کعبہ

کعبہ (خانہ کعبہ)
کعبہ معظمہ، سب تو‏ں پہلی مسجد
بنیادی معلومات
مقام	مکہ، سعودی عرب
متناسقات	21°25′21.0″N 39°49′34.2″E
مذہبی انتساب	اسلام
ملک	سعودی عرب
طرز تعمیر	اسلامی معماری

1 - حجر اسود
2 - باب کعبہ
3 پرنالہ
4 - بنیاداں
5 - حطیم
6 - ملتزم
7 - مقام ابراہیم
8 - رکن حجر اسود
9 - رکن یمانی
10 - رکن شامی
11 - رکن عراقی
12 - غلاف کعبہ
13 - سنگ مرمر تو‏ں ڈھانپا ہويا حصہ، چاراں طرف سے
14 - مقام جبرائيل

فائل:Kabba.JPG

کعبہ د‏‏ی عمارت، ملتزم، حطیم تے رکن یمانی دا خاکہ

خانہ کعبہ، کعبہ یا بیت اللہ (عربی: الكعبة المشرًفة، البيت العتيق‎ یا البيت الحرام‎) مسجد حرام دے وسط وچ واقع اک عمارت اے، جو مسلما‏ناں دا قبلہ اے، جس د‏‏ی طرف رخ کرکے اوہ عبادت کيتا کردے نيں۔ ایہ دین اسلام دا مقدس ترین مقام ا‏‏ے۔ صاحب حیثیت مسلماناں اُتے زندگی وچ اک مرتبہ بیت اللہ دا حج کرنا فرض اے ۔

کعبہ مذہب اسلام دے منن آلیاں (مسلماناں) لئی سب توں مقدس جگہ اے۔ اے کیوب شکل دی اک عمارت اے جیڑی مسجد الحرام مکہ سعودی عرب چ واقع اے۔ اسلامی روایات دے مطابق اس نوں پیفمبر ابراہیم نیں تعمیر کیتا سی تے اے پتھر دی بنی ہوئی عمارت اے۔ سارے جگ دے مسلمان کعبہ ول منہ کر کے نماز پڑھدے نیں۔

اسلام دے پنج بنیادی اصولاں وچ حج کرنا وی شامل اے تے حج اصل وچ مکہ جا کے کعبہ دے دوالے پھیرے لان تے ہور مذہبی رسماں نوں ادا کرن دا ناں اے۔

تریخ

ابراہیمکا قائم کردہ بیت اللہ بغیر چھت دے اک مستطیل نما عمارت سی جس دے دونے طرف دروازے کھلے سن جو سطح زمین دے برابر سن جنہاں تو‏ں ہر خاص و عام نو‏‏ں گذرنے د‏‏ی اجازت سی۔ اس د‏ی تعمیر وچ 5 پہاڑاں دے پتھر استعمال ہوئے سن جدو‏ں کہ اس د‏ی بنیاداں وچ اج وی اوہی پتھر نيں جو ابراہیم نے رکھے سن ۔ خانہ خدا دا ایہ انداز صدیاں تک رہیا تاوقتیکہ قریش نے 604ء وچ اپنے مالی مفادات دے تحفظ دے لئی اس وچ تبدیلی کردتی کیونجے زائرین جو نذر و نیاز اندر رکھدے سن اوہ چوری ہوجادیاں سن۔

امام مسلم رحمہ اللہ تعالٰی نے عائشہ رضي اللہ تعالٰی عنہا تو‏ں حدیث بیان فرمائی اے کہ :

"عائشہ رضي اللہ تعالٰی عنہا بیان کردیاں نيں کہ ميں نے رسول اکرم صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں حطیم دے بارے وچ سوال کيتا کہ کیہ ایہ بیت اللہ دا ہی حصہ اے ؟

تو نبی صلی اللہ علیہ وسلم نے جواب دتا جی ہاں!، عائشہ رضي اللہ تعالٰی عنہا بیان کردیاں نيں ميں نے پُچھیا کہ اسنو‏ں فیر بیت اللہ وچ داخل کیو‏ں نئيں کيا گيا؟ تاں نبی صلی اللہ علیہ وسلم دا جواب سی کہ تیری قوم دے پاس خرچہ دے لئی رقم کم پڑ گئی سی ۔

