Wilczomlecz sosnka

Wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Rośnie dziko na terenie środkowej i południowej Europy, na Syberii po Bajkał i w Afryce Północnej^[3]. Zawleczony do Ameryki Północnej. W Polsce gatunek pospolity, z wyjątkiem północno-wschodnich krańców kraju.

Wilczomlecz sosnka

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wilczomleczowate
Rodzaj	wilczomlecz
Gatunek	wilczomlecz sosnka
Nazwa systematyczna
Euphorbia cyparissias L. Sp. PL. 2 1753

Morfologia

Podsadki czerwienieją podczas dojrzewania owoców

Pokrój

Roślina zielna, rośnie pojedynczo lub w niewielkich płatach. Zawiera sok mleczny we wszystkich organach.

Łodyga

Osiąga wysokość 10-30 (40) cm, prosto wzniesiona, w górnej części wyrastają zwykle gęsto ulistnione pędy płonne. U nasady prawie bezlistna, czerwonawa, u góry gęsto ulistniona. Kłącze zdrewniałe i rozgałęzione.

Liście

Ułożone skrętolegle, nagie, równowąskie, siedzące i odstające, długości 1–2 cm, miękkie, soczystozielone. Pod kwiatostanem rosną liście wspierające o podobnym kształcie. Z pachwin liści łodygowych wyrastają gęsto ulistnione pędy płonne. Górne podsadki (liście podkwiatowe) są żółte, szerokojajowate, niezrośnięte, z czasem czerwienieją. Na bocznych, płonnych pędach liście są bardzo wąskie, niemal nitkowate.

Kwiaty

Żółtozielone, zebrane w kwiatostan – 9-15 ramienną wierzchotkę, podwójnie złożoną, o średnicy 5–8 cm. Kwiatostany drugiego rzędu złożone są z kwiatu słupkowego i otaczających go 10-12 kwiatów pręcikowych. Na brzegu kwiatostanu są woskowożółte miodniki.

Owoc

Rozłupnia trójkomorowa, pokryta drobnymi brodawkami. W rozłupni znajdują się 3 okrągłojajowate nasiona opatrzone żółtawym wyrostkiem o długości 2 mm i szerokości 1,5 mm, srebrzystoszare.

• 
  Młody pęd
• 
  Kwitnienie
• 
  Kwiaty i podsadki
• 
  Kwiaty
• 
  Owoce

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, roślina światłolubna. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Występuje od niżu po położenia górskie. Rośnie w zbiorowiskach murawowych, leśnych, w zaroślach, na skrajach lasów, na siedliskach ruderalnych. Preferuje gleby suche, piaszczyste, krzemiankowe i bogate w węglan wapnia. W Polsce uważany za chwast^[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea^[5]. Liczba chromosomów 2n = (20),40^[6].

Roślina trująca: tak jak inne wilczomlecze zawiera trujące substancje w soku mlecznym. Jest trujący również w paszy dla bydła. Sok zawiera około 2,5% kauczuku, saponiny, kwas galusowy, jabłkowy, olejek eteryczny i olej. Przy doustnym spożyciu powoduje takie objawy zatrucia, jak: ból żołądka, krwawa biegunka, rozszerzenie źrenic, zawroty głowy, zaburzenia pracy serca, zapalenie nerek, a przy większych dawkach utrata przytomności i śmierć w ciągu 1–3 dni^[7]. Sok mleczny działa drażniąco na skórę, a szczególnie błony śluzowe; powoduje powstawanie pęcherzy, a w oku zapalenie spojówki i rogówki^[7].

Pomimo swych właściwości trujących jest rośliną żywicielską m.in. dla gąsienic motyla zmrocznika wilczomleczka^[8].

Tworzy następujące mieszańce:

• Euphorbia ×figertii Dörfler [Herb. Norm., 43 : 81] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
• Euphorbia ×pseudoesula Schur [1853, Verh. Siebenb. Ver. Naturw., 4, Suppl.: 66] (E. cyparissias × esula subsp. esula)
• Euphorbia ×gayeri Borsos & Soó [1925, Bot. Közl., 22 : 66] (E. cyparissias ×? tommasiniana)

Zastosowanie

Roślina lecznicza – dawniej sok wilczomlecza sosnki stosowany był w medycynie ludowej zewnętrznie jako lek na brodawki, kurzajki, piegi oraz wypadanie włosów. Nieumiejętne jego stosowanie niejednokrotnie prowadziło jednak do zatruć^[7]. Wykorzystywany jest też w homeopatii^{[potrzebny przypis]}.

Bywa też uprawiany i sprzedawany jako roślina ozdobna^{[potrzebny przypis]}.

Choroby

• Rdza grochu – choroba powodowana przez grzyb Uromyces pisi-sativum, dla którego wilczomlecz sosnka jest żywicielem pośrednim. Powoduje zniekształcenie pędów kwitnących i płonnych. Z tej przyczyny występowanie wilczomlecza w pobliżu plantacji grochu jest niepożądane^[9].