Wiktor Kulikow

Wiktor Gieorgijewicz Kulikow (ros. Виктор Георгиевич Куликов, ur. 5 lipca 1921 w Wierchniej Liubowszy, zm. 28 maja 2013 w Moskwie^[1][2][3]) – radziecki wojskowy i polityk, marszałek Związku Radzieckiego (1977), dowódca Kijowskiego Okręgu Wojskowego (1967–1969) oraz dowódca Zachodniej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej stacjonującej na terenie NRD (1969–1971). Szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR (1971–1977) i wiceminister obrony ZSRR. Głównodowodzący Wojskami Państw Stron Układu Warszawskiego (1977–1989), generalny inspektor Ministerstwa Obrony ZSRR i Federacji Rosyjskiej (1989–1992).

Wiktor Kulikow

Виктор Георгиевич Куликов

marszałek Związku Radzieckiego
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1921 Wierchniaja Liubowsza
Data i miejsce śmierci	28 maja 2013 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1939–1992
Siły zbrojne	Armia Czerwona Armia Radziecka
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: operacja pomorska operacja berlińska
Odznaczenia

Wiktor Kulikow, 1941

Marszałek Kulikow podczas manewrów w NRD, 1980

Życiorys

Urodził się w biednej rodzinie chłopskiej jako syn Gieorgija Filipowicza (1891–1948) i Anastazji Iwanownej (1891–1972)^[4]. Ukończył 10-klasową szkołę średnią w Niewinnomyssku.

W grudniu 1939 wstąpił do Armii Czerwonej. 10 czerwca 1941 ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w Groznym^[5]. Po ataku Niemiec na ZSRR, w październiku 1941 został skierowany do batalionu czołgów w składzie 41 Dywizji Pancernej Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego przeformowanego na Front Zachodni. Uczestniczył w walkach obronnych na zachodniej Ukrainie. Brał udział w bitwie pod Moskwą oraz w rejonie Stalingradu. W 1944 uczestniczył w operacjach wojskowych na obszarze Białorusi^[5]. W styczniu 1945 jako szef sztabu 66 Gwardyjskiej Brygady Pancernej w składzie 2 Frontu Białoruskiego marsz. Rokossowskiego walczył na terenie północnego Mazowsza, Warmii i Mazur. W końcu marca jego brygada wzięła udział w operacji pomorskiej. Uczestniczył też w operacji berlińskiej.

Wiktor Kulikow wraz z prezydentem Władimirem Putinem, 22 listopada 2001

W latach 1945–1957 pełnił służbę na stanowiskach dowódczych i sztabowych – kolejno: dowódca batalionu, zastępca dowódcy pułku czołgów, dowódca pułku czołgów, szef sztabu dywizji oraz dowódca dywizji.

Nagrobek Marszałka Kulikowa na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie

W 1947 ukończył Wyższą Oficerską Szkołę Broni Pancernej, w 1953 Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego, a w 1959 Akademię Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR. Po ukończeniu Akademii Sztabu Generalnego wyznaczony na kolejne funkcje: zastępcy dowódcy armii, pierwszego zastępcy dowódcy armii – od 1959 do 1964, dowódcy armii w Leningradzkim Okręgu Wojskowym – do maja 1967. W latach 1961–1962 odbywał podróż służbową w Ghanie, gdzie był członkiem radzieckiej grupy ekspertów wojskowych^[6].

W latach 1967–1969 był dowódcą Kijowskiego Okręgu Wojskowego, a od października 1969 do września 1971 głównodowodzącym Zachodniej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, stacjonującą na terytorium NRD. W latach 1971–1977 szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR oraz zastępca ministra obrony.

Od 9 stycznia 1977 do 25 stycznia 1989 głównodowodzący Wojskami Państw Stron Układu Warszawskiego – pierwszy zastępca ministra obrony ZSRR. W latach 1980–1981 kierował przygotowaniami do ewentualnej interwencji wojsk państw Układu w Polsce. Od lutego 1989 do stycznia 1992 był generalnym inspektorem Ministerstwa Obrony ZSRR i Federacji Rosyjskiej^[7]. Następnie został mianowany doradcą głównodowodzącego Zjednoczonymi Siłami Zbrojnymi Wspólnoty Niepodległych Państw. Od września 1992 był doradca ministra obrony Federacji Rosyjskiej. Później przeszedł w stan spoczynku.

W 2008 wydał swoje wspomnienia (Война. Размышления Маршала Советского Союза^[8]).

Jego pogrzeb odbył się 31 maja 2013. Pochowany został obok żony Marii (1922–2011) na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie^[9].

Miał dwie córki, Lidię i Walentinę^[4].

Działalność polityczna

W latach 1942–1991 należał do WKP(b) i KPZR. Od 1971 był członkiem Komitetu Centralnego KPZR. Deputowany do Rady Najwyższej ZSRR w latach 1966–1989.