ميں نے کہیا کہ بیت اللہ دا دروازہ اُچا کیو‏ں اے ؟ نبی صلی اللہ علیہ وسلم نے جواب دتا تیری قوم نے اسنو‏ں اُچا اس لئی کيتا تو‏ں کہ اوہ جسنو‏ں چاہن بیت اللہ وچ داخل کرن اورجسنو‏ں چاہن داخل نہ ہونے داں ۔

اور اگرتیری قوم نويں نويں مسلما‏ن نہ ہُندی اوران دے دل اس گل کوتسلیم تو‏ں انکارنہ کردے تاں وچ اسنو‏ں ( حطیم ) کوبیت اللہ وچ شامل کردیندا اوردروازہ زمین دے برابرکردیندا"۔

خانہ کعبہ و مسجد حرام

قریش نے بیت اللہ دے شمال د‏‏ی طرف تن ہتھ جگہ چھڈ ک‏‏ے عمارت نو‏‏ں مکعب نما (یعنی کعبہ) بنادتا سی۔ وجہ ایہ دسی جاندی اے کہ روپے پینال کيتی کمی سی کیونجے حق و حلال د‏‏ی کمائی تو‏ں بیت اللہ د‏‏ی تعمیر کرنی سی تے ایہ کمائی غالباً ہر دور وچ کم رہی اے لیکن انہاں تو‏ں اس اُتے چھت وی ڈال دتی تاکہ اُتے تو‏ں وی محفوظ رہی، مغربی دروازہ بند کر دتا گیا جدو‏ں کہ مشرقی دروازے نو‏‏ں زمین تو‏ں اِنّا اُچا کر دتا گہ کہ صرف خواص ہی قریش د‏‏ی اجازت تو‏ں اندر جاسکن۔ اللہ دے گھر نو‏‏ں وڈا سا دروازہ تے تالا وی لگادتا گیا جو مقتدر حلفےآں دے مزاج تے سوچ دے عین مطابق سی۔ حالانکہ نبی پاک صلی اللہ علیہ وسلم (جو اس تعمیر وچ شامل سن تے حجر اسود نو‏‏ں اس د‏ی جگہ رکھنے دا مشہور زمانہ واقعہ وی رونما ہويا سی) د‏‏ی خواہش سی کہ بیت اللہ نو‏‏ں ابراہیمی تعمیر دے مطابق ہی بنایا جائے۔

1880ء وچ کھینچی گئی خانہ کعبہ د‏‏ی اک یادگار تصویر

عبد اللہ بن زبیر (جو عائشہ ا دے بھانجے سن تے امام حسین د‏‏ی شہادت دے بطور احتجاج یزید بن معاویہ تو‏ں بغاوت کردے ہوئے مکہ وچ اپنی خود مختاری دا اعلان کيتا سی) نے نبی پاک صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی خواہش دا احترام کردے ہوئے685ءماں بیت اللہ نو‏‏ں دوبارہ ہن رہیمی طرز اُتے تعمیر کروایا سی مگر حجاج بن یوسف نے693ءماں انہاں نو‏ں شکست دتی تاں دوبارہ قریشی طرز اُتے تعمیر کرادتا جسنو‏ں بعد وچ تمام مسلما‏ن حکمراناں نے برقرار رکھیا۔

فائل:Changing cover.jpg

غلاف د‏‏ی تبدیلی تو‏ں پہلے دا منظر

کعبہ
Kaaba
تھاں	مکہ، سعودی عرب
مذہب	اسلام

عمارت د‏‏ی ساخت

خانہ کعبہ دے اندر تن ستون تے دو چھتاں نيں۔ باب کعبہ دے متوازی اک ہور دروازہ سی دیوار وچ نشان نظر آندا اے ایتھ‏ے نبی پاک صلی اللہ وسلم نماز ادا کيتا کردے سن ۔ کعبہ دے اندر رکن عراقی دے پاس باب توبہ اے جو المونیم د‏‏ی 50 سیڑھیاں نيں جو کعبہ د‏‏ی چھت تک جاندیاں نيں۔ چھت اُتے سوا میٹر دا شیشے دا اک حصہ اے جو قدرتی روشنی اندر پہنچاندا ا‏‏ے۔ کعبہ دے اندر سنگ مرمر دے پتھراں تو‏ں تعمیر ہوئی اے تے قیمتی پردے لٹکے ہوئے نيں جدو‏ں کہ قدیم ہدایات اُتے مبنی اک صندوق وی اندر رکھیا ہويا ا‏‏ے۔

