Konfederacja targowicka

Talar konfederacji targowickiej z 1793

Konfederacja targowicka – spisek magnacki zawiązany w nocy z 18 na 19 maja 1792 w Targowicy (w rzeczywistości 27 kwietnia 1792 w Petersburgu), na życzenie i pod patronatem cesarzowej Rosji Katarzyny II, skierowany przeciwko reformom Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 maja, uznany za symbol zdrady narodowej.

• Dziewięciu tylko służalców Szczęsnego [Potockiego] podpisało się na niej i pana swego obrało marszałkiem, dziewięć osób ogłosiło naród cały, reprezentantów jego w Sejmie za buntowników, dziewięciu płatnych od Moskwy miesięcznie służalców, otoczonych wojskiem moskiewskim, nazwało króla, senat, posłów zdrajcami ojczyzny i obcą bronią przyszło zwalać dzieło z taką pracą, z takim wysileniem, z tylu ofiarami.
  • Autor: Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętniki czasów moich, 1. poł. XIX w., cyt. za: Tomasz Małkowski, Jacek Rześniowiecki, Historia III. Podręcznik do klasy III gimnazjum, s. 85.
  • Zobacz też: Stanisław Szczęsny Potocki

• Latem 1702 roku ruch chłopsko-kozacki ogarnął województwo kijowskie, bracławskie, podolskie i wołyńskie. Do walki przyłączyli się mieszczanie. Powstańcy zdobyli silnie umocnioną Białą Cerkiew. Chcieli nie tylko wypędzić panów polskich z Ukrainy, ale i połączyć się z Zadnieprzem. Powstanie rozszerzyło się na znaczną część Białorusi, Podlasia i Podkarpacia. Pospolite ruszenie szlacheckie rozpraszało się przed powstańcami. (…) Dopiero interwencja wojsk carskich doprowadziła do likwidacji powstania. (…) Stłumienie ruchu chłopskiego przez Rosję zapoczątkowało okres interwencji wojsk carskich w walki klasowe na Ukrainie. Magnaci polscy będą odtąd widzieć w carze swego opiekuna, strzegącego ich majątków przed zbuntowanym chłopstwem. Zbieżność interesów magnatów kresowych i caratu doprowadzi w dalszej konsekwencji do targowicy.
  • Autor: Leszek Podhorodecki, Kozacy Zaporoscy. Czy Polska stworzyła Ukrainę?, wyd. Bellona, Warszawa 2011, s. 147–148.
  • Zobacz też: Powstanie Paleja, magnateria polska, Rosja

• Nigdy jeszcze sztuka zwodzenia w tym u nas nie była widoczna stopniu, w którym się okazała w ostatnich czasach. (…) tego szlachetny naród polski doświadczył, sztuką i zwodzeniem wolność mu wydarto. Częściowo tylko, gdzie się udać mogło podkopywano gmach Rzeczypospolitej, gotowano rzeczy, aby go raptem wywrócić.
  • Autor: sygnatariusze aktu konfederacji targowickiej
  • Źródło: Anna Grześkowiak-Krwawicz, Zdrada 3 maja? Malkontenci wobec Ustawy Rządowej, w: Bo insza jest rzecz zdradzić, insza dać się złudzić. Problem zdrady w Polsce przełomu XVIII i XIX w., Warszawa 1995, s. 60, 63.

• Wiszą zdrajcy takie czasy
  Będą wisieć przez dni parę
  Wrony drzeć z nich będą pasy
  Jak się drze sztandary stare
  Może wreszcie coś się zmieni
  Coś wyniknie z tej roboty
  Zanim zdejmą ich z szubienic
  Żeby w trumnach złożyć złotych
  • Autor: Jacek Kaczmarski (wg grafiki Jana Piotra Norblina), Wieszanie zdrajców na Rynku Warszawskim w roku 1794 podczas insurekcji kościuszkowskiej, 1980
  • Opis: niektórzy targowiczanie zostali w 1794 powieszeni za zdradę państwa.

• W Starym Mieście, tu w Warszawie
  dokazują cudów prawie:
  szubienicę wystawili,
  wielkich ludzi powiesili…
  • Opis: z ballady dziadowskiej pt. Duma dziadów farskich.
  • Źródło: Wacław Panek, Gaude, Mater Polonia, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, Warszawa 1990, s. 62.

