We Die Young

We Die Young – debiutancki minialbum, a zarazem pierwszy singel amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, promujący opublikowany w sierpniu 1990 nakładem wytwórni Columbia album studyjny Facelift. Singel został wydany w limitowanym nakładzie w lipcu 1990 w trzech formatach – nośnika CD, zawierającego tytułowy utwór, kasety, posiadającej dodatkowo na stronie B kompozycje „It Ain’t Like That” i „Killing Yourself”, a także na 12”-calowym winylu, również zawierającym zestaw trzech wspomnianych utworów. Autorem warstwy lirycznej tytułowej kompozycji i utworu „It Ain’t Like That” jest Jerry Cantrell. Tekst do „Killing Yourself” napisał Layne Staley. Cantrell skomponował również muzykę do wszystkich trzech wymienionych utworów – z czego „It Ain’t Like That” wspólnie z Mikiem Starrem i Seanem Kinneyem.

We Die Young

Wykonawca singla z albumu Facelift
Alice in Chains
Strona B	zobacz listę
Wydany	lipiec 1990
Nagrywany	grudzień 1989–kwiecień 1990 w London Bridge Studio, Seattle, oraz w Capitol Recording Studio, Hollywood[1]
Gatunek	heavy metal[2] • hard rock[3] • groove metal[4] • grunge[5]
Długość	2:32
Wydawnictwo	Columbia
Producent	Dave Jerden
Format	singel CD • kaseta • 12”
Autor	Jerry Cantrell
Singel po singlu
— „We Die Young” (1990) „Man in the Box” (1991)

Dwie pierwsze kompozycje trafiły na Facelift, natomiast „Killing Yourself” odrzucono; w 1999 został on zamieszczony na kompilacyjnym box secie retrospekcyjnym Music Bank. Mimo że utworu „We Die Young” nie odnotowano na listach przebojów w momencie wydania, to zyskał on uznanie w emitujących muzykę rockową rozgłośniach w Seattle w stanie Waszyngton, a minialbum wywarł wpływ na społeczność związaną z heavy metalem.

Tytułowy utwór trafił w późniejszych latach na trzy kompilacje Alice in Chains: Nothing Safe: Best of the Box (1999) – gdzie został zamieszczony w nieopublikowanej wcześniej wersji demo – Music Bank (1999) oraz The Essential Alice in Chains (2006).

Analiza

Seward Park – miejsce, które stało się inspiracją do powstania tekstu^[6]

Inspiracją dla Jerry’ego Cantrella do napisania liryki do „We Die Young”, której głównym motywem jest temat śmierci^[7], był widok nastolatków handlujących narkotykami. Muzyk obserwował ich przez okno autobusu, gdy dojeżdżał na próby zespołu. Tekst jest również swoistym aktem oskarżenia wobec przemocy gangów w rodzinnym mieście grupy, Seattle w stanie Waszyngton. Często dochodziło do incydentów, gdzie strzelano do dzieci, po czym, gdy były martwe, zdzierano im buty do tenisa z nóg. „Wyglądało na to, że sprawy wymykają się spod kontroli” – uważał Cantrell^[8]. W rozmowie z magazynem „Guitar School” odniósł się do interpretacji tekstu: „Pamiętam dokładnie, kiedy pierwszy raz przyszedł mi do głowy ten riff. Naprawdę utknął mi w głowie – miał takie gwałtowne brzmienie. Pomysł na tekst wziął się z takiego terenu w Seattle, nazywanego Seward Park, na którym znajduje się dużo cracku i broni, i ogólnie jest to strefa kontrolowana przez lokalne gangi. Widywałem 12-latków narąbanych każdego dnia, widok ten zadziwił mnie i przestraszył i dlatego napisałem o tym tekst”^[a][10].

Gra Cantrella w „We Die Young” nawiązywała do stylu Tony’ego Iommiego (na zdj. w 1978)

W wywiadzie dla „RIP” muzyk zaznaczał, że utwór nie jest ostrzeżeniem, lecz osobistą refleksją na temat tego, jak młodzi ludzie schodzą na złą drogę za sprawą gangów i narkotyków. „Wiek niewinności zdecydowanie się obniżył” – argumentował^[11]. Layne Staley w wywiadzie dla magazynu „Rock Scene” podkreślał, że „We Die Young” nie jest utworem o samobójstwie. „To idzie dalej, bo to jest całe tempo tego stylu życia”^[12]. W ocenie jednego z recenzentów czasopisma „Rock Beat” liryka kompozycji okazuje zarówno gniew, jak i introspekcję, tworząc „imponującą kombinację, która przyciągnie czyjąś uwagę”^[13].

