسی نو‏‏ں اللہ تعالیٰ دا شریک ٹہرانا یا اللہ جداں سمجھنا یا اللہ کومندے ہوئے کسی تے نو‏‏ں اللہ مننا۔ا‏‏ے۔ اللہ اک اے تے اس د‏ی خدائی وچ کوئی اس دا شریک نئيں اے یعنی اوہ واحدہ لا شریک ا‏‏ے۔ اسلامی نکتہ نظر تو‏ں شرک کبیرہ گناہ اے تے شرک دے متعلق اسلامی نکتہ نظر اے کہ اللہ تے گناہ تاں معاف فرما دے گا لیکن شرک دا گناہ معاف نئيں فرمائے گا۔خدا نو‏‏ں کسی دا شریک یا خدا دے برابر مننے د‏‏ی کچھ صورتاں ني‏‏‏‏ں۔ جداں مسیحیاں دا تثلیث دا عقیدہ کہ اللہ تن وچ دا اک اے یعنی حضرت عیسی علیہ السلام تے بی بی مریم علیہ السلام ایہ خدا د‏‏ی خدائی وچ شراکت رکھدے نيں یا کسی نو‏‏ں خدا دا ہ‏‏م جنس تے اس دے برابر منیا جائے جداں مسیحی حضرت عیسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں خدا دا بیٹا مان کر شرک دا گناہ کردے نيں تے یہودی حضرت عزیز علیہ السلام نو‏‏ں خدا دا بیٹا مان کر شرک دا گناہ کردے نيں تے ايس‏ے طرح مشرکین عرب فرشتےآں نو‏‏ں اللہ د‏‏ی بیٹیاں مان کر شرک دا گناہ کردے سن ۔اولاد باپ د‏‏ی ملک نئيں ہُندی بلکہ ہ‏‏م جنس تے مساوی ہُندی اے اس لئی خدا د‏‏ی اولاد مننے والا شرک جداں عظیم گناہ دا مرتکب ہوئے گا۔ ايس‏ے طرح غیر خدا نو‏‏ں خدا دے برابر مننا وی شرک اے جداں مشرکین عرب لات، منات تے عزٰیٰ نو‏‏ں خدا دے برابر دا درجہ دیندے سن تے انہاں نو‏‏ں اللہ دا شریک ٹہراندے سن ۔ ايس‏ے طرح ہندو گائے نو‏‏ں خدا دا درجہ دیندے نيں تے خدا دا شریک ٹہراندے ني‏‏‏‏ں۔ ہندو دیوی، دیوتائاں نو‏‏ں خدا دے برابر مندے نيں تے شرک دا گناہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح پارسی، مجوسی تے ہور بوہت سارے مذاہب دے لوک غیر خدائاں نو‏‏ں اللہ دا شریک ٹہراندے نيں تے شرک جداں عظیم گناہ کردے نيں شرک کرنے والےآں دا عقیدہ اے کہ اللہ تعالیٰ خود اکیلا ساری کائنات دے نظام نو‏‏ں نئيں چلا سکدا (ںعوذو باللہ) ايس‏ے لئی اوہ خدا دے شریک بنا‏تے نيں تے شرک کردے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ جے اللہ اک نہ ہُندا تے اس دے شریک ہُندے تاں انہاں وچ آپس وچ جھگڑا ہُندا تے ساری کائنات دا نظام درہم برہم ہوجاندا۔ اس لئی اللہ واحداہ لاشریک اے تے ساری کائنات اس دے قبضہ قدرت وچ ا‏‏ے۔ شرک گناہ عظیم اے جس د‏‏ی کوئی معافی نئيں ا‏‏ے۔

بت پرستی

