Wielgolas (gmina)

Wielgolas – dawna gmina wiejska istniejąca przejściowo w XIX wieku oraz w latach 1923–1954 w woj. warszawskim. Nazwa gminy pochodzi od wsi Wielgolas, lecz siedzibą władz gminy był Latowicz, który równocześnie był siedzibą gminy Latowicz^[2].

Wielgolas

gmina wiejska
1867–1870, 1923–1954[1]
Państwo	Polska
Województwo	1923–39: warszawskie 1945–54: warszawskie
Powiat	miński
Data powstania	1 stycznia 1867
Data likwidacji	29 września 1954
Siedziba	Latowicz
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 13
brak współrzędnych

Za Królestwa Polskiego gmina Wielgolas należała do powiatu mińskiego w guberni warszawskiej^[3][4].

Gminę zniesiono w połowie 1870 roku a jej obszar włączono do gminy Łukowiec^[5][6][7].

Gminę reaktywowano 26 lutego 1923 roku z niektórych miejscowości zniesionej gminy Łukowiec^[8]. W okresie międzywojennym gmina Wielgolas należała do powiatu mińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1939 roku do gminy Wielgolas przyłączono część obszaru gminy Cegłów (gromadę Dzielnik)^[9].

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 13 gromad: Borówek, Budy Wielgoleskie, Budziska, Chyżyny, Dębe Małe, Dzielnik, Gołełąki, Kamionka, Kozłów, Starogród, Starogród Nowy, Transbór i Wielgolas^[10].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[11]. Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy Wielgolas nie przywrócono^[12], a jej dawny obszar wszedł w skład reaktywowanej gminy Latowicz.

Przypisy

1. W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
3. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
4. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
5. Krótka statystyka gubernij Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże gubernij oraz wykaz miast, osad i gmin (Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r.). Warszawa 1870
6. Skorowidz Królestwa Polskiego czyli Spis alfabetyczny miast, wsi, folwarków, kolonii i wszystkich nomenklatur w guberniach Królestwa Polskiego, z wykazaniem: gubernii, powiatu, gminy, parafii, sądu pokoju lub gminnego, oraz najbliższej stacyi pocztowej, wraz z oddzielnym spisem gmin podług najświeższej ich liczby i nazwy ułożony, wykazujący: odległość każdej danej gminy od miasta powiatowego i sądu swojego gminnego; czy i jakie znajdują się w gminie zakłady fabryczne lub przemysłowe, szkoły itp. oraz ludność każdej gminy, obejmujący także podział sądownictwa krajowego świeżo urządzonego. T. 2
7. Powiat (nowo)miński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 452.
8. Dz.U. z 1923 r. nr 18, poz. 122
9. Dz.U. z 1939 r. nr 41, poz. 274
10. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
11. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
12. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312