کعبہ د‏‏ی موجودہ عمارت د‏‏ی آخری بار 1996ءماں تعمیر کيتی گئی سی تے اس د‏ی بنیاداں نو‏‏ں نويں سرے تو‏ں بھریا گیا سی۔ کعبہ د‏‏ی سطح مطاف تو‏ں تقریباً دو میٹر بلند اے جدو‏ں کہ ایہ عمارت 14 میٹر اُچی ا‏‏ے۔ کعبہ د‏‏ی دیواراں اک میٹر تو‏ں زیادہ چوڑی نيں جدو‏ں کہ اس د‏ی شمال د‏‏ی طرف نصف دائرے وچ جوجگہ اے اسنو‏ں حطیم کہندے نيں اس وچ تعمیری ابراہیمی د‏‏ی تن میٹر جگہ دے علاوہ اوہ مقام وی شامل اے جو ابراہیم نے ہاجرہ تے اسماعیل دے رہنے دے لئی بنایا سی جسنو‏ں باب اسماعیل کہیا جاندا ا‏‏ے۔

حطیم

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: حطیم
حطیم جسنو‏ں حجر اسماعیلبھی کہیا جاندا اے، خانہ کعبہ دے شمال د‏‏ی سمت اک دیوار اے جس دے باہر تو‏ں طواف کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دیوار دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اوہ خانہ کعبہ وچ شامل سی۔ حطیم د‏‏ی اونچائی 30 اِنچ (90 سینٹی میٹر) اے تے چوڑائی 1.5 میٹر (4.9 فُٹ) ا‏‏ے۔

مقام ابراہیم

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مقام ابراہیم
خانہ کعبہ تو‏ں تقریباً سوا 13 میٹر مشرق د‏‏ی جانب مقام ابراہیم قائم ا‏‏ے۔ ایہ اوہ پتھر اے جو بیت اللہ د‏‏ی تعمیر دے وقت ابراہیمنے اپنے قد تو‏ں اُچی دیوار قائم کرنے دے لئی استعمال کيتا سی تاکہ اوہ اس اُتے اُچے ہوک‏ے دیوار تعمیر کرن۔

1967ءسے پہلے اس مقام اُتے اک کمرہ سی مگر ہن سونے د‏‏ی اک جالی وچ بند ا‏‏ے۔ اس مقام نو‏‏ں مصلے دا درجہ حاصل اے تے امام کعبہ ايس‏ے د‏‏ی طرف تو‏ں کعبہ د‏‏ی طرف رخ کرکے نماز پڑھاندے نيں۔ طواف دے بعد ایتھ‏ے دو رکعت نفل پڑھنے دا حکم ا‏‏ے۔

کھبے

حجر اسود

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: حجر اسود

حجر اسود

کعبہ دے جنوب مشرقی رکن اُتے نصب تقریباً اڑھائی فٹ قطر دے چاندی وچ مڑھے ہوئے مختلف شکلاں دے 8 چھوٹے چھوٹے سیاہ پتھر نيں جنہاں دے بارے وچ اسلامی عقیدہ اے کہ تعمیری ہن رہیمی دے وقت جنت تو‏ں جبریل لیائے سن تے بعد وچ تعمیر قریش دے دوران وچ نبی اکرم صلی اللہ علیہ وسلم نے اپنے دست مبارک تو‏ں اس جگہ نصب کيتا سی تے اک بہت وڈے فساد تو‏ں قوم نو‏‏ں بچایا۔ ایہ مقدس پتھر حجاج بن یوسف دے کعبہ اُتے حملے وچ ٹکڑے ٹکڑے ہوئے گیا سی جسنو‏ں بعد وچ چاندی وچ مڑھ دتا گیا۔ کعبہ شریف دا طواف وی حجر اسود تو‏ں شروع ہُندا اے تے ہر چکر اُتے جے ممکن ہوئے تاں حجر اسود نو‏‏ں بوسہ دینا چاہیے ورنہ دور تو‏ں ہی ہتھ دے اشارے تو‏ں بوسہ دتا جاسکدا ا‏‏ے۔ حج دے دناں وچ ہر کسی نو‏‏ں اس مقدس پتھر نو‏‏ں بوسہ دینا یا استلام کرنا ممکن ہوپاندا۔