„We Die Young” jest skomponowany w niskim strojeniu D (ang. drop D)^[14], obniżonym o półtora tonu w dół^[15] według Db-Ab-Db-Gb-Bb-Eb^[16]. Charakteryzuje się agresywnym i masywnym gitarowym riffem, gdzie – jak napisała w „Guitar World” Katherine Turman – „Cantrell nadaje potężne tempo z masywnym dolnym przesterem”^[17]. Wspomniany riff jest odgrywany przez czas trwania zwrotki. Wokale Staleya cechują się energicznym i gardłowym stylem, do którego dołączają partie wspierające Cantrella w refrenach^[18]. Po wykonaniu drugiej zwrotki i refrenu, na pierwszy plan wysuwa się krótkie – dynamiczne oraz utrzymane w bluesowym stylu^[18] – solo Cantrella^[2], a następnie utwór powraca do głównego riffu^[16].

Ned Raggett z AllMusic podkreślał wyrazistą dynamikę i „chytre jęki Staleya”. Według autora sposób gry Cantrella stanowi odwołanie do Tony’ego Iommiego, przypominając gwałtowne doomowe riffy i nawiązując do szkoły myślenia Black Sabbath^[2]. Dale Turner z „Guitar One” uważał, że połączenie niepokojącej tematyki tekstowej z niskim strojem gitary Cantrella zwiastowało wczesny przebłysk mrocznej i ponurej mocy, do jakiej był zdolny zespół^[16]. Magazyn „Metal Forces” porównywał brzmienie „We Die Young” do Stormtroopers of Death^[19]. Krzysztof Celiński z „Tylko Rocka” wyróżniał „zgiełkliwe brzmienie, metalowe riffy i artykulacje oraz «ciągnące się» tempo”^[20].

Teledysk

Produkcja i realizacja

Szkoła artystyczna The Art Institute of Seattle była odpowiedzialna za drugą wersję teledysku

9 sierpnia 1990 członkowie zespołu spotkali się z Rockym Schenckiem, by porozmawiać o pomysłach na fabułę do swojego pierwszego teledysku^[b]. W owym czasie w Los Angeles w stanie Kalifornia miało miejsce kilka pożarów. Schenck zasugerował wykorzystanie jednego ze spalonych domów razem z basenem jako głównego pleneru^[21]. Realizację rozpoczęto 28 sierpnia przy 1015 Avonoak Terrace w Glendale w Kalifornii, znajdującego się w zespole miejskim Los Angeles–Long Beach. Na prośbę reżysera ruiny domu pomalowano na jasnoczerwony kolor, a basen wypełniono odpadami znalezionymi na miejscu. Jak przyznawał Schenck: „Pamiętam dokładnie reakcję rodziny, która kiedyś mieszkała w tym domu i oglądała nas z boku. Ich wyraz twarzy zdawał się być cichym przerażeniem, gdy realizowaliśmy ujęcia w ich niegdyś pięknym basenie, używając do tego spalonych mebli i zabawek dzieci jako rekwizytów”^[21]. 10 września reżyser w studiu w Hollywood realizował sceny z udziałem zespołu. Materiał filmowy z płonącymi oraz unoszącymi się w basenie odpadami był wyświetlany na twarzach muzyków. Zdjęcia do teledysku zakończono 17 września^[22].

Wideoklip był często emitowany w programach stacji MTV – 120 Minutes i Headbangers Ball, lecz nie cieszył się powodzeniem^[23]. Schenck przyznawał po latach: „Wydaje się, że zespół i wytwórnia zdają się to lubić, a i ja byłem zadowolony z efektu końcowego. Wygląda na to, że wideo całkiem dobrze pasuje do muzyki i myślę, że wykorzystaliśmy w nim wiele różnych elementów, których nie widziałem w teledyskach w tamtych czasach”^[22]. Melinda Garcia pisała na łamach „Screamer”: „Teledysk zawiera atrakcyjną, niepożądaną, podziemną strukturę. I przy lekkim psychodelicznym odczuciu dużej ilości dymu, wydajność zespołu wzbogacają ich stały, mroczny i ciężki dźwięk”^[24].

Istnieje też druga wersja teledysku, wyreżyserowana w dniach 28–30 listopada 1989 przez The Art Institute of Seattle (AIS)^[25][26], która znajduje się na kompilacji Music Bank: The Videos (1999)^[27]. Wideo w reżyserii Schencka zamieszczono również na koncertowym VHS Live Facelift (1991)^[6][28], będącym częściowym zapisem występu grupy w Moore Theatre w Seattle z 22 grudnia 1990^[29].

