Zygmunt Michelis

Zygmunt Michelis (ur. 17 marca 1890 w Byczu, zm. 2 grudnia 1977 w Warszawie) – polski duchowny ewangelicki, biskup-adiunkt Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce, prekursor ekumenicznej współpracy z Kościołem rzymskokatolickim.

Zygmunt Michelis

Michelis podczas obchodów 1000-lecia chrztu Polski
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1890 Bycz
Data i miejsce śmierci	2 grudnia 1977 Warszawa
2. Pastor Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Warszawie
Okres sprawowania	1921–1939[1]
Proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętej Trójcy w Warszawie
Okres sprawowania	1944-1962[1]
Wyznanie	luteranizm
Kościół	Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce
Ordynacja	8 grudnia 1912

Grób ks. Zygmunta Michelisa na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie

Życiorys

Urodził się w rodzinie nauczycielskiej. Ukończył studia na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu w Dorpacie w Estonii, gdzie był członkiem Konwentu Polonia^[2].

Jego praca dyplomowa (licząca ponad 100 stron) traktowała o stosunku chrześcijaństwa do idei ewolucji, co na początku XX wieku było bardzo aktualną kwestią^[3].

Ordynowany przez ks. superintendenta Juliusza Burschego 8 grudnia 1912. Jako wikariusz pracował w parafii Św. Trójcy w Warszawie, a od 1913 był administratorem parafii w Mławie i Przasnyszu, rok później objął urząd proboszcza parafii w Lipnie. W 1921 został II proboszczem w Warszawie. Pełnił funkcję zastępcy dyrektora Diakonatu Warszawskiego. Założył Spółdzielczy Bank Ewangelicki i był jego dyrektorem, ponadto redaktorem i wydawcą Zwiastuna Ewangelicznego. W 1924 r. przejął duchowe kierownictwo warszawskiego diakonatu Tabita. W 1928 wybudował dla nich dom macierzysty w Skolimowie pod Warszawą^[2].

W okresie sporów o kształt nowej ustawy o stosunku Państwa Polskiego do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP pomiędzy pastorami i wiernymi narodowości niemieckiej, a Konsystorzem, wraz z m.in. prezesem kolegium kościelnego zboru warszawskiego, senatorem Ludwikiem Evertem i seniorem wojskowym Feliksem Gloehem zajmował stanowisko opozycyjne wobec superintendenta generalnego Juliusza Burschego, uznając działania Burschego za godzące w integralność Kościoła. Tym samym zyskał sympatię niemieckiej części Kościoła^[4].

Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany w 1939, więziony w Pawiaku, w Sachsenhausen i Oranienburgu. Wypuszczony po roku, w konspiracji założył Narodową Radę Ewangelicką.

Po wojnie został proboszczem kościoła Świętej Trójcy, który odbudował. W 1952 został mianowany, prawdopodobnie na wniosek Urzędu do Spraw Wyznań, na specjalnie dla niego utworzone stanowisko „biskupa-adiunkta”, które nie miało odzwierciedlenia w przepisach prawnych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w PRL^[5][6]. Był założycielem i pierwszym prezesem (do 1960) Polskiej Rady Ekumenicznej. Zaangażowany w ruch ekumeniczny, współpracował z Tygodnikiem Powszechnym, Znakiem i Więzią.

W 1950 lub 1951 roku miał być niejawnie konsekrowany przez mariawickiego biskupa Wacława Marię Bartłomieja Przysieckiego i biskupów starokatolickich z Utrechtu na tzw. „biskupa ekumenicznego”. Świadkami konsekracji mieli być ks. Władysław Paschalis z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (który potajemnie był też mariawickim zakonnikiem), siostra diakonisa Ewelina Krygiel z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego i ks. Bernard Kukla, mariawicki proboszcz. Wydarzenia tego nie potwierdzają dowody pisemne^[7] .

W roku 1951 objął funkcję prezesa Synodu, co oznaczało podporządkowanie Kościoła władzom^[8]. W roku 1952 z polecenia UdSW nadzorował „akcję mazurską” mającą na celu usunięcie metodystów z regionu^[9][10]. W 1980 roku Departament IV MSW ocenił, że Michelis w latach 1945-1963 zajmował stanowisko nieprzychylne wobec władz PRL^[11].

Uczestnik pierwszych nabożeństw ekumenicznych w kościele św. Marcina. W dniu 1 stycznia 1963 przeszedł w stan spoczynku, będąc jeszcze czynnym w ruchu ekumenicznym. Kard. Stefan Wyszyński zezwolił mu w tym samym, 1963 roku, na odprawianie luterańskich nabożeństw w kościele sióstr sakramentek w Warszawie. Swoje ostatnie kazanie wygłosił w kościele św. Marcina, sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, w Warszawie, 9 października 1977. Pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej (aleja 5, grób 4)^[12].

Zobacz też

• Szymon Biliński

Przypisy

1. Kneifel 1967 ↓, s. 135.
2. Witt 2003 ↓, s. 27.
3. Stegner 1993 ↓, s. 12.
4. Kłaczkow 2017 ↓, s. 88-90.
5. Dz.U. z 1936 r. nr 94, poz. 659
6. Dz.U. z 1946 r. nr 54, poz. 304
7. Bruncz 2007 ↓.
8. Michalak 2014 ↓, s. 219.
9. Michalak 2001 ↓, s. 625.
10. ks. Jan Szczech (Sczech). luter2017.pl, 2017. [dostęp 2018-03-29].
11. Jańczuk 2023 ↓, s. 181.
12. śp. Zygmunt Michelis

Bibliografia

• Dariusz Bruncz: Ekumeniczne Zgromadzenie Mariawitów, reformowany zakonnik i luterański biskup z mariawickimi święceniami. ekumenizm.pl, 21 marca 2007. [dostęp 2010-05-22].
• Leszek Jańczuk: Stanisław Krakiewicz – wieloletni zwierzchnik Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego. Ostrołęka – Warszawa: OTN, 2023. ISBN 978-83-62775-61-3.
• Jarosław Kłaczkow: Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2017, s. 88–90. ISBN 978-83-231-3986-7.
• Eduard Kneifel: Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen. Eging: Selbstverlag des Verfassers, 1967, s. 135. (niem.).
• Ryszard Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2014, s. 219. ISBN 978-83-7842-124-5.
• Ryszard Michalak. Rywalizacja Kościołów ewangelicko-augsburskiego i metodystycznego na Mazurach po II wojnie światowej. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, s. 625, 2001.
• Tadeusz Stegner: Pastorzy Królestwa Polskiego na studiach teologicznych w Dorpacie w XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1993, s. 12. ISBN 83-85810-07-2.
• Regina Witt: Apostoł Słowa Bożego i Jedności Chrześcijan. W: Sługa Słowa Bożego i Jedności Chrześcijan. W 25 rocznicę śmierci ks. Zygmunta Michelisa. Warszawa: 2003.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 000000011222523X
• VIAF: 163445601
• PLWABN: 9810626809005606
• NUKAT: n2003092594