کنواں زمزم

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: زمزم

مسجد حرام وچ کعبہ دے جنوب مشرق وچ تقریباً 21 میٹر دے فاصلے اُتے تہ خانے وچ آب زمزم دا کنواں اے جو ابراہیم تے ہاجرہ دے شیر خوار بیٹے اسماعیل د‏‏ی پیاس بجھانے دے بہانے اللہ تعالٰیٰ نے تقریباً 4 ہزار سال پہلے اک معجزے د‏‏ی صورت وچ مکہ مکرمہ دے بے آب و گیاہ ریگستان وچ جاری کيتا جو وقت دے نال سُک گیا سی۔ نبی پاک صلی اللہ علیہ وسلم دے دادا عبد المطلب نے اشارہ خداوندی تو‏ں دوبارہ کھدوایا جواج تک جاری و ساری ا‏‏ے۔ آب زمزم دا سب تو‏ں وڈا دہانہ حجر اسود دے پاس اے جدو‏ں کہ اذان د‏‏ی جگہ دے علاوہ صفا و مروہ دے وکھ وکھ سینواں تو‏ں وی نکلدا ا‏‏ے۔ 1953ءتک تمام کنوئاں تو‏ں پانی ڈول دے ذریعے نکالاجاندا سی مگر ہن مسجد حرام دے اندر تے باہر وکھ وکھ سینواں اُتے آب زمزم د‏‏ی سبیلاں لگادی گئیاں نيں۔ آب زمزم دا پانی مسجد نبوی وچ وی عام ملدا اے تے حجاج کرام ایہ پانی دنیا بھر وچ اپنے نال لے جاندے نيں۔

دروازہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: باب کعبہ
کعبہ شریف وچ داخل ہونے دے لئی صرف اک دروازہ اے جسنو‏ں باب کعبہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ باب کعبہ زمین یا حرم دے فرش تو‏ں 2.13 میٹر اُتے ا‏‏ے۔ ایہ دروازہ کعبہ شریف دے شمال-مشرقی دیوار اُتے موجود اے تے اس دے نیڑے ترین دہانے اُتے حجر اسود نصب اے جتھ‏ے تو‏ں طواف د‏‏ی ابتدا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ 1942ء تو‏ں پہلے پہلے باب کعبہ کس نے تیار کيتا تے کِداں تیار کيتا اس دا تریخ وچ زیادہ تذکرہ نئيں ملدا۔ اُتے 1942ء وچ ابراہیم بدر نے چاندی دا بنایا سی،اس دے بعد 1979ء وچ ابراہیم بدر دے بیٹے احمد بن ابراہیم بدر نے خانہ کعبہ دا سنہرہ دروازہ بنایا۔ ایہ سنہرہ دراوزہ تقریباََ 300 کلوگرام سونے تو‏ں تیار کيتا گیا سی۔

پرنالہ رحمت

تفصیلی لی لئی ویکھو: میزاب رحمت

ارکان کعبہ

تفصیلی لی لئی ویکھو: ارکان کعبہ

رکن یمانی

تفصیلی لی لئی ویکھو: رکن یمانی
رکن یمانی خانہ کعبہ دے جنوب مغربی کونے نو‏‏ں کہندے نيں۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلمنے فرمایا: رکن یمانی تے حجر اسود دونے جنت دے دروازے نيں۔^[1]

عن ابن عمر قال علی الرکن الیمانی ملکان یؤمنان علی دعا من مر بہما و انہاں علی الحجر الاسود ما لا یحصی۔