Oprawa graficzna

Tylna strona winylowej wersji minialbumu, zawierająca zestaw utworów na stronie A i stronie C

Autorem oprawy graficznej jest Rocky Schenck^[30]. Jednym z dyskutowanych pomysłów, który miał posłużyć za główną okładkę albumu studyjnego Facelift (1990), była wizja zdjęcia, na którym członkowie zespołu mieli wyłaniać się z ludzkiego oka. W tym celu powierzchnię basenu przykryto cienką folią z tworzywa sztucznego. Zdjęcia rozpoczęto 2 maja 1990 w Oakwood Apartments w Burbank w hrabstwie Los Angeles. Muzycy nurkowali pod plastikiem, po czym wyłaniali się na powierzchnię, łapiąc oddech. Jak wspominał Schenck: „Tworzywa sztuczne zniekształcały ich twarze, a ja dostałem świetne, upiorne zdjęcia zespołu z ich pierwszą rolą w filmie”^[31]. W trakcie sesji członkowie zespołu eksperymentowali z wieloma pomysłami, włącznie z ujęciem przedstawiającym Staleya owiniętego folią, trzymanego przez pozostałych. Zdjęcie to zostało wykorzystane jako okładka minialbumu^[31].

Wydanie

„We Die Young” był pierwszym singlem promującym debiutancki album studyjny Facelift (1990)^[6]. Wytwórnia Columbia opublikowała go w lipcu 1990 w limitowanym nakładzie^[22][32]. Ukazał się on w trzech wersjach – nośnika CD (nr kat. CSK 2163), posiadającego jedynie tytułowy utwór i inną okładkę^[33], oraz w rozszerzonych wydaniach na kasecie (nr kat. CAT 2095)^[34] i 12”-calowym winylu (nr kat. CAS 2095)^[35] w formie minialbumu^[6]. Edycje te na stronach B zawierały kompozycje „It Ain’t Like That” i „Killing Yourself”^[6][32]. Ostatnia z nich pochodziła ze starszych sesji z końca lat 80.^[6] Wolniejsza wersja „Killing Yourself” znalazła się na demie The Treehouse Tapes (1988)^[36]. W ramach promocji singel rozsyłano do wybranych miejscowych sklepów muzycznych, których właściciele otrzymywali zysk ze sprzedaży^[6][37][38].

„It Ain’t Like That” trafił na album Facelift^[39], natomiast „Killing Yourself” został odrzucony, z powodu niechęci Staleya do niego^[6]. Teledysk do tytułowej kompozycji został wydany na nośniku VHS 22 sierpnia 1990 przez Columbia^[40]. W 1992 „We Die Young” znalazł się na stronie B rozszerzonej edycji singla „Would?”, opublikowanej w Europie^[41], natomiast w marcu 1993 ukazał się on na stronie B brytyjskiej wersji singla „Them Bones”^[42].

Demonstracyjna wersja „We Die Young”, zarejestrowana pod kierownictwem producenta Ricka Parashara w 1989^[c][43], została zamieszczona na kompilacji Nothing Safe: Best of the Box (1999)^[44][45], natomiast studyjna ukazała się na retrospekcyjnym box secie Music Bank (1999)^[46][47] i składance The Essential Alice in Chains (2006)^[48].

23 kwietnia 2022, z okazji Record Store Day, będącego częścią czarnego piątku, minialbum został wydany nakładem Legacy w limitowanej edycji na 12”-calowym winylu. Ponowny mastering materiału wykonał Bob Ludwig^[49].

Odbiór

Krytyczny

Winylowa wersja singla „We Die Young” (strona A)

Winylowa wersja singla „We Die Young” (strona C)

