Willa Decjusza

Willa Decjusza – zabytkowy renesansowy pałacyk znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy VII przy ul. 28 Lipca 1943 17a, w Parku Decjusza, na Woli Justowskiej.

Willa Decjusza

nr rej. A-131 z 7 marca 1930[1]
Willa Decjusza (2022)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	Wola Justowska ul. 28 Lipca 1943 17a
Styl architektoniczny	wczesny barok
Architekt	Maciej Trapola
Ukończenie budowy	XVI, 1 połowa XVII wieku
Ważniejsze przebudowy	XIX wiek, 1882
Położenie na mapie Krakowa Willa Decjusza
Położenie na mapie Polski Willa Decjusza
Położenie na mapie województwa małopolskiego Willa Decjusza
50°03′49,0″N 19°52′17,5″E

Historia

Pierwotnie w miejscu dzisiejszego pałacu wznosił się dwór, który polecił zbudować w latach 1530-1540 właściciel Woli Justowskiej – Just Ludwik Decjusz. Dwór ten nakryty był wysokim dachem, miał nieregularnie rozmieszczone okna, a przed fasadą posiadał niewielką loggię widokową. Wg najnowszych badań należy wykluczyć udział w budowie takich architektów jak Giovanni Cini ze Sieny, Bernardinus de Gianottis i Filip z Fiesole (niektórzy badacze wymieniali także Berecciego jako przypuszczalnego współtwórcę willi)^[2].

W 1590 roku posiadłość kupił Sebastian Lubomirski, którego syn wojewoda Stanisław Lubomirski po 1620 roku polecił rozbudować budynek prawdopodobnie według projektu Macieja Trapoli o jedno piętro, dobudować dwie barokowe wieże i dobudować pomiędzy nimi loggię widokową. Dodano także na wieżach cebulaste hełmy. Zbudowano także oficynę zwaną obecnie Domem Łaskiego. Kolejnymi właścicielami byli od 1720 roku Sanguszkowie, Andrzej Morzkowski i Wielowiejscy.

W XIX wieku Willę przebudowali Ledóchowscy usuwając cebulaste barokowe hełmy i manierystyczne bastiony. Po 1844 roku Henrietta z Ankwiczów Kuczkowska zbudowała reprezentacyjne schody wejściowe, balkony wież i attykę wieńczącą willę. Od 1876 roku właścicielką pałacu była Marcelina Czartoryska, która po pożarze, w 1882 roku odrestaurowała willę według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. Wcześniej odbywały się tam koncerty organizowane przez księżną, uczennicę Fryderyka Chopina. Do 1917 roku willa była własnością Czartoryskich.

W czasie I wojny światowej znajdowały się w nim koszary wojskowe, w czasie II wojny światowej była tam siedziba policji niemieckiej. Po wojnie w pałacyku znajdował się Centralny Ośrodek Szkolenia Spółdzielczości Pracy, następnie internat, oraz oddział gruźliczy szpitala im. dr. Anki. W latach 70. XX wieku willa popadła w ruinę. W 1996 Willa Decjusza została odrestaurowana i stanowi obecnie siedzibę Stowarzyszenia Willa Decjusza. Obiekt znajduje się na Szlaku Renesansu w Małopolsce.

• 
  Willa (2009)
• 
  Willa na XIX-wiecznej fotografii
• 
  Obraz w Muzeum, Dwór w Stryszowie, Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu.
• 
  Willa (2023)

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2013-12-09].
2. WaldemarW. Komorowski WaldemarW., Willa Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie – mit i rzeczywistość. Kilka uwag na marginesie badań nad średniowieczna architekturą małopolską w czasach nowożytnych, RafałR. Eysymontt (red.), [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Studia z historii sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki [SHS] Wrocław, 21-22 XI 2013, Warszawa: SHS, 2014, s. 131-145.???

Bibliografia

• Zbigniew Beiersdorf, Willa Decjusza (w:) Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000
• Janusz Bogdanowski, Przemiany architektoniczne willi na Woli Justowskiej, „Rocznik krakowski”, T. 46, Kraków 1975
• Maria Dayczak–Domanasiewicz, Architektura dworu biskupów krakowskich na Prądniku Białym na tle nowożytnego budownictwa rezydencjonalnego okolic Krakowa w: Pałace i wille podmiejskie Krakowa, Kraków 2007
• Jerzy Kowalczyk, Sebastian Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Instytut Sztuki PAN, „Studia z historii sztuki”, T. 16, 1973
• Jerzy Kowalczyk, Wille w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia, „Kwartalnik architektury i urbanistyki”, T. 25, 1976
• Bogusław Krasnowolski, Architektura loggii małopolskich w latach 1500–1650, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXI, 1969, nr 4, ss. 434-437.
• Jerzy Adam Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963 (i liczne wydania późniejsze)
• Mirosław Sulma, Przekształcenia architektury Willi Decjusza (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999
• Stanisław Tomkowicz, Powiat krakowski, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej” T. 2, Kraków 1906
• Katarzyna Trojanowska, Willa Decjusza i jej mieszkańcy (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999

Linki zewnętrzne

• Wirtualny spacer po Willi Decjusza