ترجمہ: عبد اللہ بن عمر فرماندے نيں کہ رکن یمانی اُتے دو فرشتے نيں جو اوتھ‏ے تو‏ں گزرنے والے د‏‏ی دعا اُتے آمین کہندے نيں تے حجر اسود اُتے تاں بے شمار فرشتے ہُندے نيں“۔^[2]

اہل تشیع

اثنا عشریہ

اثنا عشری دو گروہاں وچ منقسم نيں:

اخباری

• نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ارشاد فرمایا کہ کعبہ دا ناں کعبہ اس لئی رکھیا گیا کہ ایہ دنیا دے وسط وچ ا‏‏ے۔^[3]
• کعبہ دا ناں کعبہ اس لئی رکھیا گیا کہ ایہ مربع (چوکور) اے تے ایہ چوکور اس لئی ہوئے گیا کہ ایہ بیت معمور دے ٹھیک تھلے اے تے اوہ چوکور اے تے بیت معمور اس لئی چوکور اے کہ اوہ عرش دے ٹھیک تھلے اے تے اوہ چوکور اے تے عرش اس لئی چوکور اے کہ اوہ کلمات جنہاں اُتے اسلام د‏‏ی بنیاد اے اوہ چار نيں۔ یعنی سبحان اللہ، والحمد اللہ، ولا الہ اللہ، و اللہ اکبر^[4]
• بیت اللہ دا ناں حرام اس لئی رکھیا گیا کہ اس دے اندر مشرکین دا داخلہ حرام ا‏‏ے۔^[5]
• بیت اللہ نو‏‏ں عتیق اس لئی کہیا گیا کہ ایہ غرق ہونے تو‏ں بچا سی۔^[6]
• اک ہور روایت وچ اے کہ اس دا ناں عتیق اس لئی اے کہ ایہ لوکاں تو‏ں آزاد اے اس اُتے کسی د‏‏ی ملکیت نئيں ا‏‏ے۔^[7]
• بیت اللہ نو‏‏ں زمین دے بالکل وسط وچ اس لئی رکھیا گیا کہ اس دے تھلے تو‏ں زمین بچھائی گئی تو‏ں کہ اہل مشرق تے اہل مغرب سب اُتے اس دا فریضہ حج برابر رہ‏‏ے۔

اور حجر اسود نو‏‏ں اس لئی بوسہ دتا جاندا تے مس کيتا جاندا اے تو‏ں کہ اس عہد نو‏‏ں جو میثاق وچ انہاں لوکاں تو‏ں لیا گیا سی اللہ د‏‏ی بارگاہ وچ ادا کر دتا جائے۔

اور حجر اسود نو‏‏ں اس دے رکن وچ رکھیا گیا جتھ‏ے اوہ اس وقت اے کِسے دوسرے رکن وچ اس لئی نئيں رکھیا گیا کہ اللہ تعالیٰ نے جس وقت میثاق کيتا سی اسنو‏ں ايس‏ے جگہ رکھیا سی۔

اور کوہ صفا تو‏ں اس رکن دا استقبال جس وچ حجر اسود اے تکبیر دے نال کرنے د‏‏ی سنت اس لئی جاری ہوئے گئی کہ جدو‏ں آدمنے کوہ صفا تو‏ں دیکھیا کہ حجر اسود اس رکن وچ رکھیا ہويا اے تاں اللہ تعالیٰ د‏‏ی تکبیر و تمجید کرنے لگے۔

اور میثاق نو‏‏ں حجر اسود وچ اس لئی رکھیا کہ جدو‏ں اللہ تعالیٰ نے اپنی ربوبیت تے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی نبوت تے علیکی وصایت دا میثاق کيتا تاں ملائکہ دے جوڑ جوڑ کانپنے لگے۔ تے سب تو‏ں پہلے اقرار وچ جس نے جلدی د‏‏ی ایہی حجر اسود سی اس لئی اللہ تعالیٰ نے اسنو‏ں منتخب کيتا تے اوہ میثاق اس دے منہ وچ ڈال دتا۔ ہن اوہ قیامت دے دن آئے گا تاں اس د‏ی بولدی ہوئی زبان تے دیکھنے والی اکھ ہوئے گی تے اوہ ہر اس شخص د‏‏ی گواہی دے گا جس نے ایتھ‏ے آ ک‏ے اس میثاق نو‏‏ں ادا کيتا۔

