Łuskowczyk

Łuskowczyk^[3] (Rhagologus leucostigma) – gatunek małego ptaka z monotypowej rodziny łuskowczyków (Rhagologidae), dawniej zaliczanego do kwiatówek (Pachycephalidae). Występuje endemicznie na Nowej Gwinei. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Łuskowczyk

Rhagologus leucostigma[1]
(Salvadori, 1876)
Ilustracja w czasopiśmie „Ibis” z 1915 roku; u góry osobnik dorosły, na dole – młodociany
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuskowczyki Schodde & Christidis, 2014
Rodzaj	Rhagologus Stresemann & Paludan, 1934
Gatunek	łuskowczyk
Synonimy
Pachycephala leucostigma Salvadori, 1876
Podgatunki
R. l. leucostigma (Salvadori, 1876) R. l. novus Rand, 1940 R. l. obscurus Rand, 1940
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Tommaso Salvadori w 1876. Holotyp pochodził z gór Arfak. Salvadori nadał mu nazwę Pachycephala leucostigma^[4]. Obecnie Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza gatunek w monotypowym rodzaju Rhagologus i monotypowej rodzinie łuskowczyków (Rhagologidae)^[5]. Została ona wyodrębniona z fletówek (Pachycephalidae) w 2014 (Schodde & Christidis) na podstawie odrębności gatunku pod względem morfologii, zachowania oraz DNA^[6]. Holotypy R. l. novus (odłowiony 9 września 1931 na Mount Kunupi, 1500 m n.p.m.) i R. l. obscurus (odłowiony 23 października 1933, 1250 m n.p.m.) znajdują się w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej^[7].

Podgatunki i zasięg występowania

Tradycyjnie wyróżnia się następujące podgatunki^[4]:

• R. l. leucostigma (Salvadori, 1876) – północno-zachodnia Nowa Gwinea (półwysep Ptasia Głowa)
• R. l. novus Rand, 1940 – pasma górskie Weyland i Sudirman w zachodniej części wyspy
• R. l. obscurus Rand, 1940 – góry centralnej i południowo-wschodniej Nowej Gwinei oraz półwyspu Huon

IOC uznaje takson novus za synonim R. l. leucostigma^[5].

Morfologia

Długość ciała wynosi 15–16,5 cm, masa ciała 24–29 g^[4]. Łuskowczyk to nierzucający się w oczy smukły ptak o brązowo-szarej kolorystyce upierzenia. Występuje dymorfizm płciowy. Samce są matowoszare lub brązowawe ze stonowanym cętkowaniem w okolicach kloaki. Samice i młode osobniki mają cynamonowy przód głowy oraz wyraźne białe kropki i pasy na brzuchu i w okolicach kloaki. Z lotek I rzędu P7 najdłuższa, P8=P6>P5^[6]. Znane wymiary dla podgatunku nominatywnego: długość skrzydła u 2 samców 87 i 90 mm, u jednej samicy – 85 mm. Dla R. l. obscurus: długość skrzydła u 10 samców 82–90 mm, u 10 samic – 83–89 mm^[8].

Ekologia

Łuskowczyk zamieszkuje górskie lasy, okazjonalnie także zadrzewienia wtórne; odnotowywany na wysokości 820–2550 m, zwykle ponad 1500 m n.p.m.^[4] Jest to powolny, cichy ptak. Odżywia się owocami, okazjonalnie zjada również owady^[6]. Pieśń to długa seria różnych dźwięków, podobna do pieśni drozdów z rodzaju Turdus^[4].

Lęgi

Jeden samiec z powiększonymi jądrami, wskazującymi na aktywność rozrodczą, został odnaleziony w czerwcu^[4]. Gniazda i jaja zebrane w 1973 przez rdzennych mieszkańców wyspy pod nadzorem R. Schoddego i I. J. Masona zostały odnalezione w październiku i listopadzie. Gniazdo ma kształt grubościennego kubeczka, jego powierzchnia jest nierówna. Zbudowane jest z korzeni i wąsów czepnych; wyściełane tymi samymi częściami roślin, lecz delikatniejszymi. Od zewnątrz maskują je splątane mchy oraz liściaste wątrobowce. Umieszczone jest na gałęzi 2–3 m nad ziemią. W zniesieniu znajduje się jedno jajo. Skorupka ma kształt podobny do elipsy, kolor do płowokremowego, pokrywają ją plamki koloru fioletowobrązowego do czerwonobrązowego^[6].

Status

IUCN uznaje łuskowczyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny^[9]. Gatunek słabo poznany, zdaje się być nieczęsty; nie odznacza się szczególnie i może zostać przeoczony^[4].

Przypisy

1. Rhagologus leucostigma, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Rhagologus leucostigma, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
3. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rhagologidae Schodde & Christidis, 2014 - łuskowczyki - False whistler (wersja: 2019-04-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-06].
4. Boles, W.: Mottled Whistler (Rhagologus leucostigma). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-01].
5. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
6. Schodde, R. & L. Christidis. Relicts from Tertiary Australasia: undescribed families and subfamilies of songbirds (Passeriformes) and their zoogeographic signal. „Zootaxa”. 3786, s. 501–522, 2014.
7. Mare LeCroy. Type specimens of birds in the American Museum of Natural History. Part 8. Passeriformes: Pachycephalidae, Aegithalidae, Remizidae, Paridae, Sittidae, Neosittidae, Certhiidae, Rhabdornithidae, Climacteridae, Dicaeidae, Pardalotidae, and Nectariniidae. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 333, 2010.brak numeru strony
8. A. L. Rand. Results of the Archbold Expedition. No. 25 New Birds from the 1938–1939 expedition. „American Museum Novitates”. 1072, 26 czerwca 1940.brak numeru strony
9. Species factsheet: Rhagologus leucostigma. BirdLife International, 2021. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia gatunku. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Zdjęcia gatunku (samca i samicy)

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: vatreplystrer

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 45516732
• GBIF: 2482467
• identyfikator iNaturalist: 8565
• ITIS: 562706
• NCBI: 156170