Wojna polsko-turecka (1683–1699)

Wojna polsko-turecka w latach 1683–1699 – konflikt zbrojny pomiędzy Rzeczpospolitą i Turcją. Wojna rozpoczęła się odsieczą wiedeńską w 1683 roku, a ukończyło ją podpisanie pokoju w Karłowicach w 1699 roku, na mocy którego Rzeczpospolita odzyskała ziemie utracone w poprzedniej wojnie z Turcją z lat 1672–1676 wraz z twierdzą w Kamieńcu Podolskim.

Wojna polsko-turecka

wojny polsko-tureckie
Bitwa pod Parkanami (mal. Juliusz Kossak)
Czas	1683–1699
Wynik	pokój w Karłowicach
Strony konfliktu
Polska Liga Święta Turcja
brak współrzędnych

Potyczka z Tatarami (mal. Maksymilian Gierymski)

Ważniejsze wydarzenia wojny

• Rok 1683
  • 12 września – bitwa pod Wiedniem
  • 7–9 października – bitwy pod Parkanami
  • Działania Andrzeja Potockiego na Podolu.
  • Wyprawa Kunickiego do Mołdawii
  • Przystąpienie Polski do ligi antytureckiej
• Rok 1684
  • Nieudana wyprawa mołdawska – bitwa pod Jazłowcem
• Rok 1685
  • Wyprawa bukowińska hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego – bitwa pod Bojanem oraz przy Wale Trajana
• Rok 1686
  • Kolejna wyprawa mołdawska – bitwa pod Jassami
• Rok 1687
  • Oblężenie Kamieńca Podolskiego przez wojsko pod wodzą królewicza Jakuba Ludwika Sobieskiego i hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego
• Rok 1688
  • Walki wojsk hetmana Jabłonowskiego – bitwa pod Smotryczem^[1].
• Rok 1689
  • Wyprawa multańska hetmana Jabłonowskiego – chorągwiom husarii zostały w części odebrane kopie, jako nieprzydatne do walk z Tatarami
• Rok 1690
  • Działania wojenne na terytorium Mołdawii – zgrupowanie jazdy Nikodema Żaboklickiego zajęło Suczawę
• Rok 1691
  • Ostatnia, największa wyprawa mołdawska – kampania pod osobistym dowództwem Jana III Sobieskiego. Bitwa pod Pererytą. Obsadzenie wojskami polskimi twierdzy w Târgu Neamț i Sorokach
• Rok 1692
  • Budowa Okopów Św. Trójcy – umocnień blokujących dostawy zaopatrzenia do Kamieńca Podolskiego
• Rok 1694
  • 11 czerwca – zwycięska bitwa pod Hodowem, nazywana polskimi Termopilami, w której 400 polskich husarzy i pancernych powstrzymało najazd ok. 40 000 wojowników tatarskich.
  • 6 października – zwycięska bitwa pod Uścieczkiem stoczona przez wojska polsko-litewskie pod wodzą hetmanów Stanisława Jana Jabłonowskiego i Kazimierza Jana Sapiehy
• Rok 1695
  • Hetman Jabłonowski odparł najazd tatarski w II bitwie pod Lwowem
• Rok 1696
  • 17 czerwca – zmarł Jan III. Konfederacja niepłatnego wojska koronnego została zawiązana z podszeptu Potockich i Lubomirskich w celu osłabienia pozycji hetmana Jabłonowskiego
• Rok 1697
  • Królem polskim został August II Mocny
• Rok 1698
  • czerwiec-wrzesień – Ostatnia kampania tej wojny połączonych wojsk polsko-litewsko-saskich, w wyniku problemów zaopatrzeniowych i braku odpowiedniej artylerii kampania zakończyła się bez wyjścia poza terytorium Rzeczpospolitej.
  • 8–9 września – Bitwa pod Podhajcami zakończona skuteczną obroną wobec uderzeń tatarskich, stoczona pod dowództwem hetmana polnego koronnego Feliksa Kazimierza Potockiego.
• Rok 1699
  • 26 stycznia – Zawarcie pokoju w Karłowicach między Państwami Ligi Świętej a Turcją. W wyniku ustaleń Kamieniec Podolski i Ukraina Prawobrzeżna zostają włączone w skład Rzeczpospolitej. Rzeczpospolita przestaje płacić haracz Imperium Osmańskiemu i wycofuje swoje wojska z Mołdawii.
  • luty – Najazd tatarski na terytorium Rzeczypospolitej (rozpoczęty już po podpisaniu traktatu karłowickiego i zakończony kilka dni przed terminem wejścia w życie ustaleń traktatu) i II bitwa pod Martynowem.

Ważniejsze postaci tej wojny

• Marcin Kazimierz Kątski
• Stanisław Jan Jabłonowski
• Hieronim Augustyn Lubomirski
• Mikołaj Hieronim Sieniawski
• Adam Mikołaj Sieniawski
• Stanisław Mateusz Rzewuski
• Józef Bogusław Słuszka
• Jan III Sobieski

Zobacz też

• wojna rosyjsko-turecka (1686–1700)
• V wojna austriacko-turecka

Przypisy

1. Smotrycz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 919.

Bibliografia

• Tadeusz Korzon, Dzieje wojen w Polsce, tom III, Kraków 1912.
• Janusz Wojtasik: Podhajce 1698. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07813-0. OCLC 69456644.
• Marek Wagner, Stanisław Jabłonowski, hetman wielki koronny, Siedlce 2000.
• Witold Wasilewski, Wyprawa Bukowińska Stanisława Jabłonowskiego w 1685 roku, Warszawa 2002.
• Jakub Witczak, Niewykorzystane zwycięstwa, Uważam Rze Historia, nr 9/2014.
• Tadeusz MarianT.M. Nowak Tadeusz MarianT.M., JanJ. Wimmer JanJ., Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981, ISBN 83-214-0133-3, OCLC 835735421. Brak numerów stron w książce
• Konopczyński Władysław, Polska a Turcja 1683 – 1792, Instytut Wschodni, Warszawa 1936
• Gasztowtt Tadeusz, Turcya a Polska, [w:] Orzeł i półksiężyc. 600 lat polskiej publicystyki poświęconej Turcji, red. Dariusz Kołodziejczyk, wyd. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2014
• Kołodziejczyk Dariusz, Stosunki dawnej Rzeczypospolitej z Turcją i Tatarami: Czy naprawdę byliśmy przedmurzem Europy?, Praktyka Teoretyczna 4(26) (2017), pp. 16-36
• Kołodziejczyk, Dariusz. 2000, Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th – 18th Century). An Annotated Edition of ‘Ahdnames and Other Documents. Leiden – Boston –Köln: Brill
• Kołodziejczyk, Dariusz. 2018. „Turcja i Tatarzy w życiu i planach politycznych Jana Sobieskiego”, [w:] Jan III Sobieski – polski bohater narodowy i zwycięzca spod Wiednia. Historia. Pamięć. Dziedzictwo (red. B.Dybaś) – Materiały z konferencji Austriackiej Akademii Nauk i Polskiej Stacji Badawczej w Wiedniu 19–20 września 2017.

Linki zewnętrzne

• Opis kampanii z roku 1691
• Marek Wagner Udział wojska litewskiego w wojnie polsko – tureckiej w latach 1684–1699