Recenzent Ned Raggett z AllMusic określał „We Die Young” jako „dwie i pół minuty czystego heavy metalu”, a także „dzieło sztuki aranżacji i produkcji”^[2]. Ric Albano z brytyjskiego pisma „Classic Rock” przyznawał, że brzmienie „We Die Young” nawiązuje do klasycznego hard rocka^[3]. Bill Adams na łamach „Ground Control” krytykował tytułowy utwór, zarzucając mu, że brzmi jak „każdy inny hardrockowy numer, produkowany pod koniec lat 80.” W dalszej części autor negatywnie odnosił się do wokalu Staleya; chociaż w jego ocenie śpiew wokalisty jest „niesamowicie potężnym narzędziem”, to w „We Die Young” brzmi on niczym „Paul Stanley z wrednym kacem”. Z kolei partie gitary Cantrella uważał za „rozdęte i niespójne”^[50]. Tom Forsythe z „Guitar” brzmienie gitar w „We Die Young” porównywał do błotnistego wiru rzeki Missisipi^[51], a Rob Andrews z „Hit Paradera” tekst utworu określał mianem „kontrowersyjnego”^[52]. Mike Gitter z „Hot Rockers” „We Die Young” charakteryzował mianem „ogromnego, zdesperowanego lamentu”, a jego akordy, zdaniem autora, „wibrują na tle szarego nieba północno-zachodniego Pacyfiku z mrożącą krew w żyłach intencją”^[53]. Sam Law przyznawał na łamach „Kerrang!”, że mimo upływu trzech dekad, „We Die Young” „nadal zapewnia niesamowicie ciężkie 153 sekundy”^[8].

W ocenie Judith Fisher z „Metal Forces” kompozycja była „pełzającym, melancholijnym numerem, pełnym pompujących linii basu”^[54]. Paul Elliot z magazynu „Q” podkreślał, że ze względu na niski strój, a także charakterystyczne riffy Cantrella w „We Die Young” i „Man in the Box”, zespół wypracował wyrazistą dynamikę lat 90.^[55] Eli Enis z branżowego „Revolver” – odnosząc się do analizy utworu – przyznawał: „Patrząc wstecz, można by pomyśleć, że AIC czerpie inspirację z Black Albumu [1991] Metalliki w «We Die Young», ale ten groovemetalowy deptacz był właściwie pierwszy”^[4]. Z kolei jeden z recenzentów portalu rockmetal.pl pisał o utworze: „«We Die Young» to jeden z najjaśniejszych punktów Facelift [1990]. Mocny, energetyczny, świetnie bujający, z przeszywającym ciało odbiorcy wokalem Layne’a Staleya i iście heavymetalowymi zagrywkami Cantrella – prawdziwy hymn dla dorastającej, dekadenckiej młodzieży początków lat 90., z bardzo znamiennym przesłaniem”^[56].

Przedwczesna śmierć Staleya w 2002 i Mike’a Starra w 2011 spowodowała, że część krytyków znaczenie utworu interpretowała jako zapowiedź tragicznych wydarzeń^[d][60][61]. Alan Ritch wyrażał przekonanie, że „piosenka stała się bolesną rzeczywistością, gdy członkowie Mike Starr i Layne Staley przegrali walkę z uzależnieniem od narkotyków. Gdyby tylko wers «Take another hit / and bury your brother» nie był tak dosłowny”^[61]. Z kolei Vince Neilstein pisał, że „«We Die Young» to idealna uwertura do bogatej kariery Alice in Chains; pierwsza piosenka z ich pierwszego albumu mówi w zasadzie wszystko, co musisz wiedzieć o zespole”^[18].

Komercyjny

Tytułowy utwór zyskał uznanie w lokalnych rozgłośniach radiowych, emitujących muzykę rockową oraz metalową^[6][62], natomiast minialbum wywarł wpływ na społeczność związaną z heavy metalem^[14]. Choć singel dobrze sobie radził w radiu, to, zdaniem Gillian G. Gaar, atrakcyjność zespołu dla szerszej publiczności nie była początkowo widoczna^[6].

Po wznowionym wydaniu epki z okazji Record Store Day w 2022, utwór „We Die Young” został odnotowany na dwóch listach brytyjskiej organizacji Official Charts Company (OCC) – 29 kwietnia zadebiutował na 11. pozycji w zestawieniu Official Physical Singles Chart Top 100^[63], oraz na 9. miejscu listy Official Vinyl Singles Chart Top 40^[64]. Minialbum zajął 30. miejsce w zestawieniu najlepiej sprzedających się płyt winylowych 2022, przygotowanym przez bazę danych Discogs^[65].

Wykorzystanie utworu

12 stycznia 2010 „We Die Young” został wydany jako zawartość do pobrania (ang. downloadable content, DLC) dla komputerowej gry muzycznej Rock Band (2007) na platformy Xbox 360, Wii i PlayStation 3, jako część zestawu obejmującego też inne kompozycje zespołu – „Grind”, „Heaven Beside You”, „Last of My Kind” i „Your Decision”^[66].

