Wielki Teleskop Zenitalny

Wielki Teleskop Zenitalny (ang. Large Zenith Telescope (LZT)) – teleskop zenitalny, zlokalizowany na University of British Columbia, ok. 70 km na wschód od Vancouver. Jest jednym z największych teleskopów zwierciadlanych.

Wielki Teleskop Zenitalny

Państwo	Kanada
Organizacja	University of British Columbia
Lokalizacja	Kanada
Wysokość n.p.m.	395
Rozpoczęcie budowy	1994
Ukończenie budowy	2003[1]
Typ	reflektor zenitalny
Średnica zwierciadła	6 m
Długość ogniskowej	10 m
Położenie na mapie Kolumbii Brytyjskiej Wielki Teleskop Zenitalny
Położenie na mapie Kanady Wielki Teleskop Zenitalny
49°17′17,16″N 122°34′23,16″W
Strona internetowa

Porównanie wielkości i budowy zwierciadeł największych obecnych i planowanych teleskopów. Wielki Teleskop Zenitalny w lewej części diagramu, w różowym kolorze.

Budowa teleskopu

W budowie konstrukcji teleskopu brali udział naukowcy z University of British Columbia, do którego należy teleskop, Uniwersytetu Laval oraz paryskiego Instytutu Astrofizyki^[2].

Przy budowie wykorzystano części trzymetrowego teleskopu NASA Orbital Debris Observatory, który zakończył pracę kilka lat wcześniej. Koszt budowy wyniósł 300 tys. USD, co jest równe 1/100 kosztu konwencjonalnego teleskopu tej średnicy^[3].

Opis konstrukcji

LZT ma obrotowe płynne zwierciadło o średnicy 6 metrów, wykonane z rtęci, zamocowane na dwutonowym łożysku^[1]. Płynne zwierciadła mogą mieć większe rozmiary niż zwierciadła tradycyjne, znacząco zwiększając możliwości zbierania światła. Trzydzieści litrów (400 kg) rtęci tworzy warstwę o grubości 1 mm^[3]. Zwierciadło LZT wykonuje jeden obrót w ciągu około 8,5 sekundy^[2].

Ruch obrotowy zwierciadła powoduje, że grawitacja ściąga rtęć w dół, a bezwładność rozkłada ją równomiernie do krawędzi podstawy zwierciadła. Efektem jest utworzenie przez rtęć idealnej powierzchni paraboloidalnej^[4].

Teleskop wyposażony jest w system optyki adaptatywnej korygujący kształt zwierciadła w celu poprawienia jakości obrazu przez skompensowanie zjawiska migotania gwiazd. Pod lustrem zwierciadła znajduje się 91 elektromagnesów, stale korygujących pod kontrolą komputera kształt powierzchni rtęci, którą pokrywa warstwa ferrofluidu^[2].

Cechy użytkowe

Poważnym ograniczeniem możliwości obserwacyjnych teleskopu zenitalnego jest możliwość obserwowania tylko niewielkiego obszaru nieba znajdującego się w danej chwili ponad teleskopem (w zenicie). Wraz z obrotem Ziemi obserwowane mogą być odpowiednie obszary. Opracowana jednak została koncepcja, jak to ograniczenie można w pewnej mierze wyeliminować przez zastosowanie odpowiedniego korektora optycznego^[5].

Teleskop wyposażony jest w detektor CCD o matrycy 2048x2048 pikseli^[6].

Cele naukowe

LZT jest wykorzystywany do pomiarów rozkładu spektralnego energii i przesunięć ku czerwieni ponad 100 tysięcy galaktyk oraz do wykrywania odległych supernowych^[1].

Przypisy

1. The Large Zenith Telescope. University of British Columbia, 2004-12-05. [dostęp 2013-12-10]. (ang.).
2. Самые крупные в мире телескопы (ros.)
3. Geoff Andersen: The Telescope: Its History, Technology, and Future. Princeton: Princeton University Press, 2007, s. 165. ISBN 0-691-12979-7. [dostęp 2013-12-11]. (ang.).
4. William Harris: How Lunar Liquid Mirror Telescopes Work. HowStuffWorks, Inc. [dostęp 2013-12-11]. (ang.).
5. EF Borra G. Moretto, M. Wang: An optical corrector design that allows a fixed telescope to access a large Region of the sky. 1994. (ang.).
6. Large Zenith Telescope (ang.)

Linki zewnętrzne

• Bruce Dorminey: Liquid Mirror Telescope Technology Finally Going Mainstream. Forbes, 2012-12-30. [dostęp 2013-12-11]. (ang.).