Śląska Ostrawa

Śląska Ostrawa (dawn. do 1919 r. Ostrawa Polska^{[1][uwaga 1]}; cz. Polska/Slezská Ostrava, niem. Polnisch/Schlesisch Ostrau) – dawniej samodzielne miasto, obecnie jedna z 37 części miasta statutarnego Ostrawy, stolicy kraju morawsko-śląskiego, we wschodnich Czechach, tworzy część obwodu miejskiego Śląska Ostrawa na wschodnim brzegu rzeki Ostrawicy, w śląskiej części miasta. Jest to także jedna z 39 gmin katastralnych o powierzchni 1197,522 ha^[3]. Populacja w 2001 wynosiła 7226 osób^[4], zaś w 2012 odnotowano 1843 adresy^[5].

Zobacz też: Śląska Ostrawa (obwód miejski).

Śląska Ostrawa
Slezská Ostrava

Część miasta Ostrawy
Ratusz w Śląskiej Ostrawie
Herb
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Powiat	Ostrawa-miasto
Miasto	Ostrawa
Prawa miejskie	1920–1939
Powierzchnia	11,98 km²
Populacja (2001) • liczba ludności	7226
Położenie na mapie Ostrawy Śląska Ostrawa Slezská Ostrava
Położenie na mapie Czech Śląska Ostrawa Slezská Ostrava
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego Śląska Ostrawa Slezská Ostrava
49°50′25″N 18°17′55″E

Demografia[4]

Rok	1869	1880	1890	1900	1910	1921	1930	1950	1961	1970	1980	1991	2001
Liczba ludności	4620	9049	13176	18805	22892	22890	22242	18104	14363	11007	9859	7406	7226

Historia

Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX dla benedyktynów tynieckich, zatwierdzającej ich posiadłości w okolicy Orłowej, w tym Ostrawę jako Ostrawa^[6]. Na rzece Ostrawicy, nad którą leżała Ostrawa, w grudniu 1261 uregulowana została granica pomiędzy śląską kasztelanią cieszyńską a Morawami co potwierdzono w specjalnym dokumencie wystawionym przez nowego króla czeskiego Przemysła Ottokara II. W 1268 powstał klasztor Benedyktynów w Orłowej, a orłowscy mnisi posiedli prawo pobierania dochodów z karczmy i dziesięcin m.in. z położonej po śląskiej stronie Ostrawy^[7]. Po założeniu Morawskiej Ostrawy, co stało się pomiędzy 1268 a 1278, dla odróżnienia od niej prawobrzeżną Ostrawę zaczęto nazywać Słowiańską, a od XVI wieku Polską^[8].

W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego księstwa opolsko-raciborskiego powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazła się również prawobrzeżna Ostrawa. Siedem lat później granica na Ostrawicy została uregulowana po raz kolejny na mocy dyplomu zawartego w 1297 między Mieszkiem cieszyńskim a biskupem ołomunieckim Dytrykiem^[9]. Na liście świadków tego dokumentu widniał kasztelan (grodowy) ostrawski Herman^[10], rezydujący z pewnością na tutejszym zamku. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, co zmniejszyło znaczenie zamku. W 1332 wymieniony jest ostatni znany kasztelan ostrawski, rycerz imieniem Dziersław^[11].

Założona na przełomie XIV i XV wieku parafia św. Jerzego Męczennika^[12] w połowie XV wieku liczyła 165 osób^[13].

Pozdrowienia z Polskiej Ostrawy - pocztówka wysłana w 1916 r.

Pierwszymi znanymi prywatnymi właścicielami Polskiej Ostrawy byli Jan i Arnošt z Tworkowa piszący się na dokumencie z 1434 na Polskiej Ostrawie^[14]. W latach 70. XV wieku był to z kolei Hrziwnacz z Heraltic^[15]. Najważniejszymi rodami szlacheckimi władającymi Polską Ostrawą byli później Sedlniccy z Choltic (1508-1714) oraz Wilczkowie z Dobrej Zemicy (1714-1848). Sedlniccy w XVI wieku przebudowali miejscowy zamek na renesansowy. Za panowania Wilczków w 1787 rozpoczęto wydobycie węgla kamiennego, co rozpoczęło rozwój również demograficzny miejscowości, w 1879 podniesionej do rangi miasteczka. W latach 1911–1913 wybudowano budynek ratusza.

W 1904 dzięki staraniom Macierzy Ziemi Cieszyńskiej w miejscowości powstała szkoła ludowa z polskim językiem wykładowym, a w latach 1906-1908 dwie ochronki dla polskich dzieci^[16].