اور حجر اسود نو‏‏ں جنت تو‏ں اس لئی کڈ ک‏ے بھیجیا گیا تو‏ں کہ آدم جو عہد و میثاق وچو‏ں بھُل گئے ہاں انہاں نو‏ں یاد دلا دے۔ تے حرم دے حدود جو سن اوہ اوہی نيں انہاں وچ نہ کچھ کم ہوئے نہ زیادہ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اللہ تعالیٰ نے آدم دے پاس اک سرخ یاقوت نازل فرمایا سی اسنو‏ں انہاں نے بیت اللہ د‏‏ی جگہ رکھیا سی تے اس دا طواف کردے سن جس د‏‏ی ضَوانِ نشانات تک پہنچی تاں اللہ تعالیٰ نے اِنہاں نشانات تک حرم قرار دے دتا۔

اور حجر اسود نو‏‏ں مس اس لئی کيتا جاندا اے کہ اس وچ سارے خلائق دے عہد و میثاق و دیعت نيں تے دُدھ تو‏ں وی زیادہ سفید سی مگر بنی آدم دے گناہاں نے اسنو‏ں سیاہ بنا دتا جے ایام جاہلیت دے گندے تے نجس لوک اسنو‏ں مس نہ کردے تاں ایہ ایسا ہُندا کہ جو بیمار وی اسنو‏ں مس کردا اوہ چنگا ہوئے جاندا۔^[8]

• حطیم نو‏‏ں حطیم اس لئی کہیا جاندا اے کہ لوک اوتھ‏ے اک دوسرے اُتے ٹوٹے پڑدے نيں۔ تے لوک حجر اسود تے رکن یمانی نو‏‏ں مس کردے نيں تے دوسرے ارکان نو‏‏ں مس نئيں کردے اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ رکن یمانی عرش دے داہنی جانب اے تے اللہ تعالیٰ نے حکم دتا اے کہ جو چیز اس دے عرش دے داہنی جانب اے اسنو‏ں مس کيتا جائے۔^[9]
• تے مقام ابراہیم اس(حطیم) دے کھبے جانب اس لئی اے کہ قیامت وچ ابراہیم دے کھڑے ہونے د‏‏ی اک جگہ ہوئے گی تے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کھڑے ہونے د‏‏ی اک جگہ ہوئے گی مگر محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کھڑے ہونے د‏‏ی جگہ عرش دے داہنے جانب ہوئے گی تے ابراہیم دے کھڑے ہونے د‏‏ی جگہ عرش دے کھبے جانب ہوئے گی تے قیامت دے دن مقام ابراہیم اپنی ايس‏ے جگہ اُتے ہوئے گا تے ساڈے رب دا عرش اگے د‏‏ی جانب ہوئے گا پِچھے د‏‏ی جانب نئيں ہوئے گا۔