Zestawienia

W 2009 redakcja „Kerrang!” sklasyfikowała główny riff utworu na 53. lokacie w przygotowanym przez siebie rankingu „100 zabójczych riffów, które wstrząsnęły światem”. W uzasadnieniu pisano, że „otwierająca linia gitarowa, ma wiele wspólnego ze sceną hair bandów w Los Angeles, a także z bluesowym grzmotem Tony’ego Iommiego z Black Sabbath. Ten glammowy riff został, z różnych intencji i celów, przeciągnięty przez bulgoczącą, gęstą smołę, aby stworzyć w piosence imponujący nastrój strachu i przerażenia […] W lipcu 1990 ten otwierający utwór z ich debiutanckiego albumu stał się hitem w metalowym radiu i ugruntował pozycję zespołu jako jednej z głównych gwiazd rozwijającej się sceny grunge’owej w ich rodzinnym mieście”^[67].

Rok	Tytuł	Publikacja	Pozycja	Źródło
2009	„100 zabójczych riffów, które wstrząsnęły światem”	„Kerrang!”	53	[67]
2022	„5 najcięższych grunge’owych utworów”	„Revolver”	4	[5]

Utwór na koncertach

Utwór „We Die Young” regularnie wykonywany jest podczas wszystkich tras zespołu (na zdj. Alice in Chains w 2018)

„We Die Young” jest wykonywany przez zespół na koncertach od końca lat 80.^[68][69] W relacji z występu Alice in Chains na Uniwersytecie Stanu Waszyngton (WSU) w Pulman w stanie Waszyngton z 1 grudnia 1989 napisano: „«We Die Young» przyciąga zgromadzony tłum do headbangu. Ale kiedy basista Mike Starr rozpoczyna swój charakterystyczny ruch biegania w kółko, wir, który tworzy, nie może zostać zatrzymany i Layne wkrótce wskakuje w tłum”^[70]. 22 grudnia 1990 muzycy wykonali utwór podczas koncertu w Moore Theatre w Seattle^[71] (jego zapis ukazał się na VHS Live Facelift; 1991), lecz (poza teledyskiem) nie uwzględniono go na płycie^[28]. Recenzując koncert Alice in Chains w londyńskim The Town & Country Club z 28 lutego 1993, Mörat napisał na łamach „Kerrang!”, że „w dzisiejszym zestawie jest zbyt mało materiału z ich klasycznego, pierwszego albumu Facelift [1990], ale gdy po «Dam That River» następuje «We Die Young», strach nie jest już «w drodze» [odniesienie do pierwszego wersu kompozycji: Scary is on the wall, scary is on his way]. Strach jest tutaj, w tym pieprzonym budynku z nami, większy niż życie!”^[72].

Cantrell w rozmowie z „Guitar School” wspominał, że przy okazji występu grupy w ramach MTV Unplugged w 1996, muzycy planowali wykonać utwór w wersji akustycznej, jednak zrezygnowali z tego pomysłu z uwagi na ograniczenia czasowe^[73]. 10 maja 1996 zespół zagrał występ w talk-show Late Show with David Letterman, w trakcie którego wykonał skrócone wersje „Again” i „We Die Young”^[74][75]. Kelsey Chapstick z „Revolvera” pisała, że „choć wydawał się chudy i melancholijny, Staley trzymał to razem, by zapewnić porywający występ, podczas gdy energia jego kolegów z zespołu z nawiązką rekompensowała jego bezruch i introwersję”^[75]. Dan Epstein z „Rolling Stone’a”, odnosząc się do tego samego telewizyjnego występu, zwracał uwagę, że „sposób, w jaki rozwala klasyk Facelift «We Die Young» wywołuje gęsią skórkę. To prawie tak, jakby przynajmniej na chwilę był w stanie ponownie wykorzystać wewnętrzny ogień, który napędzał jego wokal w początkowych dniach”^[76].

2 lipca 2006, podczas koncertu w Goffertpark w Nijmegen w ramach Finish What we Started Tour, „We Die Young” został wykonany z gościnnym udziałem wokalisty Tima Williamsa i basisty Kyle’a Sandersa z zespołu Bloodsimple^[77].

