Zolpidem

Zolpidem – organiczny związek chemiczny, krótkodziałający lek nasenny z grupy imidazopirydyn. Jest wykorzystywany w doraźnym leczeniu bezsenności. Działa szybko (zazwyczaj już w ciągu 15–30 minut od momentu podania) i ma krótki czas biologicznego okresu półtrwania (2–3 godziny). Jego właściwości i działanie nasenne podobne są do działania benzodiazepin, jednak działa dużo bardziej selektywnie.

Zolpidem

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) N,N-dimetylo-2-(6-metylo-2-p-toliloimidazo[1,2-a]pirydyn-3-ylo)acetamid
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C19H21N3O
Masa molowa	307,39 g/mol
Wygląd	biały proszek
Identyfikacja
Numer CAS	82626-48-0
PubChem	5732
DrugBank	DB00425
InChI InChI=1S/C19H21N3O/c1-13-5-8-15(9-6-13)19-16(11-18(23)21(3)4)22-12-14(2)7-10-17(22)20-19/h5-10,12H,11H2,1-4H3 InChIKey ZAFYATHCZYHLPB-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Temperatura topnienia 196 °C[1]
Podobne związki
Podobne związki	imidazopirydyna
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N05CF02
Legalność w Polsce	substancja psychotropowa grupy IV-P
Stosowanie w ciąży	kategoria B
Farmakokinetyka Działanie nasenne, amnestyczne Biodostępność 70% Okres półtrwania 2-2,5h Metabolizm wątrobowy Wydalanie z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie

Tabletki Nasen Polfarmex (10 mg)

W przypadku przedawkowania stosuje się flumazenil, który jest antagonistą receptorów benzodiazepinowych, odwraca również usypiające i odurzające działanie zolpidemu.

Zolpidem wykazuje działanie amnestyczne, w dużych dawkach powoduje całkowitą amnezję. Częstymi objawami ubocznymi charakteryzującymi lek są omamy^[2], zwłaszcza gdy pacjent zażyje dawkę większą niż zalecana. Wykazuje potencjał uzależniający^[2], dlatego rekomendowanie jest stopniowe zmniejszanie dawki^[3].

Mechanizm działania

Zolpidem wykazuje charakterystyczne wysokie selektywne powinowactwo do podjednostki α₁ receptora GABA A. Selektywność jest około 10-krotna wobec podjednostek α₂ i α₃^[4]. Tłumaczy to częściowo nietypowe właściwości zolpidemu:

• dominujący efekt nasenny przy znacznie słabszym przeciwlękowym i niemal niezauważalnym antykonwulsyjnym – w dawkach terapeutycznych,
• efekty niepożądane jak lunatyzm u niektórych pacjentów lub zmiany percepcyjne

w porównaniu z benzodiazepinami, które łączą się z wszystkimi trzema podjednostkami dużo mniej selektywnie i ze zbliżonym powinowactwem. Głównie dlatego np. wspomniany lunatyzm prawie nigdy nie występuje, nawet u osób w podeszłym wieku, po zastosowaniu pochodnych benzo-1,4-diazepiny (takich jak midazolam czy estazolam.)

Dostępność

Zolpidem jest sprzedawany w postaci soli z kwasem winowym. W Polsce lek ten wydawany jest wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej z zapisaną słownie całkowitą ilością substancji czynnej, na której nie są przepisane inne leki.

Metabolizm

W organizmie zolpidem ulega metabolizmowi, tworzą się przy tym 3 główne nieaktywne metabolity, powstałe w wyniku utlenienia grup metylowych do karboksylowych w układzie imidazopirydyny.

Metabolizm następuje przy udziale układu wątrobowego cytochromu P450; substancje modyfikujące aktywność tego cytochromu mogą mocno wpłynąć na szybkość metabolizmu zolpidemu, np. ryfampicyna (silny induktor cytochromu P450) może obniżyć stężenie zolpidemu w osoczu nawet o 60%, znacząco osłabiając efekt terapeutyczny.

Owe metabolity są wydalane z ustroju przez nerki.

Użycie w celu odurzenia

Zolpidem może wywoływać omamy, zmiany nastroju, ogólne zmiany odczuwania otoczenia i poczucia czasu, gdy pacjent po zażyciu leku celowo nie zaśnie^[5]. Podobnie jak benzodiazepiny, zolpidem może również wywoływać u około 1% wszystkich nim leczonych osób, paradoksalny efekt euforyczny (zamiast nasennego), który zazwyczaj występuje przy dawkach znacznie wyższych, niż zalecane maks. 10 mg/dobę^[6][7][8]. Efekt ten występuje częściej u osób uzależnionych od innych substancji psychoaktywnych^[7][8].

Właściwości odurzające zolpidemu są krótkotrwałe (zazwyczaj poniżej jednej godziny) i słabną z każdą kolejną dawką^[7][8].

Działania niepożądane

Mogą wystąpić:

• amnezja następcza,
• nudności i wymioty (zwłaszcza przy przekroczeniu standardowej dawki 10 mg),
• bóle głowy,
• lunatyzm (umysł pozostaje wówczas w fazie snu wolnofalowego, ale ciało nie jest uśpione),
• senność w ciągu dnia (bardzo rzadko).

Preparaty

W Polsce w 2024 r. był zarejestrowany w postaci tabletek o nazwach^[9]: ApoZolpin, Hypnogen, Nasen, Noxizol, Onirex, Polsen, Sanval, Stilnox, Zolpic, Zolpidem Genoptim, Zolpidem Vitabalans, ZolpiGen i Zolsana.