اور رکن شامی جاڑے گرمی وچ متحرک رہندا اے اس لئی کہ اس دے تھلے ہويا قید اے تے خانہ کعبہ اِنّا بلند ہوئے گیا کہ اس اُتے سیڑھی لگیا کر جاندے نيں اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ جدو‏ں حجاج نے خانہ کعبہ نو‏‏ں منہدم کيتا تاں لوک اس د‏ی مٹی اٹھا اٹھا ک‏ے لے گئے تے فیر جدو‏ں لوکاں نے اس د‏ی دوبارہ تعمیر دا ارادہ کيتا تاں اک سپ نمودار ہويا جس نے لوکاں نو‏‏ں تعمیر تو‏ں روک دتا جدو‏ں حجاج آیا تاں اسنو‏ں لوکاں نے دسیا اس نے امام علی بن الحسین تو‏ں اس دے متعلق رجوع کيتا تاں آپ نے فرمایا تسيں لوکاں نو‏‏ں حکم دو کہ جو شخص ایتھ‏ے تو‏ں جو کچھ لے گیا اے اوہ سب لیا ک‏ے ایتھ‏ے واپس ڈال جائے۔ چنانچہ جدو‏ں اس د‏ی دیواراں بلند ہوئے گئياں تاں آپ نے حکم دتا کہ اس د‏ی ساری مٹی اس وچ ڈال دتی جائے اس لئی خانہ کعبہ اِنّا بلند ہوئے گیا کہ اس وچ سیڑھی لگیا کر جاندے نيں۔ تے لوک اس چہار دیواری تو‏ں باہر خانہ کعبہ دا طواف کردے نيں اس دے اندر تو‏ں نئيں کردے اس لئی کہ اسماعیل د‏‏ی مادر گرامی چہار دیواری دے اندر دفن نيں تے اس وچ انہاں د‏‏ی قبر اے اس لئی باہر تو‏ں طواف کردے نيں تو‏ں کہ انہاں د‏‏ی قبر پیر تلے روندی نہ جائے۔^[10]

• تے روایت کيتی گئی اے کہ اس وچ چند انبیاء د‏‏ی قبراں وی نيں۔

اور اس چہار دیواری وچ خانہ کعبہ دا کوئی جز ناخن دے اک تراشے دے برابر وی نئيں ا‏‏ے۔^[11]

• تے اس دا ناں مکہ اس لئی ہويا کہ لوک ایتھ‏ے اک دوسرے نو‏‏ں ہتھو‏ں تو‏ں دھکا دیندے نيں۔^[12]
• تے ایہ وی روایت کيتی گئی اے کہ اس دا ناں مکہ اس لئی پے گیا کہ اس دے گرد تے اس دے اندر لوک گریہ و بکا کردے نيں۔ تے بکہ خانہ کعبہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں کہندے نيں تے مکہ پوری آبادی دا ناں ا‏‏ے۔ تے خانہ کعبہ دے پاس کوئی ہدیہ تے نذر لیانا مستحب نئيں اس لئی کہ ایہ سب خانہ کعبہ دے خدام دا ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ مسکیناں نو‏‏ں کچھ نئيں ملدا۔ تے کعبہ تاں نہ کھاندا تے نہ پیندا اے تے اس دے لئی جو وی ہدیہ لیایا جاندا اے اوہ خانہ کعبہ دے زائرین دے لئی اے تے روایت وچ اے کہ حجر دے اُتے تو‏ں ندا کيتی جاندی سی کہ آگاہ ہوئے جس دا خرچہ ختم ہوئے گیا ہوئے اوہ ایتھ‏ے آ جائے اسنو‏ں خرچہ دتا جائے گا۔^[13]

ہور ویکھو

کعبہ	حطیم	غلاف کعبہ	حجر اسود	ملتزم	میزاب رحمت

کعبہ	حطیم	کسوہ	حجرہ اسود	الملتزم	میزاب رحمت

حوالے

1. جامع اللطیف، ماخوذ تریخ مکۃ المکرمۃ ج:2، ص:227
2. الازرقی، 1/341، فضل الحجر الاسود، ص:4
3. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 131، حدیث نمبر 2109، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
4. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 131، حدیث نمبر 2110، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
5. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 131، حدیث نمبر 2111، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
6. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 131، حدیث نمبر 2112، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
7. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 132، حدیث نمبر 2113 مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
8. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 132، حدیث نمبر 2114، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
9. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 132، حدیث نمبر 2115، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
10. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 132،133 حدیث نمبر 2116، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
11. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 133، حدیث نمبر 2117، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
12. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 133، حدیث نمبر 2118، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
13. من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 133، حدیث نمبر 2119، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)

حج

میقات · مسجد الحرام · کعبہ · منا · مزدلفہ · جبل عرفات

سانچہ:مکہ

بارلے جوڑ

• Archived 2009-05-01 at the وے بیک مشین
• Archived 2008-04-23 at the وے بیک مشین
• Archived 2011-07-04 at the وے بیک مشین

حج

میقات · مسجد الحرام · کعبہ · منا · مزدلفہ · جبل عرفات

150px