Lista utworów na singlu

singel CD^[33] (CSK 2163):

Nr	Tytuł utworu	Autorzy	Długość
1.	„We Die Young”	Jerry Cantrell	2:32

kaseta^[34] (CAT 2095):

Strona A:

Nr	Tytuł utworu	Autorzy	Długość
1.	„We Die Young”	Cantrell	2:32
2.	„It Ain’t Like That”	Cantrell • Mike Starr • Sean Kinney	4:37
3.	„Killing Yourself”	Layne Staley • Cantrell	2:39
			9:48

Strona B:

Nr	Tytuł utworu	Autorzy	Długość
1.	„We Die Young”	Cantrell	2:32
2.	„It Ain’t Like That”	Cantrell • Starr • Kinney	4:37
3.	„Killing Yourself”	Staley • Cantrell	2:39
			9:48

winyl 12”^[35] (CAS 2095):

Strona A:

Nr	Tytuł utworu	Autorzy	Długość
1.	„We Die Young”	Cantrell	2:32

Strona C:

Nr	Tytuł utworu	Autorzy	Długość
1.	„It Ain’t Like That”	Cantrell • Starr • Kinney	4:37
2.	„Killing Yourself”	Staley • Cantrell	2:39
			7:16

Personel

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[78]:

Alice in Chains Layne Staley – śpiew Jerry Cantrell – gitara rytmiczna, gitara prowadząca, wokal wspierający Mike Starr – gitara basowa Sean Kinney – perkusja

Produkcja Producent muzyczny: Dave Jerden Inżynier dźwięku: Ron Champagne Miksowanie: Dave Jerden w Sound Castle Studio, Los Angeles Mastering: Eddy Schreyer w Future Disc Systems, Hollywood

Notowania

Lista (2022)	Pozycja
Official Physical Singles Chart Top 100 (Wielka Brytania)[63]	11
Official Vinyl Singles Chart Top 40 (Wielka Brytania)[64]	9

Interpretacje

• Zespół Ektomorf wykonał cover „We Die Young” na minialbumie The Gipsy Way (2010), dołączonym do reedycji płyty What Doesn't Kill Me... (2009)^[79].
• Formacja Stone Sour nagrała studyjną wersję „We Die Young” na minialbumie Meanwhile in Burbank... (2015)^[80].
• Zespół Cane Hill zarejestrował cover „We Die Young” na potrzeby składanki Decades of Destruction (2016), dołączonej do rocznicowego wydania pisma branżowego „Metal Hammer”^[81].

Uwagi

1. Jake Brown w swojej książce Alice in Chains: In the Studio (2010) za autora tekstu błędnie wymienia Staleya^[9].
2. Jak relacjonował po latach Rocky Schenck, kiedy wraz z zespołem wyszedł na kolację, Staley, bez konkretnego powodu, zaczął śpiewać „We Die Young” w stylu broadwayowskiej aktorki Ethel Merman^[21].
3. Gdy muzycy otrzymali od Columbia Records ofertę kontraktu, nagrali dla wytwórni cztery utwory: „Sunshine”, „Bleed the Freak”, „We Die Young” i „Real Thing”. W ocenie Cantrella to była „świetna taśma”, a nagrania zrealizowali w ciągu jednego dnia, nim Columbia zdążyła przysłać pieniądze^[19].
4. Staley zmarł (przypuszczalnie) 5 kwietnia 2002 w wyniku przedawkowania mieszkanki heroiny i kokainy, zwanej potocznie speedballem^[57]. Z kolei Starr zmarł 8 marca 2011^[58]. Przyczyną zgonu było przedawkowanie metadonu i leków przeciwlękowych^[59].