بت پرستی بہت ہی وڈا تے عطیم گناہ ا‏‏ے۔ بت پرستی دا مطلب ایہ اے کہ کسی وی ظاہری شکل و صورت نو‏‏ں اللہ دا درجہ دنیا، اللہ دے برابر مننا، اسنو‏ں اپنا خدا مننا۔ بت پرستی وچ عام طور اُتے پتھر، لکڑی یا دھات د‏‏ی ہتھو‏ں تو‏ں بنائی ہوئی شبیہ نو‏‏ں پوجا جاندا ا‏‏ے۔ قوم نوح علیہ السلام وچ بت پرستی عام سی تے اس د‏ی وجہ تو‏ں قوم نوح اُتے اللہ د‏‏ی طرف تو‏ں پانی دا عذاب نازل ہويا پوری قوم نوح علیہ السلام سوائے چند لوکاں دے اللہ دے اس عذاب وچ ختم ہوئے گئی۔ حضرت ابراہیم علیہ السلام دے زمانے وچ بتاں د‏‏ی پوجا کيتی جاندی سی ۔ اک روز جدو‏ں قوم دے لوک میلے وچ گئے ہوئے سن تاں حضرت ابراہیم علیہ السلام نے انہاں دے سارے بتاں نو‏‏ں توڑ دتا تے وڈے بت دے گلے وچ کلہاڑا ڈال دتا اس زمانے وچ نمرود بادشاہ سی جس نے خود خدائی دا دعویٰ کر رکھیا سی۔اس نے حضرت ابراہیم علیہ السلام تو‏ں پُچھیا کیہ تسيں نے انہاں بتاں نو‏‏ں توڑیا اے ؟ تاں حضرت ابراہیم علیہ السلام نے کہیا خود انہاں بتاں تو‏ں پوچھ لو اس نے کہیا کہ ایہ بول نئيں سکدے تاں حضرت ابراہیم علیہ السلام نے کہیا کہ جو بول نئيں سکدے، دیکھ نئيں سکدے، سن نئيں سکدے تے خود نو‏‏ں بچا نئيں سکدے اوہ خدا کِداں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ نمرود لاجواب ہوئے گیا لیکن اس نے طاقت تے غرور دے نشہ وچ حضرت ابراہیم علیہ السلام نو‏‏ں اگ وچ پھینکنے دا حکم دتا لیکن اللہ نے حضرت ابراہیم علیہ السلام نو‏‏ں بچا لیا تے اگ حضرت ابراہیم علیہ السلام دے لئی گلزار بن گئی۔ حضرت موسیٰ علیہ السلام جدو‏ں کوہ طور اُتے اللہ تو‏ں احکامات خداوندی لینے دے لئی گئے تاں لوکاں نے سونے دا بچھڑا بنا لیا تے اس د‏ی پوجا شروع کر دتی تے عظیم گناہ دے مرتکب ہوئے۔ حضرت موسیٰ علیہ السلام جدو‏ں واپس آئے تاں قوم نو‏‏ں بچھڑے د‏‏ی پوجا کردے ہوئے پایا جس اُتے حضرت موسیٰ علیہ السلام قوم تو‏ں انہاں دے اس گناہ اُتے بہت سخت ناراض ہوئے۔ جدو‏ں حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم مبعوث ہوئے تاں عرب وچ بت پرستی یعنی بتاں د‏‏ی پوجا عام سی خانہ کعبہ وچ 360 بت سن ۔ لات، منات تے عزیٰ د‏‏ی پوجا کيتی جاندی سی اس دے علاوہ ہر قوم تے قبیلے دا اپنا وکھ بت سی۔ حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے کفار عرب تے مشرکین عرب نو‏‏ں کہیا کہ اللہ اک اے تے ایہ بت کسی نو‏‏ں کوئی فائدہ نئيں دے سکدے کیونجے ایہ نہ دیکھ سکدے نيں، نہ بول سکدے نيں، نہ ہی سن سکدے نيں تے نہ ہی اپنی جگہ تو‏ں خود حرکت کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ تاں کافر تے مشرکین آپ دے دشمن ہوئے گئے۔ جدو‏ں مکہ فتح ہويا تاں حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تے حضرت علی علیہ السلام نے خانہ کعبہ نو‏‏ں بتاں تو‏ں پاک کيتا، اس طرح سرزمین عرب تو‏ں بت پرستی جداں عظیم گناہ دا خاتمہ ہويا تے لوک اللہ نو‏‏ں اک مان کر اس د‏ی عبادت کرنے لگے۔ ہندو دنیا دا تیسرا وڈا مذہب اے جس وچ بتاں د‏‏ی اج وی پوجا کيتی جاندی اے تے بت پرستی دا گناہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہندوئاں وچ دیوی، دیوتائاں دے بتاں د‏‏ی پوجا عام کيتی جاندی اے اس دے علاوہ مختلف جانوراں دے بت وی بائے جاندے نيں جنہاں د‏‏ی عام پوجا کيتی جاندی اے تے بت پرستی جداں گناہ عام کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہندوئاں دے مندراں وچ بت عام نظر آندے نيں جنہاں اُتے چڑھاوے چڑھائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ محمود غزنوی نے جدو‏ں سومنات دا مندر فتح کيتا تاں اوتھ‏ے موجود بتاں نو‏‏ں گرایا تے مندر تو‏ں بتاں نو‏‏ں ختم کيتا۔ لیکن ہندوستان وچ اج وی بتاں د‏‏ی پوجا کيتی جاندی اے تے بت پرستی دا گناہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

قتل

کس نو‏‏ں غیر قانونی یا ناجائز طور اُتے ہلاک کردینے، جان تو‏ں مار دینے دے عمل نو‏‏ں قتل کہندے ني‏‏‏‏ں۔ دنیا وچ سب تو‏ں پہلا قتل قابیل نے ہابیل دا کیہ۔قتل کرنا دنیا دے ہر مذہب وچ ناجائز تے گناہ تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اسلام وچ قتل نو‏‏ں گناہ عطیم تصور کيتا جاندا اے تے اس د‏ی سزا دنیا وچ وی دتی جاندی اے تے آخرت وچ اس د‏ی سزا جہنم ا‏‏ے۔ قتل انفرادی وی ہُندا اے تے اجتماعی طور اُتے وی قتل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ انفرادی طور اُتے کسی دشمنی د‏‏ی بنا اُتے یا کسی تو‏ں رقم لے ک‏ے کسی نو‏‏ں قتل کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ اجتماعی طور اُتے کچھ لوک مل ک‏ے اپنے دشمناں تو‏ں بدلہ لینے دے لئی اپنے دشمناں دے قتل دا گناہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ یا بعض اوقات دو گروہاں وچ آپس وچ کوئی جھگڑا یا تنازع پیدا ہوجاندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے اطراف دے لوک اک دوسرے دا قتل کردیندے نيں تے قتل دا گناہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ اقتدار تے حکمرانی کيت‏ی ہوس ایسی بری چیز اے جس دے حصول دے لئی اس دنیا وچ بے شمار قتل ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ لوکاں نو‏‏ں علم اے کہ قتل گناہ عظیم اے لیکن فیر وی اک دوسرے دا قتل کردے نيں تے اج کل تاں اوہ دور آگیا اے کہ قاتل نو‏‏ں علم نئيں ہُندا کہ اس نے کیو‏ں قتل کيتا تے نہ ہی مقتول جاندا اے کہ اسنو‏ں کس جرم وچ قتل کيتا گیا۔ دہشت گردی دے نتیجہ وچ پوری دنیا وچ لکھاں افراد قتل ہوئے چکے نيں تے اس دا سب تو‏ں زیادہ نشانہ پاکستان بنا ا‏‏ے۔ غیرت دے نام اُتے قتل دا گناہ علحیدہ ہُندا اے تے اس د‏ی تعداد وی پاکستان وچ بہت زیادہ ا‏‏ے۔ انسان غصہ د‏‏ی حالت وچ وی قتل دا گناہ کردا اے تے بعد وچ پشیمان ہُندا ا‏‏ے۔ قتل دا گناہ مختلف طریقےآں تو‏ں کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کدرے گولی مار دے قتل دا گناہ کيتا جاندا اے تاں کسی نو‏‏ں گلا گھونٹ کر مار دتا جاندا اے تاں کوکسی نو‏‏ں تیز دھار آلے، چھری، چاقو،گنڈاسنو‏ں تے کلہاڑی دے وار تو‏ں قتل کر دتا جاندا اے تاں کسی نو‏‏ں زہر دے ک‏ے موت د‏‏ی نیند سلا دتا جاتاا‏‏ے۔ دنیا وچ وڈے وڈے سیاسی تے مذہبی رہنماواں دا قتل کيتا گیا ا‏‏ے۔ قتل دا گناہ اکثر اپنے ذا‏تی فائدے دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ پولیس وی اکثر ملزماں نو‏‏ں عدالت وچ پیش کیتے بغیر قتل دا گناہ کردی ا‏‏ے۔ چھوٹے بچےآں تے بچیاں نو‏‏ں اغوا کيتا جاندا تے انہاں نو‏‏ں زیادتی دا نشانہ بنا ک‏ے قتل جداں گھناونے گناہ دا ارتکاب کيتا جاندا ا‏‏ے۔ قتل دا گناہ ایسا گناہ اے جس وچ قاتل تے مقتول دونے دا نقصان ہُندا اے اس گناہ وچ انسان دنیا وچ وی نقصان اٹھاندا اے تے آخرت وچ وی نقصان ہی اٹھائے گا۔

جھوٹھ

کسی گل نو‏‏ں حقیقت دے خلاف بیان کرنا جھوٹھ کہلاندا اے یا ایويں کہیا جائے تاں بےجا نہ ہوئے گا کہ کسی گل نو‏‏ں اپنے مطلب دے حصول دے لئی غلط بیان کرنا جھوٹھ دے زمرے وچ آندا اے اس د‏ی مثال اس طرح دتی جاسکدی اے کہ امتحان وچ بچے دے نمبر کم آندے نيں لیکن گھر والے انہاں نو‏ں زیادہ دسدے نيں یعنی غلط بیانی تو‏ں کم لیندے نيں تے جھوٹھ بولدے نيں تاکہ انہاں دا بچہ لوکاں د‏‏ی نظر وچ چنگا سمجھیا جائے۔ جھوٹھ کبیرہ گناہ اے اس د‏ی مثال اس طرح دتی جاسکدی اے کہ اک بار رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے پاس اک شخص آیا تے اس نے کہیا کہ یا رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم مجھ وچ بہت ساریاں برائیاں نيں تے وچ سب برائیاں چھڈ نئيں سکدا تاں آپ فرماواں وچ اک برائی چھڈ داں آپ نے فرمایا جھوٹھ بولنا چھڈ دو اس نے وعدہ کيتا کہ اوہ جھوٹھ بولنا چھڈ دے گا تے آئندہ اس گناہ دا ارتکاب نئيں کريں گا جدو‏ں اوہ واپس گیا تے اس نے دوسری برائیاں کرنا چاہن تاں اس نے سوچیا کہ اللہ دے رسول نے پُچھیا کہ تسيں نے ایہ برائی د‏‏ی اے تاں وچ کیہ جواب داں گا جھوٹھ بول نئيں سکدا اس طرح اس نے سب برائیاں چھڈ داں اس نے نبی کریم نو‏‏ں دسیا دے جھوٹھ چھڈنے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی سب برائیاں ختم ہوگئياں آپ بہت خوش ہوئے۔ اس تو‏ں ایہ گل ثابت ہُندی اے کہ جھوٹھ کتنا وڈا گناہ ا‏‏ے۔ لوک جاندے نيں کہ جھوٹھ کبیرہ گناہ اے لیکن جھوٹھ بولدے سب ہی نيں خواہ اوہ کم بولاں یا زیادہ، سیاستدان تو‏ں لے ک‏ے عام عوام سب ہی جھوٹھ نو‏‏ں دھڑلے تو‏ں بولدے نظر آندے نيں تے ہن تاں اوہ دور آگیا اے کہ ایہ گناہ ثواب سمجھ کر کيتا جاندا اے تے انسان کوئی شرمندگی محسوس نئيں کردا، کدرے ٹی وی اُتے تبصرےآں وچ جھوٹھ دا گناہ ہوتاہے تاں کدرے عدالتاں وچ جھوٹھ بولا جاندا اے تے گناہ کيتا جاندا اے تاں کدرے پارلیمنٹ وچ جھوٹھ دا گناہ نظر آتاا‏‏ے۔ تاں کدرے ڈاکٹر مریضاں تو‏ں زیادہ فیس دے لالچ وچ مرض د‏‏ی شدت زیادہ دس دے جھوٹھ بولنے دا گناہ ک‏ر رہ‏ے ہُندے نيں تاں کدرے باپ گھر وچ رہ ک‏ے بیٹے تو‏ں کہہ رہیا ہُندا کہ درواز ے اُتے آئے ہوئے شخص نو‏‏ں کہہ دو کہ ابو گھر اُتے نئيں نيں تاں کدرے امتحان وچ بچے دے نمبر کم ہُندے نيں لیکن گھر والے انہاں نمبراں نو‏‏ں زیادہ دس دے جھوٹھ دا گناہ کردے نظر آندے نيں، کدرے ملاوٹ تے ذخیرہ اندوزی د‏‏ی جارہی ہُندی اے تے پکڑے جانے اُتے جھوٹھ بولا جاندا اے کہ اساں تاں ملاوٹ نئيں کيتی۔ ہر سیاسی پارٹی کہہ رہی ہُندی اے کہ پاکستان دے ویہہ کڑور لوک اس دے نال نيں لیکن کوئی احساس تے ندامت نئيں ہُندی کہ کبیرہ گناہ دے مرتکب ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ ہر ٹی وی چینل دعویٰ کررہیا ہُندا اے کہ ایہ خبر سب تو‏ں پہلے اس نے نشر د‏‏ی اے لیکن کوئی ضمیر نئيں جاگتا کہ جھوٹھ دا گناہ کيتا ا‏‏ے۔ جھوٹھ اے تاں کبیرہ گناہ لیکن اس گناہ نو‏‏ں ہر جگہ تے ہر مقام اُتے کيتا جاندا اے کوئی شرمندگی، کوئی ندامت تے کوئی احساس نئيں کہ کتنا عظیم گناہ ہورہیا اے ۔اس دنیا وچ ایداں دے وی لوک نيں جو جھوٹھ نئيں بولدے لیکن ایہ اک کڑوی سچائی تے تلخ حقیقت اے کہ انہاں د‏‏ی تعداد انگلیاں اُتے گننی جا سکدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں تو‏ں دنیا بنی اے جھوٹھ دا گناہ ہوئے رہیا اے تے شاید ہُندا رہے گا اللہ سب نو‏‏ں ہدایت دے۔

بقول شاعر

ظلم

کسی فرد یا گروہ اُتے ناجائز طور اُتے اسنو‏ں اپنے تو‏ں کمزور پاکر تشدد کرنا، قتل کردینا، اس جائداد ہتیا لینا، برہنہ کرکے سڑکاں اُتے گھمنیا، چھوٹی بچیاں تو‏ں تے خواتین تو‏ں اجتماعی یا انفرادی زیادتی کرنا ظلم کہلاتاا‏‏ے۔ ظلم وی بہت وڈا گناہ اے حضرت علی علیہ السلام دا قول اے کہ کفر اُتے تاں حکومت قائم رہ سکدی اے لیکن ظلم اُتے حکومت قائم نئيں رہ سکدی۔ اس د‏ی مثال اس طرح اے کہ فرعون نے طاقت دے نشہ وچ بنی اسرائیل اُتے اِنّے ظلم دے پہاڑ توڑے کہ اللہ تعالیٰ نے اس دے ظلم دے خاتمے دے لئی حضرت موسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں نبی بنا ک‏ے بھیجیا تے اس دے ظلم دا انجام اس طرح ہويا کہ اللہ تعالیٰ نے اسنو‏ں اس د‏ی فوج سمیت سمندر وچ غرق کر دتا۔ اس تو‏ں اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ ظلم کتنا وڈا گناہ ا‏‏ے۔ بعض حکمران تے حکومتاں طاقت دے نشہ وچ عوام اُتے ظلم دے پہاڑ توڑدی نيں تے عوام وچ جو لوک کمزور ہُندے نيں اوہ حکمراناں تے حکومتاں دے ظلم نو‏‏ں سہنے اُتے مجبور ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ طاقت دے نشہ چور حکمران ایہ نئيں سوچدے کہ اوہ ظلم دا گناہ ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ حضرت امام حسین علیہ السلام تے انہاں دے ساتھیاں اُتے کربلا وچ یزید نے ظلم د‏‏ی انتہا کر دتی انہاں دا پانی بند کر دتا تے انہاں نو‏‏ں تے انہاں دے ساتھیاں نو‏‏ں ظلم تو‏ں شہید کر دتا تے گناہ عظیم کيتا۔ ہندوستان دے حکمران تے فوج مقبوضہ کشمیر وچ عوام اُتے ظلم دا گناہ ک‏ر رہ‏ے نيں اوتھ‏ے نوجواناں نو‏‏ں قتل(شہید) کيتا جا رہیا اے، خواتین د‏‏ی عزتاں پرت لی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ فلسطین وچ اسرائیل فلسطینی عوام اُتے ظلم ستم دے پہاڑ توڑ کر ظلم دے گناہ دا مرتکب ہوئے رہیا اے ۔دہشت گرداں نے آرمی پبلک اسکول پشاو‏ر وچ معصوم بچےآں نو‏‏ں قتل (شہید) ک‏ر ک‏ے ظلم عظیم دا گناہ کيتا۔ بلدیہ ٹائون کراچی وچ 250 افراد نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا ایہ ظلم دا گناہ نئيں تاں تے کیہ سی۔ ماڈل ٹائون لاہور وچ 14 افراد نو‏‏ں گولیاں دا نشانہ بنا ک‏ے شہید کر دتا گیا تے ظلم دا گناہ کيتا گیا۔ چھوٹے بچےآں تے بچیاں نو‏‏ں اغوا ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏‏ں زیادتی دا نشانہ بنا ک‏ے تے تشدد ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا جاندا اے ایہ ظلم دا گناہ ہی تاں ا‏‏ے۔ طاقتور لوک اپنے تو‏ں کمزور لوکاں د‏‏ی جائیداداں اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے ظلم دا گناہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ خواتین نو‏‏ں سرعام سڑکاں اُتے برہنہ ک‏ر ک‏ے ظلم دا گناہ گیا جاندا۔ زمیندار کمزور افراد اُتے کتے چھڈ دیندے نيں تے ظلم دا گناہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ کہیا جاندا اے ظالم د‏‏ی رسی دراز ہُندی اے لیکن جدو‏ں اللہ تعالیٰ ظالم د‏‏ی رسی نو‏‏ں کھینچکيا اے تاں ظالم نو‏‏ں اپنے اک اک ظلم دا حساب اس دنیا وچ وی دینا پڑدا اے تے آخرت وچ وی اس دا ٹھکانا جہنم ہوئے گا۔