Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żydokomuna – stereotyp o podłożu antysemickim wynikający ze spiskowej teorii dziejów[1], przypisujący Żydom główną rolę w stworzeniu i spopularyzowaniu ideologii komunizmu, który „miał otworzyć im drogę do zdobycia władzy nad światem” (zob. Protokoły mędrców Syjonu)[2].
Termin „żydokomuna” pochodzi z Rosji (RFSRR, później ZSRR), pojawił na przełomie drugiego i trzeciego dziesięciolecia XX wieku, w związku z przypisywaniem Żydom kierowania ruchem komunistycznym i zdobył popularność wśród przeciwników bolszewików – białych – w okresie wojny domowej w Rosji (1917–1922), a potem wśród rosyjskiej białej emigracji[3].
Dane statystyczne przedstawione w Kongresie Stanów Zjednoczonych przez senatora stanu Utah Williama Henry Kinga w 1924 dotyczące partii bolszewików przeczą takim tezom – na 376 693 członków partii bolszewików było 19 564 Żydów, co stanowiło 5,2% ogółu[4][5].
W latach dwudziestych termin (np. niem. Jüdischer Bolschewismus, „żydobolszewizm”) zdobył popularność na świecie i stał się jednym z ważniejszych elementów ideologii i propagandy nazistowskiej (zob. Protokoły mędrców Syjonu a nazizm)[6][7].
W Polsce stereotyp „żydokomuny” był rozpowszechniany jako antybolszewicka propaganda w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) i był później obecny w okresie międzywojennym, mimo tego, że w Polsce tylko 2–7% polskich Żydów głosowało na partię komunistyczną i jej fronty[8].
Określeniem „żydokomuna” posługiwała się w swej propagandzie politycznej endecja już w 1920[9].
Slogan używany też był jako nazwa grupy lub organizacji lewicowej o prawdziwej lub rzekomej przewadze Żydów we władzach. Przypisywana Komunistycznej Partii Polski, a następnie w okresie PRL Urzędowi Bezpieczeństwa.
Udział niektórych polskich Żydów w ruchu komunistycznym w Polsce oraz współpraca z NKWD i władzami sowieckimi wzmocniły stereotyp „żydokomuny” wśród mieszkańców okupowanej wschodniej Polski[10][11][12][13][14][15].
Udział Żydów na eksponowanych stanowiskach we władzach oraz w organach bezpieczeństwa w PRL przyczynił się do pogłębienia tego stereotypu w okresie powojennym[1]. Według danych administracyjnych, 167 osób, czyli 37,1% kierowniczej kadry Resortu Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w latach 1944–1956 w Polsce stanowili Żydzi i osoby pochodzenia żydowskiego[16][17][18][7]. Wbrew rozpowszechnionemu stereotypowi Żydzi stanowili jednak niewielką grupę w ogóle funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa[19]. W latach 1945–1955 stanowili średnio od niecałego 1 procenta do powyżej 2 procent pracowników MBP[19].
Ilu Żydów było w NKWD i w innych aparatach represji? Nie było ich tak dużo, a rozkazy wydawali nie Żydzi –, ale partyjni aparatczycy innych narodowości. Na terytoriach, gdzie doszło do podwójnej okupacji miało miejsce dwukrotne przyjście nowej władzy. Poszkodowani przez poprzednie władze zawsze szukają winnego i jest nim najsłabszy element. Tak padło na Żydów.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