Przypisy

1. de Sola 2015 ↓, s. 114, 118–120.
2. Ned Raggett: We Die Young. AllMusic. [dostęp 2011-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-04)]. (ang.).
3. Ric Albano: Facelift by Alice in Chains. Classic Rock. [dostęp 2017-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-02)]. (ang.).
4. Eli Enis: 15 Greatest Alice in Chains Songs. Revolver. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-02)]. (ang.).
5. Eli Enis: Fan Poll: Top 5 Heaviest Grunge Songs. Revolver. [dostęp 2022-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-29)]. (ang.).
6. Gillian G. Gaar. A Band Called Alice. „Goldmine”, s. 55, 58, 5 sierpnia 1994. ISSN 1055-2685.
7. Tom Lanham. Out of the Box and Into the Dirt. „Reflex”, s. 43, grudzień 1992. ISSN 1054-3465.
8. Sam Law: The 20 Greatest Alice in Chains Songs – Ranked. Kerrang!. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-11)]. (ang.).
9. Brown 2010 ↓, Rozdział II. Facelift.
10. Jeff Kitts. Primecuts. „Guitar School”, s. 12, maj 1994. ISSN 1058-0220.
11. Tom Forsythe. Without Prejudice Dude!. „RIP”, s. 56, czerwiec 1991. ISSN 0889-5791.
12. Beth Nussbaum. When Whips Don’t Hurt. „Rock Scene”, s. 57, kwiecień 1990. ISSN 0090-3353.
13. Janiss Garza. Alice in Chains. Seattle Strangeness!. „Rock Beat”, s. 48, 1990. OCLC 861188848.
14. Nick Bowcott. Seattle Do Nicely. „Guitarist”, s. 124, 127, kwiecień 1993. ISSN 0953-7023.
15. Jeff Gilbert. In-Chained. „Guitar School”, s. 30, listopad 1991. ISSN 1058-0220.
16. Dale Turner. Alice in Chains: Ten Classic Riffs from Jerry Cantrell. „Guitar One”, s. 28, kwiecień 2001. ISSN 1525-3562.
17. Katherine Turman. Unchained. „Guitar World”, s. 23, kwiecień 1992. ISSN 1045-6295.
18. Vince Neilstein: Remembering Layne Staley: “We Die Young”. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-18)]. (ang.).
19. Breaking the Chains. „Metal Forces”, s. 50, 1990. OCLC 859210254.
20. Krzysztof Celiński. Facelift. „Tylko Rock”, s. 36, marzec 1997. ISSN 1230-2317.
21. de Sola 2015 ↓, s. 128.
22. de Sola 2015 ↓, s. 129.
23. de Sola 2015 ↓, s. 135.
24. Melinda Garcia. Video Vixen. „Screamer”, s. 16, październik 1990. OCLC 861225021.
25. de Sola 2015 ↓, s. 107.
26. Christopher Walsh. Alice in Chains DVD Inspires Innovative Surround Work. „Billboard”, s. 65, 7 kwietnia 2001. ISSN 0006-2510.
27. Alice in Chains – Music Bank: The Videos. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-03)]. (ang.).
28. Alice in Chains – Live Facelift. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-09)]. (ang.).
29. de Sola 2015 ↓, s. 136–137.
30. de Sola 2015 ↓, s. 126–128.
31. de Sola 2015 ↓, s. 127.
32. Dave Thompson: Standard Catalog of American Records. Krause Publications, 2012, s. 24. ISBN 978-1440232527. (ang.).
33. Alice in Chains – We Die Young (1990, CD). Discogs. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-18)]. (ang.).
34. Alice in Chains – We Die Young (1990, Cassette). Discogs. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-18)]. (ang.).
35. Alice in Chains – We Die Young (1990, Vinyl). Discogs. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-18)]. (ang.).
36. de Sola 2015 ↓, s. 73.
37. Jeffrey Ressner. Alice in Chains: Through the Looking Glass. „Rolling Stone”, s. 47, 26 listopada 1992. ISSN 0035-791X.
38. Koziczyński 2006 ↓, s. 67.
39. Babula 2006 ↓, s. 70.
40. Alice in Chains – We Die Young (1990, VHS). Discogs. [dostęp 2020-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-22)]. (ang.).
41. Alice in Chains – Would? (1992, CD). Discogs. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-18)]. (ang.).
42. Martin C. Strong: The Great Rock Discography. Canongate Books, 1998, s. 11. ISBN 88-09-21522-2. (ang.).
43. de Sola 2015 ↓, s. 96.
44. Babula 2006 ↓, s. 75.
45. Alice in Chains – Nothing Safe: Best of the Box. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-02)]. (ang.).
46. Babula 2006 ↓, s. 74.
47. Alice in Chains – Music Bank. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-02)]. (ang.).
48. Alice in Chains: ‘Essential’ Collection to Finally See Light of Day. Blabbermouth.net. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
49. We Die Young – Record Store Day. Record Store Day. [dostęp 2022-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-16)]. (ang.).
50. Bill Adams: Alice in Chains Discography Part One. Ground Control. [dostęp 2012-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-19)]. (ang.).
51. Tom Forsythe. No More Than a Feeling. „Guitar”, s. 69, luty 1992. ISSN 1525-5549.
