Betrideildin

Betrideildin – najwyższa w hierarchii klasa rozgrywek piłkarskich mężczyzn na Wyspach Owczych, terytorium zależnym Królestwa Danii na Morzu Norweskim, który posiada odrębny status w ramach organizacji futbolowych, takich jak FIFA i UEFA. Cyklicznie, co roku mecze rozgrywa tam 10 drużyn, z których dwie ostatnie spadają do niżej ligi, pierwsze natomiast uzyskują możliwość gry w turniejach europejskich. Sezon na Wyspach Owczych, w przeciwieństwie do wielu innych państw, nie odbywa się na przełomie dwóch lat, lecz w ramach jednego roku na wzór krajów skandynawskich, gdyż w miesiącach chłodnych trudno byłoby przygotować wiele boisk do rozgrywek ligowych. Współcześnie również często sprawia to problemy na początku wiosny, kiedy śnieg potrafi zalegać na murawie, a dobrym przykładem przesunięcia przez taką sytuację ligowego spotkania były wszystkie mecze drugiej kolejki w sezonie 2008^[1].

Betrideildin

I liga Wysp Owczych

2024
Państwo	Dania
Terytorium zależne	Wyspy Owcze
Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	Fótbóltssamband Føroya
Data założenia	1942
Założyciel	Kluby: TB Tvøroyri, KÍ Klaksvík, HB Tórshavn, B36 Tórshavn
Poprzednia nazwa	Effodeildin (2012–2017) Vodafonedeildin (2009–2011) Formuladeildin (2005–2008) 1.Deild (1976–2004) Meistaradeildin (1942–1975)
Przekształcona na zawodową	Nie jest zawodowa
Nowa nazwa	Betrideildin (od 2018)
Partner TV	Kringvarp Føroya
Sponsor tytularny	Betri (tytularny), Atlantic Airways
Rozgrywki
Liczba drużyn	10
Zwycięzca	Mistrz Wysp Owczych
Niższy poziom ligowy	1. deild
Puchary	Puchar Wysp Owczych, Superpuchar Wysp Owczych
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	KÍ Klaksvík
Obecny zwycięzca	KÍ Klaksvík (2023)
Najwięcej zwycięstw	HB Tórshavn (24)
Strona internetowa

Rozgrywkami zarządza Związek Piłkarski Wysp Owczych (far. Fótbóltssamband Føroya). Od momentu swego powstania w 1942 do roku 1975 ligę nazywano Meistaradeildin (Liga Mistrzów), nazwę zmieniono następnie na 1.Deild (1. Liga). Nazwa ta utrzymała się przez trzydzieści lat, po czym w 2005 postanowiono ją zmienić na Formuladeldin, kiedy tytularnym sponsorem została firma IT Formula. W roku 2009 zmienił się sponsor rozgrywek ligowych, stała się nim międzynarodowa firma Vodafone, przez co ponownie zmieniona została ich nazwa. Od tamtej pory pierwszą ligę określało się na Wyspach Owczych Vodafonedeildin (Liga Vodafone). Kolejna zmiana nazwy nastąpiła w 2012 roku, kiedy sponsorem tytularnym została firma Effo, zajmująca się produkcją olei silnikowych oraz paliw^[2]. Od tamtej pory, do roku 2017 liga nazywano się Effodeildin. 15 grudnia 2017 roku ogłoszono, że nowym sponsorem rozgrywek zostanie bank Betri, a co za tym idzie liga na kolejne cztery lata zmieni swoją nazwę na Betrideildin^[3].

Ciągłość rozgrywek została zakłócona tylko raz w historii, gdy przez działania wojenne w roku 1944 zabrakło piłek na archipelagu^[4].

Historia

Rozgrywki pierwszej ligi Wysp Owczych rozegrano po raz pierwszy w roku 1942. Wówczas miały one charakter pucharowy, a Wyspy Owcze podzielone zostały na trzy grupy: wschodnią, w której mecze rozgrywały kluby: EB Eiði (zał. 1913), HB Tórshavn (zał. 1904) oraz KÍ Klaksvík (zał. 1904), zachodnią, gdzie grały: B36 Tórshavn (zał. 1936), MB Miðvágur (zał. 1905) i SÍF Sandavágur (zał. 1906), a także południową, złożoną z: Royn Hvalba (zał. 1923), SVB Sandvík oraz TB Tvøroyri (zał. 1892)^[5]. Pierwszym mistrzem została drużyna KÍ Klaksvík, w finale rozgrywek pokonując TB Tvøroyri 4:1^[5][4].