W latach 1999–2003 był deputowanym do Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej. Od 2000 do 2003 pełnił w niej funkcję przewodniczącego Komisji ds. weteranów^[3]. Należał również do partii Jedna Rosja, gdzie wchodził w skład jej Rady Naczelnej.

Upamiętnienie

19 lutego 1977 Miejska Rada Narodowa w Gdańsku na specjalnej sesji nadała mu tytuł Honorowego Obywatela^[5].

2 lutego 2018 odsłonięto w Moskwie tablicę pamiątkową upamiętniającą Wiktora Kulikowa^[10][11].

Honorowy obywatel miasta Niewinnomyssk^[12]. W 2004 został honorowym obywatelem Orła, a także całego obwodu orłowskiego.

Awanse

• pułkownik – 17 lutego 1951
• generał major – 18 lutego 1958
• generał porucznik – 16 czerwca 1965
• generał pułkownik – 4 maja 1967
• generał armii – 29 kwietnia 1970
• marszałek Związku Radzieckiego – 14 stycznia 1977

Odznaczenia i wyróżnienia

Radzieckie i rosyjskie

• Złota Gwiazda Bohater Związku Radzieckiego (3 lipca 1981)^[6]
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” II klasy (10 lipca 2001)
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” III klasy (3 lipca 1996)
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV klasy (23 czerwca 2011)
• Order „Za zasługi wojskowe”
• Order Honoru (5 lipca 2006)
• Order Lenina – czterokrotnie (2 lipca 1971, 21 lutego 1978, 3 lipca 1981, 19 lutego 1988)
• Order Czerwonego Sztandaru – trzykrotnie (26 października 1943, 20 lipca 1944, 22 lutego 1968)
• Order Wojny Ojczyźnianej I klasy – trzykrotnie (7 września 1943, 12 maja 1945, 6 kwietnia 1985)
• Order Czerwonej Gwiazdy (26 października 1955)
• Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy (30 kwietnia 1975)
• Medal „Za Odwagę”
• Medal „Za zasługi bojowe”
• Nagroda Leninowska (1983)
• Medal Żukowa
• Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina”
• Medal „Za odwagę w pożarze”
• Medal „Za wyróżnienie w ochronie granic państwowych ZSRR”
• Medal „Za obronę Moskwy”

  

  Wiktor Kulikow wraz z wnukami

• Medal „Za obronę Stalingradu”
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „50-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „60-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal jubileuszowy „65-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal „W upamiętnieniu 850-lecia Moskwy”
• Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal „Za umacnianie braterstwa broni” (1979)
• Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”
• Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
• Medal jubileuszowy „50 lat radzieckiej milicji”
• Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy”
• Medal „Za nienaganną służbę”

Zagraniczne

• Order Suche Batora (Mongolia, 1981)
• Medal „50 lat mongolskiej rewolucji ludowej” (Mongolia)
• Medal „60 lat mongolskiej rewolucji ludowej” (Mongolia)
• Medal „30 lat zwycięstwa nad militarystyczną Japonią” (Mongolia)
• Medal „30 lat Zwycięstwa nad Chałchin-Goł” (Mongolia)
• Medal „40 lat Zwycięstwa nad Chałchin-Goł” (Mongolia)
• Medal „50 lat Mongolskiej Armii Ludowej” (Mongolia)
• Medal „60 lat Mongolskiej Armii Ludowej” (Mongolia)
• Złoty Order Zasług dla Ojczyzny (NRD, 1981)
• Order „Złota Gwiazda Przyjaźni między Narodami” (NRD, 1985)
• Order Scharnhorsta – trzykrotnie (NRD, 1972, 1986, 1987)
• Złoty Order Zasług w Walkach dla Ludu i Ojczyzny (NRD, 1970)
• Order Georgi Dimitrowa (Bułgaria, 1984)
• Order Bułgarskiej Republiki Ludowej I klasy (Bułgaria, 1974)
• Medal „Za wzmocnienie Braterstwa w Broni" (Bułgaria)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (Polska, 10 października 1973)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (Polska, 1966)
• Order Flagi z diamentami I klasy (Węgry, 1975)
• Order Czerwonej Gwiazdy (Węgry) (1985)
• Order „Za waleczność wojskową” I klasy (Wietnam, 1983)
• Order „Zwycięskiego Lutego” (Czechosłowacja, 1985)
• Medal „Za wzmocnienie przyjaźni w broni” I klasy (Czechosłowacja, 1970)
• Order „Za wojenne Zasługi” I klasy (Peru, 1972)
• Order „23 sierpnia” I klasy (Rumunia, 1974)
• Order Playa Girón (Kuba, 2006)^[13]

W kulturze

W filmie Jack Strong (2014) w reżyserii Władysława Pasikowskiego w rolę marszałka Kulikowa wcielił się aktor Oleg Maslennikow^[14].