Wierzbowscy herbu Jastrzębiec

Wierzbowscy herbu Jastrzębiec – polski ród szlachecko-magnacki, właściciele znacznych dóbr w ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i na Mazowszu oraz mniejszych, pojedynczych wsi na Podolu i Litwie. Nazwisko rodowe wywodzi się od Wierzbowej – jednego z gniazd rodziny, choć często jej przedstawiciele pisali się w źródłach jako Wierzbowscy z Wielkiego Chrząstowa – innej osady w ziemi łęczyckiej – w następstwie posiadania jej części.

herb Jastrzębiec

W XVII w. Wierzbowscy należeli do wpływowych rodów i brali aktywny udział na scenie politycznej Rzeczypospolitej szlacheckiej w okresie rządów dynastii Wazów. W czasach nowożytnych, głównie w XVII i pierwszej połowie XVIII w. przedstawiciele rodziny Wierzbowskich sprawowali wysokie urzędy świeckie jak i funkcje kościelne.

Ciała większości członków rodziny Wierzbowskich spoczywają w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jakuba Apostoła w Szadku, źródła pisane wspominają również o pojedynczych pochówkach Wierzbowskich w Kolegiacie Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i św. Michała Archanioła w Łasku, kościele pw. św. Mateusza Ewangelisty w Dalikowie, oraz w kościele pw. św. Jakuba Apostoła w Leźnicy Wielkiej. Stefan Wierzbowski, Biskup, fundator miasta Góra Kalwaria spoczywa w sarkofagu w krypcie kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Górze Kalwarii tzw. kościoła "Na Górce".

Historia rodu

Protoplaści rodu

Wzrost znaczenia rodu

Wierna służba u boku królów: Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy stała się przyczyną wzrostu znaczenia rodu Wierzbowskich. W 1621 r. w zamian za zasługi i udział w wojnach: inflanckiej, wołoskiej i moskiewskiej król Zygmunt III mianował starostą szadkowskim Mikołaja z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowskiego. W ten sposób na prawie 100 lat królewszczyzna szadkowska dostała się w zarządzanie tego rodu, bowiem po śmierci Mikołaja w 1639 r. starostami zostawali najbliżsi krewni i potomkowie. Starostwo szadkowskie pozwoliło rodzinie znacznie poszerzyć majątek.

Niemały wpływ miały również udane małżeństwa. Żoną wspominanego wyżej Mikołaja była Urszula Grudzińska z Poddębic, córka kasztelana nakielskiego Stefana Grudzińskiego. Na znaczne pomnożenie majątku miało też wpływ zamążpójście córki Mikołaja i Urszuli – Anny za wojewodzica sieradzkiego Jana Łaskiego herbu Łodzia. Bo bezpotomnej śmierci Jana cały majątek rodu Łaskich złożony z szeregu dóbr wraz z miastem Łask stał się własnością rodu Wierzbowskich.

Szczyt potęgi

Schyłek

Wybitni przedstawiciele

Do najwybitniejszych przedstawicieli rodu Wierzbowskich herbu Jastrzębiec należą:

• Stefan Wierzbowski (zm. 1687) – biskup warmiński, biskup poznański, arcybiskup nominat gnieźnieński, referendarz koronny, opat paradyski, fundator Góry Kalwarii pod Warszawą.
• Hieronim Wierzbowski (1648–1712) – biskup sufragan i administrator diecezji poznańskiej, tytularny biskup Fessee, kustosz warszawski, wikariusz generalny poznański, prepozyt poznański, oficjał poznański,
• Stanisław Bonifacy Wierzbowski (zm. 1728) – chorąży i starosta łęczycki, starosta barwałdzki, kanonik gnieźnieński, dziekan pułtuski, infułat łaski. Autor pamiętnika: Konnotata wypadków w kraju i w domu zaszłych od 1634 do 1689 r.

Inni przedstawiciele rodu

linia gostkowsko-łaska

• Mikołaj Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1639) – starosta szadecki i kasztelan inowłodzki.
• Wojciech Krzysztof Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1646/1647) – kasztelan inowłodzki.
• Zygmunt Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1653) – pokojowiec królewski, chorąży wielki łęczycki, starosta szadkowski.
• Władysław z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowski (zm. 1655) – dworzanin królewski, wojewoda brzeskokujawski, kasztelan inowłodzki, starosta: szadkowski, bobrownicki i dybowski.
• Hieronim Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1655) – chorąży wielki łęczycki, kasztelan sieradzki, wojewoda brzeski, wojewoda sieradzki, wielkorządca krakowski, starosta: barwałdzki, oświęcimski, radomski, stopnicki.
• Ludwik Wierzbowski z Wielkiego Chrząstowa (zm. 1661) – kasztelan łęczycki.

linia dalikowsko-wierzbowska

• Szymon Wierzbowski z Dalikowa i z Wierzbowej (zm. po 1576) – pisarz grodzki łęczycki.
• Łukasz Wierzbowski z Dalikowa i z Wierzbowej (zm. ok. 1670) – chorąży wielki łęczycki, starosta szadkowski.
• Stanisław Michał Wierzbowski z Dalikowa (zm. 1685) – podstoli łęczycki.

linia czopowska

• Władysław Wierzbowski z Czopowa – stolnik dobrzyński.

Bibliografia

• Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
• Konnotata wypadków w domu i w kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. skreślona przez Stanisława Wierzbowskiego, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1858 r.
• Herbarz Polski Kacpra Niesieckiego S.J. powiększony dodatkami późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez J.N. Bobrowicz, t. 9, Lipsk 1842, s. 316-320.