Rozgrywki w tym stylu odbywały się do roku 1947. Wówczas system pucharowy przekształcono w znany do dziś system ligowy, jednak za zwycięstwo przyznawano jeszcze po dwa, nie po trzy punkty^[5]. W roku 1944 liga, jedyny raz w swojej historii, zawiesiła działalność, czego powodem był brak piłek podczas brytyjskiej okupacji Wysp Owczych^[4]. Od sezonu 1949 skład ligi na stałe stanowiły cztery zespoły: B36 Tórshavn, HB Tórshavn, KÍ Klaksvík oraz TB Tvøroyri oraz występujący nieregularnie VB Vágur. Na stałe klub ten dołączył w 1966, a w 1971 to samo uczynił ÍF Fuglafjørður (zał. 1936)^[5]. Nie było wówczas możliwości spadku do ligi niższej, więc od 1971 na najwyższym poziomie rozgrywek na Wyspach Owczych występowało na stałe sześć drużyn.

Formułę rozgrywek zmodyfikowano w sezonie 1976. Zmianie uległa nazwa – dotychczas liga zwała się Meistaradeildin (Liga Mistrzów), a od tamtej pory po prostu 1.Deild (1. Liga). Organizacji rozgrywek pojął się założony w tym samym roku Związek Piłkarski Wysp Owczych, który zdecydował także o włączeniu drugiej ligi do systemu rozgrywek na archipelagu. Jedna drużyna w każdym sezonie, która zajęła ostatnie miejsce w ligowej tabeli, była od tamtej pory degradowana do niższego poziomu rozgrywek, natomiast najlepszy klub z ligi niższej zajmował jej miejsce. Rozszerzono także liczbę zespołów grających w lidze do siedmiu, dołączono więc NSÍ Runavík (zał. 1957), który był także pierwszą zdegradowaną drużyną do niższego poziomu rozgrywek^[5].

Dzięki nowemu systemowi wiele klubów uzyskało szansę gry w pierwszej lidze. Do 1979 po raz pierwszy zagrały w niej: Fram Tórshavn (zał. 1975) i MB Miðvágur (zał. 1905)^[5]. W 1979 dokonała się kolejna niewielka zmiana – liczbę klubów ponownie zwiększono i od tego sezonu miało ich występować osiem. W następnych latach, w tabeli po raz pierwszy pojawiały się kolejne drużyny: GÍ Gøta (zał. 1926), B68 Toftir (zał. 1962) i LÍF Leirvík (zał. 1928).

Ostatnie, jak dotąd, rozszerzenie liczby miejsc w tabeli pierwszoligowej miało miejsce w sezonie 1988, kiedy ich liczbę podniesiono do dziesięciu, a liczbę miejsc spadkowych do dwóch. Wówczas w pierwszej lidze zagrał po raz pierwszy B71 Sandoy (zał. 1970), który już podczas tego sezonu zdobył mistrzostwo archipelagu, by jednak w kolejnym zostać zdegradowanym do niższej ligi^[5]. Niewiele później pojawiły się w tej lidze także, kluby: SÍ Sumba (zał. 1940) oraz EB/Streymur (zał. 1993).

Od sezonu 1991 najlepsze kluby z Wysp Owczych występują w rozgrywkach międzynarodowych. Po raz pierwszy w Lidze Mistrzów zagrała ówczesna drużyna z pierwszego miejsca, tj. KÍ Klaksvík. Przegrała ona oba mecze rundy eliminacyjnej sezonu 1992/93, przeciwko łotewskiemu Skonto Ryga 1:3 i 0:3. Później, coraz większa liczba zespołów zaczęła się dostawać do rozgrywek organizowanych przez UEFA. Według obecnego systemu drużyna z pierwszego miejsca ma prawo awansować do I rundy kwalifikacyjnej Ligi Mistrzów UEFA, a dwie kolejne do I rundy kwalifikacyjnej Ligi Europy UEFA.

Od roku 1995 funkcjonował w farerskiej lidze system baraży. Drużyna z dziewiątego miejsca, zamiast automatycznie spaść do ligi niższej, miała rozegrać dwumecz przeciwko klubowi z miejsca drugiego w niższej klasie rozgrywek. Z systemu tego zrezygnowano w sezonie 2006. Również od roku 1995 drużyny za zwycięstwo zdobywają nie dwa a trzy punkty^[6].

W roku 2005 wprowadzono kolejne zmiany. Ligę przemianowano wówczas na Formuladeildin, co odwoływało się do nowego sponsora - firmy IT Formula.fo^[7]. Wszystkie kolejne poziomy rozgrywek dostały także nowe nazwy, podnoszące pierwszą liczbę o jeden (np. 2. deild zmieniono na 1. deild), co upodobniło system ligowy Wysp Owczych do zachodnioeuropejskich. Zmianie uległa także liczba meczów rozgrywanych przez każdą drużynę. Od tamtej pory każda miała zagrać po trzy spotkania, a nie jak wcześniej dwa, przeciwko wszystkim pozostałym. Sprawiało to, że każdy klub powinien zakończyć sezon z dorobkiem 27 meczów^[8].

