Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wszoły (Mallophaga, l. poj. wszoł) – owady wtórnie bezskrzydłe, przystosowane do pasożytniczego trybu życia. Grupa parafiletyczna, obecnie nie stanowi taksonu. Tradycyjnie klasyfikowana była w randze rzędu lub podrzędu.
| Mallophaga[1] | |
 Felicola subrostratus – pasożytuje na kotach | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd |
wszoły |
Mają ciało grzbieto-brzusznie spłaszczone, długie na 0,5-12 mm[2]. Odnóża są krępe i służą do przytrzymywania się na żywicielu. Czułki krótkie, 3-5-członowe. Ciało najczęściej pokryte gęsto włoskami oskórkowymi. Narządy gębowe gryzące, wyspecjalizowane; szczęki II silnie uwstecznione. Są zazwyczaj jajorodne, czasem partenogenetyczne, pasożytują na ptakach (piórojady) i ssakach (sierściojady). Żyją w piórach, włosach lub na skórze żywicieli. Odżywiają się piórami, włosami, komórkami naskórka oraz krwią zwłaszcza wydobywającą się z ran i zadrapań. Powodują chorobę zwaną wszołowicą.
Przenosiciele wielu mikroorganizmów chorobotwórczych. Mogą powodować szkody w hodowli ptactwa domowego. Są także przenosicielami tasiemca psiego.
Wszoły dawniej klasyfikowane były w randze rzędu[3][4] lub podrzędu[5]. Termin Mallophaga – wprowadzony do użytku w początkach XIX w. – obejmuje parafiletyczną grupę owadów obecnie klasyfikowanych w podrzędach Rhynchophthirina, Ischnocera i Amblycera. Wszoły i wszy tworzą rząd Phthiraptera[4].
Opisano ponad 3000 gatunków wszołów[4]. Przedstawicielem pasożytującym w sierści psowatych jest sierścień psi (Trichodectes canis), u owiec: Trichodectes ovis, na bydle: Trichodectes bovis, na koniach: Trichodectes equi, na ptakach brzuchacz Goniocotes gigas (kury), Goniocotes bidentatus i Goniocotes hologaster (gołębie), Bavicola bovis (bydło, u nasady ogona na grzbiecie i łopatkach)
Wszoły ze względu na swe małe rozmiary, delikatną budowę i brak muszli lub szkieletu zachowują się jako skamieniałości skrajnie rzadko. Do 2006 opisano wszoły z górnego triasu z Indii (Amblyceropsis indica i pokrewną wszołom wesz Anopluropsis khatamaensis), dolnej kredy z rejonu zabajkalskiego (Sarodectes vranskyi) oraz z eoceńskich skał z okolic Manderscheid w Niemczech (Megamenopon rasnitsyni). Jednak najnowsze badania ustaliły, że indyjskie okazy należą do roztoczy, okaz zabajkalski nie należy do wszołów, a być może i do owadów, zatem jedynym kopalnym gatunkiem wszoła jest eoceński Megamenopon rasnitsyni z Niemiec, reprezentujący podrząd Amblycera.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
