Szczureczek namorzynowy[4] (Xeromys myoides) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący na Nowej Gwinei i na kontynencie australijskim[3][5].
Xeromys myoides[1] | |
O. Thomas, 1889[2] | |
Szczureczek namorzynowy w Sandringham Bay | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Infrarząd | |
Nadrodzina | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Plemię | |
Rodzaj |
Xeromys |
Gatunek |
szczureczek namorzynowy |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Zasięg występowania | |
szczureczek namorzynowy (Xeromys myoides) bobroszczur złotobrzuchy (Hydromys chrysogaster) inne bobroszczury (Hydromys spp.) |
Taksonomia
Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1889 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając im odpowiednio nazwy Xeromys i Xeromys myoides[2]. Holotyp pochodził z Port Mackay, w Queenslandzie, w Australii[5]. Jedyny przedstawiciel rodzaju szczureczek[4] (Xeromys)[6][7][8].
Wykazano, że Xeromys tworzy grupę siostrzaną z Pseudohydromys, chociaż potrzebne są dalsze badania genetyczne[8]. Filogenetycznie jest dość daleko spokrewniony z Hydromys, z którym zalicza się do kladu w obrębie Hydromyini[6][9]. Chociaż nie opisano żadnego podgatunku X. myoides, istnieje znaczna zmienność morfologiczna w jego zasięgu występowania, której implikacje taksonomiczne nie zostały jeszcze rozstrzygnięte[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[8].
Etymologia nazw naukowych
- Xeromys: gr. ξηρος xēros „suchy” (ξηρα xēra „suchy ląd”); μυς mus, μυος muos „mysz”[2][10]; nazwa została utworzona w kontraście do nazwy rodzajowej bobroszczura, Hydromys (ὑδρο- hydro-, „wodny”), który jest bardziej przystosowany do wodnego trybu życia niż szczureczek namorzynowy[2].
- myoides: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[11]; -οιδης -oidēs „przypominający”[12].
Nazewnictwo zwyczajowe
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę szczureczek namorzynowy, nawiązującą do środowiska jego życia[4]. W Australii zwierzę nosi angielskie nazwy Water Mouse, False Water Rat[uwaga 1], oraz aborygeńską nazwę Yirrkoo[13][9].
Występowanie
Obszar występowania szczureczka namorzynowego jest silnie rozdrobniony wokół wybrzeża północnej i wschodniej Australii od rzeki Daly River w północno-zachodniej części Terytorium Północnego do południowo-wschodniej części Queensland, włącznie z wyspami Wyspa Melville’a, Wielka Wyspa Piaszczysta, Bribie, North Stradbroke Island i South Stradbroke Island; kilka rekordów w południowej części Nowej Gwinei kilka osobników zostało schwytanych na południowy zachód od rzeki Fly[8][3]. Szczureczek namorzynowy należy do australijskich „starych endemitów”, łożyskowców, których przodkowie dotarli na kontynent przed kilkoma milionami lat[6].
Morfologia
Z wyglądu szczureczek namorzynowy przypomina mysz, choć jest większy i ma krótsze uszy[2]. Jest to niewielki gryzoń: długość ciała (bez ogona) 72–130 mm, długość ogona 62–100 mm, długość ucha 10–15 mm, długość tylnej stopy 23–26 mm; masa ciała 32–64 g[7]. Wierzch ciała jest ciemnoszary, ku spodowi stopniowo przechodzi w biały[14]. Niektóre dorosłe osobniki mają rzadko rozmieszczone białe cętki[9]. Futro na ciele jest jednorodnie krótkie[2], wodoodporne[14]. Kończyny mają ten sam kolor co grzbiet, oprócz stóp. Stopy są z wierzchu pokryte rzadkimi, białymi włosami, podobnie jak ogon, a od spodu nagie[2]. Palce nie są spięte błoną pławną. Samica ma dwie pary sutków brzusznych[14][2].
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
12 | = | 1 | 0 | 0 | 2 |
1 | 0 | 0 | 2 |
Szczególną cechą uzębienia szczureczków, łączącą je z bobroszczurami, jest posiadanie tylko dwóch trzonowców po obu stronach szczęki. Ich siekacze mają pomarańczowy kolor[14][2].
