Zula Pogorzelska

Zula Pogorzelska, właśc. Zofia Pogorzelska (ur. 14 sierpnia 1896 w Eupatorii^[1], zm. 10 lutego 1936 w Wilnie – polska piosenkarka, aktorka filmowa, teatralna i tancerka kabaretowa.

Zula Pogorzelska

Zula Pogorzelska w rewii Klejnoty Warszawy (1928)
Imię i nazwisko	Zofia Pogorzelska
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1896 Eupatoria
Data i miejsce śmierci	10 lutego 1936 Wilno, II Rzeczpospolita
Zawód	aktorka, śpiewaczka, tancerka, artystka kabaretowa
Współmałżonek	Konrad Tom (1922–1936)
Lata aktywności	1919–1935
Zespół artystyczny
Qui Pro Quo, Perskie Oko, Teatr Nowości, Nowe Perskie Oko, Morskie Oko, Cyganeria, Banda, Rex

Adolf Dymsza jako Felek (z lewej), Zula Pogorzelska jako Helka i Kazimierz Krukowski jako Lopek w jednej ze scen filmu Ułani, ułani, chłopcy malowani (1932)

Grób Zuli Pogorzelskiej na Powązkach

Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Życiorys

Urodziła się na Krymie, w rodzinie Andrzeja Pogorzelskiego – lekarza, i Emilii z Niżyckich. W Sewastopolu ukończyła gimnazjum. Odebrała wykształcenie w zakresie deklamacji, śpiewu i ruchu scenicznego^[2]. W latach 1915–1917 śpiewała w chórze w miejscowości Zielony Gaj pod Charkowem. Następnie w latach 1917–1918 występowała w rosyjskim kabarecie.

Po zakończeniu I wojny światowej przyjechała do Polski i znalazła się w Warszawie. Debiutowała w 1919 w Teatrze Bagatela, gdzie została zauważona i zaangażowana do teatrzyku Qui Pro Quo przez Jerzego Boczkowskiego^[3]. Występowała w warszawskich teatrach: Qui Pro Quo (1919–1925 i 1929–1930), dorywczo w kabarecie Nietoperz, Perskim Oku (1925–1927), Teatrze Nowości (1927–1928), Morskim Oku (1928–1931), Bandzie (1931–1933), Rexie (1933), Cyganerii (1933–1934). Gościnnie występowała w wielu miastach, m.in. Lublinie, Kowlu, Łucku, Równem, Pińsku, Dubnie, Baranowiczach, Lidzie, Wilnie, Grodnie i Białymstoku.

2 stycznia 1926 w rewii Pod sukienką jako pierwsza w Polsce zaprezentowała charlestona (taniec w tamtym czasie był uważany za prowokacyjny)^[4]. Była ulubienicą warszawskiej publiczności, a prasa nazywała ją „polską Mistinguett”. W jej repertuarze dominowały piosenki komiczne i sentymentalne, które wykonywała w charakterystyczny sposób. Najbardziej popularne to Spotkamy się na Nowym Świecie, Panna Mania gra na mandolinie, Czego pan się pcha, Bubliczki. Teksty dla Zuli Pogorzelskiej pisali m.in. Andrzej Włast i Marian Hemar^[5]. Wystąpiła w kilku polskich filmach, nagrywała też płyty dla warszawskiej wytwórni Syrena Rekord.

W 1933 podczas występu w rewii Zjazd gwiazd pojawiły się pierwsze objawy ciężkiej choroby rdzenia kręgowego (jamistość rdzenia), która zmusiła ją do przerwania kariery. Wraz z mężem, Konradem Tomem wyjechała do wileńskiej kliniki uniwersyteckiej na leczenie. Tam zmarła 10 lutego 1936^[6].

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 125-1-9)^[7][8].

Filmografia

• 1926 – Gorączka złotego
• 1930 – Niebezpieczny romans jako służąca
• 1931 – Bezimienni bohaterowie
• 1932 – Sto metrów miłości jako Zośka, dziewczyna z magazynu mód
• 1932 – Ułani, ułani, chłopcy malowani jako Helka
• 1933 – Romeo i Julcia jako Franka Krochmalska
• 1933 – Zabawka jako tancerka Zizi
• 1933 – Dwanaście krzeseł jako kierowniczka domu sierot
• 1934 – Kocha, lubi, szanuje jako Kunegunda, służąca aptekarza

Spektakle teatralne (wybór)

• 1920 – Cyrkówka, Qui Pro Quo
• 1922 – Nasi suwereni, Qui Pro Quo
• 1922 – Sublokatorka, Qui Pro Quo
• 1924 – Król Ćwiek, Qui Pro Quo
• 1925 – 7 krów tłustych, Qui Pro Quo
• 1926 – Pod sukienką, Perskie Oko
• 1927 – Adiu, Fruziu, Perskie Oko
• 1927 – Halo, Nowości, Teatr Nowości
• 1927 – Jak i gdzie, Teatr Nowości
• 1928 – Piękność z Nowego Yorku
• 1928 – Klejnoty Warszawy, Morskie Oko
• 1930 – Budżet wiosenny
• 1931 – Ta Banda pięknie gra, Banda
• 1931 – Sympatia Warszawy, Morskie Oko
• 1933 – Zjazd gwiazd, Rex
• 1933 – Ram–pam–pam, Cyganeria
• 1933 – Cyganeria rozfikana, Cyganeria
• 1934 – Kobieta nr 5012, Cyganeria

Dyskografia

• 1924 – Zula Pogorzelska oraz Włodzimierz Szczerbiec-Macherski artyści teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 484a–485a)
• 1924 – Zula Pogorzelska artystka teatru Perskie Oko śpiew, Syrena Rekord (SR 516a)
• 1927 – Zula Pogorzelska śpiew, Syrena Rekord (SR 3039)
• 1927 – Zula Pogorzelska i Włodzimierz Macherski artyści teatru Karuzela śpiew, Syrena Rekord (SR 3095–3096)
• 1930 – Zula Pogorzelska znakomita Artystka teatru Morskie Oko śpiew z udziałem Chóru Dana, Syrena Rekord (SE 3570–3573)
• 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko Piosenki z rewii Parada Gwiazd, Syrena Rekord (SE 3590–3573)
• 1930 – Zula Pogorzelska znakomita artystka teatru Morskie Oko, Syrena Rekord (SE 3642)