Świętoszek

Strona tytułowa wydania z 1669

Świętoszek (fr. Tartuffe ou l’Imposteur) – komedia Moliera powstała w 1661 roku, cytaty w tłumaczeniu Tadeusza Boy-Żeleńskiego.

• Bo tej hańby sam sobie człowiek nie przebaczy,
  By kochać tę, co sama kochać nas nie raczy.
  • Postać: Walery
  • Źródło: akt II, scena IV
  • Zobacz też: hańba

• (…) cnota zwykle w świecie obudza nienawiść.
  • Postać: Pani Pernelle
  • Źródło: akt V, scena III
  • Zobacz też: cnota

• Często człowiek sprawę przeinaczy
  I właśnie, co jest dobrem, jako złe tłumaczy.
  • Postać: Pani Pernelle
  • Źródło: akt V, scena III

• Doprawdy, większość ludzi to stworzenia dziwne:
  Co w zgodzie z naturą, to im jest przeciwne –
  Im granie rozsądku nigdy nie wystarczą.
  Każde uczucie własnym szaleństwem obarczą
  I w swe zapały tyle dobrych chęci kładą,
  Aż rzecz, choć najpiękniejszą, zepsują przesadą.
  • Postać: Kleant
  • Źródło: akt I, scena VI

• Dumy naszej nikt bezkarnie zdeptać nie może.
  • Postać: Walery
  • Źródło: akt II, scena IV
  • Zobacz też: duma

• I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie.

• Już to pstro w głowie mają wszyscy zakochani.
  • Postać: Doryna
  • Źródło: akt II, scena IV

• Kto czegoś pragnie, łatwo zwiedzionym być może (…).
  • Postać: Elmira
  • Źródło: akt IV, scena III

• Lecz wszak to wiek w tej damie zbudził tchnienie boże,
  I żyje cnotą, odkąd już grzeszyć nie może.
  Dopóki mogła w sercach rozniecać płomienie,
  Korzystała ze swych wdzięków dość nieustraszenie;
  Dziś, widząc, że jej pokus daremna jest praca,
  Gardzi światem, co sam się już od niej odwraca,
  I płaszczem cnoty, wszelkim uciechom okrutnej,
  Osłania zwiędłych wdzięków upadek zbyt smutny.
  To u naszych zalotniś jest koniec nierzadki:
  W miarę, jak wielbiciele pakują manatki,
  Aby nie nazwać rzeczy swym właściwym mianem,
  Chronią się za surowych zasad parawanem;
  Stąd też sąd każdej takiej zawziętej dewotki
  Skwapliwie chwyta wszystkie najniecniejsze plotki
  I wokoło siebie z grzechów świat skwapliwie czyści
  Nie z miłości bliźniego, lecz w prostej zawiści,
  Co nie zniesie, by innych nęciła zabawa,
  Do której same z wiekiem straciły już prawa.
  • Postać: Doryna
  • Źródło: akt I, scena I

• Naucz się, jak odróżnić prawdę od obłudy,
  Nie obdarzaj zbyt rychło ufnością nikogo
  I staraj się rozsądku kroczyć zawsze drogą!
  Strzeż się, jeżeli możesz, czcić zapał udany,
  Lecz nie krzywdź posądzeniem cnoty nieskalanej.
  A gdybyś już przesadą musiał grzeszyć stale,
  Lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale.
  • Postać: Kleant
  • Źródło: akt V, scena I

• Nie wiem, na co tam panu zaraz idzie chętka,
  Lecz ja znów do pożądań nie jestem tak prędka
  I choćbyś stał tu nagi od dołu do góry,
  Nie skusiłby mnie widok całej pańskiej skóry.

• Przeciw potwarzy nie masz na świecie obrony;
  Pozwólmy więc rozprawiać ludziom na wsze strony
  I bez względu, jak życie nasze sądzą inni,
  Nam niech starczy, że w sercu jesteśmy niewinni.
  • Postać: Kleant
  • Źródło: akt I, scena I

• Troska, z jaką strzeżemy własnej dobrej sławy,
  Zwalania uwielbień przedmiot od wszelkiej obawy
  I pozwala zażywać w spokojności błogiej
  Miłości bez zgorszenia, rozkoszy bez trwogi.
  • Postać: Tartuffe
  • Źródło: akt III, scena III

• (…) Wiem ja, co kryje się w wszelakiej cnocie,
  Wiem odtąd, że to tylko pokrywka nic warta,
  I tych świętych unikać będę gorzej czarta.
  • Postać: Orgon
  • Źródło: akt V, scena I

• (…) zawistni przeminą, ale nigdy zawiść.
  • Postać: Pani Pernelle
  • Źródło: akt V, scena III
  • Zobacz też: zawiść

• (…) zło naszych postępków w ich rozgłosie leży.
  Zgorszenie świata – oto, co sumienie gniecie,
  I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie.
  • Postać: Tartuffe
  • Źródło: akt IV, scena V

• Zwykle, kto sam jest na świcie celem pośmiewiska,
  Ten na dobrą część drugich najłacniej się ciska;
  Tacy wszędzie wglądają i póty się biedzą,
  Aż pozór złudny jakiejś skłonności wyśledzą,
  Wydmuchają go w bajkę i z całą rozkoszą,
  Ubarwiwszy po swojemu, po świecie obnoszą.
  Szerząc o czynach drugich zmyślone gawędy,
  W oczach świata złagodzić pragną własne błędy
  I zręcznie je przybrawszy kształtem podobieństwa,
  Niewinnością innych zabarwić własne bezeceństwa
  Lub na innych przerzucić obłudnym zapałem
  Część hańby, która dotąd była ich udziałem.
  • Postać: Doryna
  • Źródło: akt I, scena I

• Żądacie, aby wszyscy ludzie byli ślepi,
  I bezbożnikiem dla was jest, kto widzi lepiej!
  • Postać: Kleant
  • Źródło: akt I, scena VI