Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim

Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim – zespół budynków klasztornych na Starym Mieście w Piotrkowie Trybunalskim. W skład zabytkowego zespołu wchodzą: budynek kościoła pw. Matki Bożej Śnieżnej, klasztor wsparty o średniowieczne mury miejskie oraz plebania. Fundatorką klasztoru była Katarzyna Warszycka.

Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim

nr rej. 174-IX-20 z 21.07.1948 oraz 205 z 9.09.1967 (kościół) i 175-IX-21 z 21.07.1948 oraz 206 z 9.09.1967 (klasztor)
Widok klasztoru od strony Placu Kościuszki
Państwo	Polska
Miejscowość	Piotrków Trybunalski
Adres	Pl. Kościuszki / ul. Rycerska 3
Styl architektoniczny	barokowy
Rozpoczęcie budowy	1627
Ważniejsze przebudowy	1882 (Feliks Nowicki)
Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim
Położenie na mapie Polski Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim
Położenie na mapie województwa łódzkiego Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim
51°24′32,9040″N 19°41′39,1560″E

Historia

Dominikanki sprowadziła do Piotrkowa z Sochaczewa w 1608 Katarzyna Warszycka^[1]. Pierwotnie w Piotrkowie osiadło siedem mniszek, na czele których stała przeorysza Beata Lelewska^[2]. Dominikanki od początku pobytu w Piotrkowie aż do 1864 zajmowały się jedynej w mieście i okolicy szkoły dla dziewcząt (z przerwą w latach 1797–1827, gdy szkoła została zlikwidowana przez władze pruskie)^[1][2].

Budowę zespołu klasztornego rozpoczęto w 1627^[3]. Od strony dzisiejszego Placu Kościuszki oparto go o mury miejskie Piotrkowa^[3]. Budynki zostały zniszczone w wyniku pożaru w 1648, a także w czasie potopu szwedzkiego^[3]. Odbudowę zespołu ukończono w 1673, zaś w 1685 poświęcono wyposażenie kościoła^[3]. W XVIII w. zespół klasztorny rozbudowano o stajnię i oficynę, dobudowano wieżę kościoła i podparto mur miejski skarpami^[1].

Największą liczebność klasztor uzyskał w 1750, gdy na czele 28 mniszek stała przeorysza Hosanna Dunin-Sulgustowska^[2]. Kolejna przełożona klasztoru, Joanna Paradowska, dokonała zmian w kościele, wymieniając m.in. w 1755 ołtarz główny^[2]. W 1786 klasztor doznał uszkodzeń w trakcie pożaru miasta^[2]. Zakonnice na pewien czas opuściły zabudowania klasztorne, jednak już w 1787 wróciły do częściowo wyremontowanych gmachów^[2].

W wyniku II rozbioru Polski Piotrków został przyłączony do Królestwa Prus^[2]. W 1794 władze zaborcze zamknęły nowicjat, zaś w 1797 skonfiskowały majątek i zamknęły szkołę^[2]. Nowicjat ponownie otwarto w 1815^[2]. W 1827 dzięki staraniom przeoryszy Anieli Borowskiej wznowiono działalność szkoły klasztornej, przekształconej w dwuklasową pensję żeńską^[2]. W latach 40. XIX w. pod kierownictwem przełożonej Katarzyny Busiakiewiczówny wyremontowano obiekt, a także odzyskano majątek w mieście oraz posiadłościach wiejskich^[2].

Dom klasztorny dominikanek w Piotrkowie został skasowany w 1864 w wyniku represji po powstaniu styczniowym i zamieniony w tzw. dom etatowy^[4][2]. Ostatecznie po 1869 mniszki zostały przeniesione do klasztoru w Świętej Annie^[2]. Po 1865 został zamknięty także kościół, ale od 1881 odbywały się w nim nabożeństwa dla uczniów gimnazjum męskiego^[1]. W 1882 kościół został przebudowany według projektu Feliksa Nowickiego^[3]. Budynki klasztorne przystosowano na potrzeby internatu dla dziewcząt^[3].

W 2015 zakończył się gruntowny remont zespołu klasztornego, w ramach którego m.in. podwyższono dziedziniec i nakryto go szklanych dachem, wyremontowano i przebudowano pomieszczenia oraz dobudowano nowy budynek^[5]. W wyremontowanych obiektach działa placówka kulturalna o nazwie Centrum Idei „Ku Demokracji” w Piotrkowie Trybunalskim, organizująca m.in. wystawy w dwóch galeriach oraz koncerty na dziedzińcu^[5].

Architektura

Zachodnie skrzydło klasztoru posiada od strony północnej i południowej barokowe szczyty^[6][3]. W dawnym murze miejskim, stanowiącym zachodnią ścianę klasztoru, znajduje się dziesięć okien zwieńczonych gzymsami^[6]. Na tej samej ścianie znajduje się też ryzalit z głęboką wnęką z balkonem, ponad balkonem półkoliście sklepione okno, zaś nad nim ozdobny szczyt^[6]. Zachodnia elewacja, z wyjątkiem ryzalitu, zwieńczona jest gzymsem i attyką z okienkami strychowymi w kształcie strzelnic^[6].

We wschodniej części zespołu klasztornego położony jest jednonawowy kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej^[1]. Posiada on dwa przejścia – do zakrystii i do krużganków^[1].

W krużgankach klasztoru zachowało się 17 polichromii z lat 1676–1689, które zostały zamalowane w 1869, ponownie odsłonięte w 1953, zaś konserwowane w 1984^[6][7]. Tematem malowideł są: św. Antoni Padewski z Dzieciątkiem, św. Jan Nepomucen, św. Jerzy, św. Anna Samotrzecia, św. Kazimierz, św. Stanisław Kostka z Dzieciątkiem, św. Jan Chryzostom, papież Innocenty XI, ukrzyżowanie i chór aniołów, dwie sceny chrystologiczne – Chrystus przed Piłatem i Ostatnia Wieczerza – oraz sześć scen z życia zakonu dominikanów – przyjęcie zakonników przez króla Zygmunta III Wazę(?), adoracja koronacji Matki Bożej przez zakon dominikanów, ślubowanie zakonnicy dominikańskiej, św. Dominik, św. Katarzyna ze Sieny błogosławiona przez Matkę Bożą, ucieczka do Egiptu^[6].

Części składowe zespołu klasztornego wpisane są do rejestru zabytków^[8]:

• kościół Matki Bożej Śnieżnej, nr rej.: 174-IX-20 z 21.07.1948 oraz 205 z 9.09.1967
• klasztor, nr rej.: 175-IX-21 z 21.07.1948 oraz 206 z 9.09.1967
• plebania, nr rej.: 675 z 12.09.1967

Zespół klasztorny wpisany jest również do gminnej ewidencji zabytków miasta Piotrkowa Trybunalskiego^[9]. Wytypowany został także do grupy zabytków reprezentatywnych dla województwa łódzkiego^[10].

Galeria

• 
  Widok klasztoru około 1800 roku
• 
  Północna i zachodnia ściana (1915)
• 
  Południowa ściana (przed 1939)
• 
  Kościół Matki Bożej Śnieżnej
• 
  Zachodnia ściana klasztoru z fragmentem dawnych murów miejskich
• 
  Północna ściana klasztoru z barokowym szczytem
• 
  Północna część klasztoru
• 
  Krużganki z polichromiami
• 
  Dziedziniec klasztoru ze współczesnym zadaszeniem