Według austriackiego spisu ludności z 1910 roku miasteczko Polska Ostrawa miała obszar 1405 hektarów i 22892 mieszkańców, z czego 22693 zameldowanych na stałe, 1296 (5,7%) niemiecko-, 16927 (74.6%) czesko i 4467 (19.7%) polskojęzycznych. Żydzi nie mogli deklarować używania języka jidysz, więc większość zadeklarowała język niemiecki jako ich język potoczny. Podział według religii kształtował się następująco: 21604 (94.4%) katolików, 885 (3.8%) ewangelików i 290 (1.3%) wyznawców judaizmu^[17].

Po I wojnie światowej miasteczko znalazło się w granicach Czechosłowacji, a 17 listopada 1919 roku zmieniono jego nazwę na Śląską Ostrawę^[18][12]. 17 września 1920 uzyskała ona pełnię praw miejskich^[19].

Po powstaniu państwa czechosłowackiego powstała idea stworzenia Wielkiej Ostrawy. Projekt z 1919 przewidywał połączenie 15 gmin: Morawska Ostrawa, Przywóz, Witkowice, Mariánské Hory, Zábřeh nad Odrou, Nová Ves, Hrabůvka, Svinov, Kunčice nad Ostravicí, Malé Kunčice, Polska Ostrawa, Muglinov, Gruszów, Radwanice i Michałkowice. Po szeregu wydanych ustaw i rozwiązaniu szeregu punktów spornych o przynależność nowego tworu administracyjnego do Moraw lub Śląska projekt ograniczono tylko do 7 morawskich gmin połączonych w jedno miasto o nazwie Morawska Ostrawa. W Śląskiej Ostrawie powstał konkurencyjny projekt przyłączenia do niej Gruszowa, Muglinowa, Michałkowic i Radwanic, jednak nie zgodziły się na to Radwanice i Muglinów.

W październiku 1938 r. wraz z Zaolziem skrawek gminy Śląska Ostrawa został przyłączony do Polski i 1 lutego 1939 włączony do wiejskiej gminy Pietwałd w powiecie frysztackim^[20]. Przyłączony obszar składał się z nieużytków, brak w nim było większej liczby zabudowań^[21]. Pozostały obszar z większością ludności pozostał w granicach Czech. 1 lipca 1941 r. Śląska Ostrawa została włączona do Ostrawy Morawskiej w ramach realizacji projektu tzw. Wielkiej Ostrawy. Oznaczało to też koniec samodzielności Śląskiej Ostrawy. W 1941 do Morawskiej Ostrawy przyłączono m.in. Śląską Ostrawę, Gruszów, Kończyce Wielkie, Kończyce Małe, Michałkowice, Muglinów i Radwanice z powiatu frydeckiego. W latach 1946–1960 miejscowości te stanowiły swój własny obwód miejski, zaś w latach 1961-1990 były w obwodzie miejskim Śląskiej Ostrawy.

Uwagi

1. Lub Polska Ostrawa^[2].

Przypisy

1. Ostrawa Polska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 677.
2. Polska Ostrawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 701.
3. Informace o katastrálním území Moravská Ostrava. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
4. Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 736-737. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
5. Adresy v České republice. 2012-03-19. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
6. Panic 2010 ↓, s. 286, 294.
7. Panic 2010 ↓, s. 430.
8. Z dějin Slezské Ostravy. Alois Adamus. Ostrava: 1920. (cz.). Brak numerów stron w książce
9. Panic 2010 ↓, s. 272.
10. Panic 2010 ↓, s. 231.
11. Panic 2010 ↓, s. 232.
12. Panic 2010 ↓, s. 415.
13. Panic 2010 ↓, s. 321.
14. Panic 2010 ↓, s. 273.
15. j.w.
16. Kierski 1923 ↓, s. 273-275.
17. Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.). Brak numerów stron w książce
18. Dziennik ustaw i rozporządzeń dla Księstwa Górnego i Dolnego Śląska z 1920 r. Cz. I, poz. 2.
19. Dziennik ustaw i rozporządzeń dla Księstwa Górnego i Dolnego Śląska z 1920 r. Cz. XXVII, poz. 138.
20. USTAWA z dnia 31 stycznia 1939 roku o podziale administracyjnym ziem odzyskanych we Prydeckiem i w Czadeckiem oraz o zmianie granic niektórych gmin powiatów cieszyńskiego i frysztackiego (Dz.U.Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6).
21. AntoniA. Wrzosek AntoniA., Nowe granice województwa śląskiego (komunikat nr 39), Katowice: Instytut Śląski, 1937 [dostęp 2021-07-22]. Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Macierz szkolna Ks. Cieszyńskiego, [w:] Feliks Kierski, Podręczna encyklopedia pedagogiczna, t. I, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923 [dostęp 2021-07-22].
• Idzi Panic (red.), Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528), Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, ISBN 978-83-926929-3-5.