Wojkowice Kościelne (gmina)

Wojkowice Kościelne – dawna gmina wiejska, istniejąca de facto w latach 1867–1941, a formalnie do w latach 1867–1949, ponadto w nowej odsłonie w latach 1973–75 w Kieleckiem i Katowickiem. Siedzibą gminy były Wojkowice Kościelne, po II wojnie światowej Ząbkowice.

Wojkowice Kościelne

gmina wiejska
1867–1941, (de jure 1867-1949) i 1973–75[1]
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: kieleckie (II RP) 1946-49: śląskie 1973–75: katowickie
Powiat	będziński (do 1975)
Data powstania	1 stycznia?/13 stycznia 1867; 1 stycznia 1973
Data likwidacji	15 marca 1941 (1 stycznia 1950); 27 maja 1975
Siedziba	Wojkowice Kościelne Ząbkowice
Powierzchnia (1974)	49,92[2] km²
Populacja (1974) • liczba ludności	5.336[3]
Szczegółowy podział administracyjny (1973)
Liczba gromad 6
brak współrzędnych

Pierwsza odsłona

Królestwo Polskie

Gmina Wojkowice Kościelne powstała 1 stycznia^?/13 stycznia 1867 w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej^[4][5].

Okupacja austriacka i niemiecka

Podczas I wojny światowej prawie cała gmina Wojkowice Kościelne (oprócz części Sikorki^[6]) znalazała się pod okupacją niemiecką.

• 27 lutego 1915 do gminy Wojkowice Kościelne przyłączono położone na północ od Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej słabo zaludnione części^[7]:
  • gminy Dąbrowa Górnicza (m.in. Zielona, Korzeniec, Kłoda czy Dębnik),
  • gminy Olkusko-Siewierskiej^[8]:
    • część Gołonоga (m.in. Łęknice i Piekło),
    • część Ząbkowic (obecnie jest to nowoczesne centrum Ząbkowic koło Domu Kultury, lecz wówczas centrum Ząbkowic znajdowało się po wschodniej części kolei, przy kościele Zesłania Ducha Świętego).
• 2 sierpnia 1915 do gminy Wojkowice Kościelne przyłączono miejscowości Preczów i Sarnów ze znieisonej gminy Gzichów^[9]. 17 września 1915 miejscowości te weszły w skład nowo utworzonej gminy Łagisza^[10].
• 27 lipca 1915 sąd gminny w gminie Wojkowice Kościelne przeniesiono do Siewierza^[11].

II RP

Zmiany wprowadzone podczas I wojny światowej zniesiono 20 marca 1919 przez administrację polską^[12]. W okresie międzywojennym gmina Wojkowice Kościelne należała do powiatu będzińskiego w woj. kieleckim^[13].

1 lipca 1926 do gminy Wojkowice Kościelne włączono wieś Góra Siewierska z gminy Bobrowniki^[14].

1 października 1927 z gminy Wojkowice Kościelne wyłączono wieś Strzyżowice, włączając ją do gminy Bobrowniki^[15].

II wojna światowa / PRL

Gminę Wojkowice Kościelne zniesiono de facto pod okupacją z dniem 15 marca 1941, tworząc z niej gminę Ząbkowice (Zombkowitz)^[16]. Po wojnie utrzymano de facto ten stan; według publikacji z 1946 i 1948 roku^[17][18][19] istniała po wojnie gmina Ząbkowice^[20][21].

Formalnie, tzn. przez administrację polską, gminę Wojkowice Kościelne zniesiono dopiero 1 stycznia 1950 roku, a jej obszar "włączono"^[22]:

• do formalnie aktywowanej gminy Ząbkowice (gromady Antoniów, Bielowizna, Marianki, Sikorka, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn, Wojkowice Kościelne i Wygiełzów),
• do gminy Łagisza (gromady Brzękowice, Dąbie, Goląsza i Malinowice)
• do gminy Bobrowniki (gromada Góra Siewierska).

Druga odsłona

Gminę Wojkowice Kościelne reaktywowano 1 stycznia 1973 roku^[23] w powiecie będzińskim, w woj. katowickim. W jej skład weszły sołectwa Podwarpie, Trzebiesławice, Tuliszów, Ujejsce, Warężyn i Wojkowice Kościelne^[23][24].

27 maja 1975 roku gmina została zniesiona a jej obszar włączony do miasta Ząbkowice^[25].

• 1 lutego 1977 miasto Ząbkowice przyłączono do Dąbrowy Górniczej, oprócz Podwarpia, Trzebiesławic, Tuliszowa, Warężyna i Wojkowic Kościelnych, które włączono do gminy Siewierz^[26][27]. W rzeczywistości, w skład Dąbrowy Górniczej z obszaru miasta Ząbkowice weszły: Ząbkowice właściwe, ponadto Ujejsce (należące w latach 1973–75 do gminy Wojkowice Kościelne), Bugaj, Sikorka i Tucznawa (należące w latach 1973–75 do gminy Ząbkowice) oraz Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy, Łęka, Łosień, Okradzionów i Rudy (należące w latach 1973–75 do gminy Łosień). 1 stycznia 1993 Trzebiesławice wyłączono z gminy Siewierz i włączono do Dąbrowy Górniczej^[28].