Nawiązania do konfederacji targowickiej

• Nowa Targowica się pojawiła. Oskarżają Polskę. Mobilizują obce narody na forach międzynarodowych do nienawiści wobec Polaków, którzy mieli odwagę wybrać innych, a nie ich samych. Zdumiewające spojrzenie. To się już dawno nie powtarzało. Ale to nie jest chwałą tych ludzi, że zaufanie, którym zostali obdarzeni przez część narodu, wykorzystują przeciw ojczyźnie.
  • Autor: Józef Michalik, Abp Józef Michalik: Nowa Targowica się pojawiła. Oskarżają Polskę, pch24.pl, 27 marca 2016.
  • Opis: ocena zachowań opozycji wobec działań Prawa i Sprawiedliwości.
  • Zobacz też: kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego w Polsce

• Pojawiła się grupa osób, która używając takich argumentów, że zagrożona jest wolność, demokracja szlachecka, zwróciła się do carycy Katarzyny o interwencję. Używając bardzo podobnych argumentów, jakich używacie dzisiaj.
  • Autor: Michał Rachoń
  • Opis: pod adresem opozycji sprzeciwiającej się działaniom Prawa i Sprawiedliwości.
  • Źródło: Czy słowa konfederacji targowickiej są aktualne? Poseł .Nowoczesnej zaskoczył odpowiedzią, wprost.pl, 13 stycznia 2017.
  • Zobacz też: kryzys sejmowy w Polsce

• Skąd się biorą zdrajcy w narodzie? Jedna ziemia ich karmi, jedno słońce im świeci, jeden duch tradycji i zasad ich uczy, a jednak w danej chwili odpadają od społeczeństwa lub je toczą jak gangrena. Wszystko mają wspólne z bohaterami, brak im tylko serca, ciepła, ognia. Kawał żelaza odbity od sztaby jest szary, bezkształtny, nieużyteczny, lecz niech go żar ogarnie, młot ogładzi, niech się rozpłomieni, a cudo zeń zrobi dłoń pracowita; a zimna sztaba pozostanie jak przedtem grubą, ciężką, zawadą tylko. Taką właśnie zimną sztabą metalu był Judasz Iskariota, Grek sprzedający Persom tajemnicę Termopil, takim był Radziejowski, naczelnicy Targowicy…
  • Autor: Maria Rodziewiczówna
  • Źródło: „To wszystko nic. Byle Polska była!”. Dziś 76. rocznica śmierci Marii Rodziewiczówny. Dlaczego warto zacząć czytać jej powieści?, wpolityce.pl, 6 listopada 2020.

• Targowicka swołocz szaleje w sejmie. Zawsze uważałem, że z antypolską jaczejką nie warto rozmawiać. To są źli ludzie i źle skończą.
  • Opis: wypowiedź z 20 maja 2016
  • Autor: Ryszard Makowski
  • Źródło: Ryszard Makowski, czyli koniec kabareciarza. Smutna historia satyryka, który przestał bawić i wziął się za politykę, natemat.pl, 2 czerwca 2016.
  • Zobacz też: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

• To jest dla mnie realna Targowica. To jest parcie na Wschód. Tak jak wtedy, gdy zdrajcy parli na Wschód pod parasol rosyjski.
  • Autor: Andrzej Rzepliński, Prof. Rzepliński: mamy kontrrewolucję. O Julii Przyłębskiej: „ta pani” nie jest prezesem TK, tvn24.pl, 13 stycznia 2017.
  • Opis: o rządach PiS.

• Wpisujemy w poczet. Szczęsny Potocki, Bp Kossakowski, Seweryn Rzewuski, Jarosław Kaczyński.
  • Autor: Adam Szłapka, ŹródłoTo jakaś aberracja! Politycy Nowoczesnej porównują prezesa Jarosława Kaczyńskiego i prezydenta Andrzeja Dudę do... targowiczan, polityce.pl, 21 grudnia 2017

• Wzywamy zatem opozycję oraz sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego do zaakceptowania wyroku wyborców i zaniechania ataków na własne państwo, zwłaszcza wykorzystywania do tego celu instytucji i osób z Unii Europejskiej, do powstrzymania się od awantur przypominających samowolę i rokosz nieodpowiedzialnych a sprzedajnych pseudo-autorytetów z ostatnich lat I Rzeczpospolitej, lat zakończonych nieszczęściem Targowicy.
  • Autorzy: Stanisław Mikołajczak, Artur Świergiel, Ryszard Kantor, Piotr Czauderna, Bolesław Pochopień, Waldemar Paruch, Janusz Piszczek, Michał Seweryński
  • Źródło: Profesorowie AKO: Wzywamy opozycję, sędziów TK, SN i NSA do zaniechania ataków na własne państwo! Oświadczenie, wpolityce.pl, 1 maja 2016.
  • Zobacz też: kryzys wokół Sądu Najwyższego w Polsce, kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego w Polsce, Polska w Unii Europejskiej