Genetyka
Liczba diploidalna wynosi 2n = 48 i FN = 52[7],
Tryb życia
Jest to nocne zwierzę o nietypowych wymaganiach środowiskowych i żywieniowych. Gryzonie te żyją w lasach namorzynowych, na słonych terenach trawiastych i przybrzeżnych mokradłach, lub tam gdzie występuje mozaika takich obszarów. Buduje kilka rodzajów gniazd: gniazdo w formie kopca z mułu i liści przypominającego termitierę, mającego 20–60 cm wysokości i 1,6–4,8 m obwodu, wolnostojące lub w korzeniach namorzynów. Może też wykopać ciąg podziemnych korytarzy w brzegu, czasem także wyposażony w kopiec. Inne gniazda są budowane w pustych pniach, najczęściej namorzynów, a ich otwory są zatykane mułem; gryzonie mogą też wykorzystać w celach mieszkalnych stos odpadów ludzkiej działalności: piasek zepchnięty przez spycharkę lub ścięte drzewa. Może żyć w grupach do ośmiu osobników, złożonych z dominującego samca, samic i młodych[3][14][13].
Gryzonie żerują w strefie pływów i nad brzegiem, żywią się głównie niewielkimi bezkręgowcami. Jedzą różnorodne skorupiaki, w tym kraby, wirki wielojelitowe, ślimaki płucodyszne i małże[3][13]. W niewoli jedzą także owady, ryby, jaszczurki i kraby większe od nich samych[14]. Areał osobniczy według badań przeprowadzonych w Queenslandzie miał powierzchnię 0,6 ha dla samic i 0,8 ha dla samców, ale w innym miejscu stanu stwierdzono już 3,4 ha[3][14][13]. Gryzonie te są silnie terytorialne[13].
Rozmnażanie szczureczków jest słabo zbadane. Rozród może mieć miejsce przez cały rok, a samice rodzą do czterech młodych. Nie wiadomo, po jakim czasie zwierzę jest zdolne do rozrodu ani jak długo żyje[3].
Populacja i zagrożenia
Szczureczek namorzynowy jest spotykany na rozległym obszarze, ale prawdopodobnie żyje tylko w niewielu miejscach. Dostępność siedlisk zmniejsza się, a w niektórych obszarach pomimo sprzyjających warunków, nie stwierdzono obecności tych gryzoni. Znanych jest stosunkowo niewiele populacji szczureczków namorzynowych, a ich liczebność nie przekracza tysiąca osobników. Część obszaru występowania jest objęta ochroną[3]. W 1903 roku stwierdzono obecność gatunku na obszarze obecnego Parku Narodowego Kakadu, jednak brakuje tam nowszych obserwacji[3][9].
Drapieżnictwo
Na gryzonie te polują zdziczałe i domowe psy i koty, introdukowane lisy rude i zdziczałe świnie[13][15]. Zjada je także dingo australijski, krokodyle i najprawdopodobniej węże żyjące w tym samym środowisku. Jest także możliwe, że poluje na nie bobroszczur złotobrzuchy[13].
Relacja z człowiekiem
Gatunek ten nie ma ekonomicznego znaczenia dla człowieka, ani negatywnego ani pozytywnego, ale żerując na bezkręgowcach pełni rolę stabilizującą w środowisku[14]. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest utrata środowiska na skutek odlesiania mokradeł na potrzeby ludzi, skażenie środowiska przez substancje wyzwalane z kwaśnych gleb siarczanowych, pestycydy, herbicydy i ropę naftową, zmiany naturalnych stosunków hydrologicznych, a także zmiana klimatu[3][13][9].
Szczureczek namorzynowy jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody uznawany za gatunek narażony na wyginięcie. Amerykańska ustawa o zagrożonych gatunkach uznaje go za gatunek zagrożony. Konwencja waszyngtońska (CITES) wymienia ten gatunek w załączniku I[3][5]. W 2010 roku Australia przygotowała narodowy plan ochrony szczureczka namorzynowego[9].
Uwagi
- „Prawdziwym wodnym szczurem” (ang. water rat) jest bobroszczur złotobrzuchy (Hydromys chrysogaster)
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.