52. Rob Andrews. Seattle Rockers Defy the Odds with Debut Disc. „Hit Parader”, s. 22, 1990. ISSN 0162-0266.
53. Mike Gitter. Alice in Chains New Band. „Hot Rockers”, s. 72, 1990.
54. Judith Fisher. Facelift. „Metal Forces”, 1990. OCLC 859210254.brak numeru strony
55. Paul Elliott. Facelift. „Q”, s. 140, październik 1999. ISSN 0955-4955.
56. Piter Chemik: Alice in Chains „Facelift”. rockmetal.pl. [dostęp 2015-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)]. (pol.).
57. Koziczyński 2006 ↓, s. 71–72; de Sola 2015 ↓, s. 292, 296; Yarm 2019 ↓, s. 500–501.
58. Yarm 2019 ↓, s. 502.
59. de Sola 2015 ↓, s. 314–315.
60. Greg Kot: Rolling Stone Album Guide. Christian Hoard, Nathan Brackett (red.). Fireside, 2004, s. 13. ISBN 0-7432-0169-8. (ang.).
61. Alan Ritch: 30 Years Ago Today: Alice in Chains Release Facelift. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-18)]. (ang.).
62. Anderson 2007 ↓, s. 94.
63. Official Physical Singles Chart Top 100 – 29 April 2022–05 May 2022. Official Charts Company. [dostęp 2022-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-02)]. (ang.).
64. Official Vinyl Singles Chart Top 40 – 29 April 2022–05 May 2022. Official Charts Company. [dostęp 2022-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-02)]. (ang.).
65. 50 Best-Selling Records of 2022. Discogs. [dostęp 2023-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-22)]. (ang.).
66. Rock Band Adds Alice in Chains Five Pack. IGN. [dostęp 2017-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-06)]. (ang.).
67. 100 Killer Riffs That Shook the World. „Kerrang!”, 17 października 2009. ISSN 0262-6624.brak numeru strony
68. John Bacus: Alice in Chains First & Last Performances. [dostęp 2023-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-19)]. (ang.).
69. We Die Young by Alice in Chains. setlist.fm. [dostęp 2017-04-11]. (ang.).
70. Tim Branom: Exclusive: Watch Newly Discovered Alice in Chains Footage from 1989. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)]. (ang.).
71. Alice in Chains Setlist at The Moore Theatre, Seattle, WA, USA. setlist.fm. [dostęp 2014-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-11)]. (ang.).
72. Mörat. Alice in Wonderland. „Kerrang!”, marzec 1993. ISSN 0262-6624.brak numeru strony
73. Jeff Kitts. The Soft Parade. „Guitar School”, s. 29, sierpień 1996. ISSN 1058-0220.
74. John Bacus: 5/10/96 San Francisco, CA „Late Show with David Letterman”. [dostęp 2018-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-02)]. (ang.).
75. Kelsey Chapstick: See Alice in Chains Play „Again”, „We Die Young” on ‘Letterman’ in 1996. Revolver. [dostęp 2021-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-18)]. (ang.).
76. Dan Epstein: Alice in Chains’ Layne Staley: 10 Great Performances. Rolling Stone. [dostęp 2023-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-08)]. (ang.).
77. Bloodsimple Members Perform with Alice in Chains in Holland. Blabbermouth.net. [dostęp 2020-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-04)]. (ang.).
78. Poligrafia dołączona do minialbumu We Die Young; wyd. Columbia, nr kat. CSK 2163.
79. Ektomorf Covers Alice in Chains, Soundgarden on New Single. Blabbermouth.net. [dostęp 2015-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)]. (ang.).
80. Stone Sour to Release Meanwhile in Burbank… EP of Covers in April. Blabbermouth.net. [dostęp 2015-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-02)]. (ang.).
81. Korn Covers Faith No More, Asking Alexandria Covers Slipknot on Metal Hammer’s ‘Decades of Destruction’ CD. Blabbermouth.net. [dostęp 2021-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-28)]. (ang.).

Bibliografia

• Kyle Anderson: Accidental Revolution: The Story of Grunge. St. Martin’s Press, 2007. ISBN 978-0312358198. (ang.).
• Jordan Babula. Alice in Chains – Dyskografia. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.).
• Jake Brown: Alice in Chains: In the Studio. Rock N’ Roll Books, 2010. ISBN 0-9726142-6-5. (ang.).
• Bartek Koziczyński. Alice in Chains. Bezsenność w Seattle. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.).
• David de Sola: Alice in Chains: The Untold Story. Thomas Dunne Books, 2015. ISBN 978-1250048073. (ang.).
• Mark Yarm: Wszyscy kochają nasze miasto. Historia grunge’u z pierwszej ręki. Joanna Bogusławska (tłum.). Kagra, 2019. ISBN 978-83-63785-43-7. (pol.).

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: We Die Young

• „We Die Young” w bazie AllMusic (ang.)
• „We Die Young” w bazie YouTube (ang.)
• Oryginalna wersja w bazie YouTube (ang.)