زبان

زبان (انگریزی: Language) اپݨی سوچ یا گَل دوجیاں نُوں دسّݨ تے معلُومات دے وٹاندرے دا اک ذِرِیعہ اے۔ زبان اِنسانّاں دی خاص صِفت اے۔ زبان میݪ جوݪ دا اک منظّم نظام اے جیہڑا گریمر تے لفظاں اُتے مُشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ زبان نُوں بول کے یا لِکھ کے معلُومات دا وٹاندرا کرن لئی ورتیا جان٘دا اے۔ زبان لفظاں ناݪ رَݪ کے بَݨدی اے۔ الفاظ اک ترتِیب ناݪ بولّے یا لِکھے جان٘دے نیں تے اِس ترتِیب نُوں گریمر کہیا جان٘دا اے۔

اِنساناں توں علاوہ مُختلف جانور وی آپس وچ معلُومات دا وٹاندرا کردے نیں پَر زبان توں مراد عمُومن اوہ نظام لیا جان٘دا اے جیہدے ذِرِیعے اِنسان اک دُوسرے ناݪ معلُومات تے خیالات دا وٹاندرا کردے نیں۔ دُنیا وچ اِس ویلے وی ہزاراں زباناں دا وجُود اے جیہناں وِچوں کئی زباناں بڑی تیزی ناݪ ناپَید ہو رہِیاں نیں۔ مُختلِف زباناں دی بناوٹ تے وادّھے دی جان٘چ پرکھ لسانیات دی مدد ناݪ کِیتی جان٘دی اے۔

عام طَور تے زباناں معاشرے دی لوڑ تے ماحَول دے اعتبار ناݪ ظہُور پزِیر ہُندِیاں نیں تے برقرار رہندِیاں نیں پَر زباناں مصنُوعی وی ہُندِیاں نیں، مثلن اسپرانتو تے اوہ زباناں جیہڑِیاں کمپیوٹر وچ ورتِیاں جان٘دِیاں نیں۔

زباناں وقت دے ناݪ ناݪ اِرتقاء پزِیر تے متنوع ہُندِیاں نیں۔ زباناں دا اک گروہ جیہڑا اک مُشترکہ آباؤ اجداد تو‏ں آؤن٘دا اے اوہنُو‏ں زبان دے خاندان دے طور اُتے جاݨیا جان٘دا ا‏‏ے۔ ایہدے برعکس، ایسی زبان جیہدا کِسے دُسری زبان دے ناݪ کوئی تعلق نہ ہوݨ دا ثبُوت دِتا گیا ہووے اوہنُو‏ں الَگ تھلَگ زبان کہیا جان٘دا ا‏‏ے، جِس طرحاں پاکستان دی بروشسکی زبان۔ دُنِیا وچ انسانی زباناں د‏‏ی تَعداد دا تخمینہ 5000 تو‏ں 7000 دے درمیان ا‏‏ے۔

زباناں دی پرکھ پڑچول

زبان دا سائنسی مطالعہ لسانیات کہلاؤندا اے۔ زباناں دے تنقِیدی جائزے، جِداں زبان دا فلسفہ، زبان تے فِکر دے درمیان تعلقات، الفاظ کس طرحاں تجربے دی نمائندگی کردے نیں، وغیرہ اُتے قدیم یونانی تہذیب وچ گورگیاس تے افلاطون دے بَعد توں بحث ہُندی رہی اے۔ جین جیکس روسو وَرگے مفکراں نے دلِیل دِتی کہ زبان جذبات تو‏ں پیدا ہوئی اے، جد کہ ایمانوئل کانٹ وَرگے دُوسرے لوکاں نے دلیل دتی کہ زباناں عقلی تے منطقی سوچ تو‏ں پیدا ہوئِیاں نیں۔ وِیہوِیں صدی دے فلسفِیاں، جِداں لڈوگ وٹگنشٹائن نے دلِیل دِتی کہ فلسفہ دراصل زبان دا مطالعہ ا‏‏ے۔ معاصر لسانیات د‏‏ی اہ‏م شخصیتاں وچ فردینا د سوسیور تے نوم چومسکی شام‏ل نیں۔

زبان نُوں سائنسی بنیاد اُتے سمجھݨ دی پہلی کاوش پنجاب وچ پانینی نے ڈھائی ہزار ورھے پہلاں کِیتی سی جدوں اوہنے سنسکرت وچ گریمر مرتّب کِیتی سی۔ پانینی پنجاب دے علاقے ٹیکسلا دا وسنیک تے ماہر لسانیات سی۔

ہور دیکھو

• لپی
• گریمر
• اشاری زبان
• فطری زبان
• مصنوعی زبان