Kolejna zmiana nazwy (Vodafonedeildin) nastąpiła w sezonie 2009, kiedy jej sponsorem ligi została firma Vodafone^[7]. Od sezonu 2012 do sezonu 2017, w związku z tym, że jej sponsorem została firma Effo, liga nazywała się Effodeildin (Liga Effo)^[2]. Kolejny czteroletni kontrakt sponsorski podpisano z bankiem Betri, co oznacza, że od sezonu 2018 do 2021 liga nazywać się będzie Betridedilin^[3].

System rozgrywek

Obecny format ligi zakładający brak meczów eliminacyjnych o prawo wejście do grupy finałowej obowiązuje od sezonu 1947.

Rozgrywki składają się z 27 kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. W trzecim kole drużyny losowo rozgrywają ze sobą mecze – 4 lub 5 u siebie oraz 5 lub 4 na wyjeździe. Od sezonu 1988 w lidze występuje 10 zespołów. W przeszłości liczba ta wynosiła od 3 do 8. Drużyna zwycięska za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty (do sezonu 1994 2 punkty), 1 za remis oraz 0 za porażkę.

Zajęcie pierwszego miejsca po ostatniej kolejce spotkań oznacza zdobycie tytułu Mistrzów Wysp Owczych w piłce nożnej. Mistrz zdobywa prawo gry w eliminacjach do Ligi Mistrzów UEFA. Druga oraz trzecia drużyna zdobywają możliwość gry w Lidze Europy UEFA. W przypadku, w którym zdobywca Pucharu Wysp Owczych zajmie pierwsze miejsce w lidze – możliwość gry w Lidze Europy otrzymuje również czwarta drużyna klasyfikacji końcowej. Zajęcie 2 ostatnich miejsc wiąże się ze spadkiem drużyn do 1. deild.

W przypadku zdobycia tej samej liczby punktów, klasyfikacja końcowa ustalana jest na podstawie wyniku dwumeczu pomiędzy drużynami, w następnej kolejności, w przypadku remisu – na podstawie różnicy bramek w pojedynku bezpośrednim, następnie na podstawie ogólnego bilansu bramkowego osiągniętego w sezonie, większej liczby bramek zdobytych oraz w ostateczności za pomocą losowania.

Skład ligi w sezonie 2022

Uczestnicy Betrideildin 2021
KÍ	KÍ Klaksvík	Klaksvík	1
HB	HB Tórshavn	Tórshavn	2
VÍK	Víkingur Gøta	Norðragøta	3
NSÍ	NSÍ Runavík	Runavík	4
B36	B36 Tórshavn	Tórshavn	5
07V	07 Vestur	Sandavágur / Sørvágur	6
EBS	EB/Streymur	Eiði / Streymnes	7
B68	B68 Toftir	Toftir	8
Awans z 1. deild 2021
SKÁ	Skála ÍF	Skála	1
AB	AB Argir	Argir	3
Oznaczenia: kolumna pierwsza – skróty nazw drużyn, kolumna trzecia – miejsce zajęte w poprzednim sezonie.

Lista sezonów

Osobny artykuł: Mistrzostwa Wysp Owczych w piłce nożnej mężczyzn.

Statystyka

Tabela medalowa

Dotychczas na Wyspach Owczych odbyło się 79 edycji pierwszej ligi, od roku 1942 do 2021 (przerwa w roku 1944). Mistrzami Wysp Owczych zostawali^[4]: Stan na 18 października 2021.

LP	Klub	Miejscowość	Wyspa	L.mistrz.
1.	HB Tórshavn	Tórshavn	Streymoy	24
2.	KÍ Klaksvík	Klaksvík	Borðoy	19
3.	B36 Tórshavn	Tórshavn	Streymoy	11
4.	TB Tvøroyri	Tvøroyri	Suðuroy	7
5.	GÍ Gøta	Norðragøta	Eysturoy	6
6.	B68 Toftir	Toftir	Eysturoy	3
7.	EB/Streymur	Streymnes	Streymoy	2
7.	Víkingur Gøta	Norðragøta	Eysturoy	2
9.	B71 Sandoy	Sandur	Sandoy	1
9.	ÍF Fuglafjørður	Fuglafjørður	Eysturoy	1
9.	NSÍ Runavík	Runavík	Eysturoy	1
9.	SÍ Sørvágur	Sørvágur	Vágar	1
9.	VB Vágur	Vágur	Suðuroy	1

Kluby biorące udział

KÍ

B68

GÍ

ÍF

LÍF

NSÍ

SKÁ

VÍK

B71

AB

EBS

B36

Fram

HB

SÍS

TB

VB

07V

MB

SÍF

BS

EB

FB

FCS

Royn

SB

S/VB

SVB

TFR

TGB

VBS

ØB

FSV

SÍ

Lokalizacja klubów grających w Effodeildin

Poniższe kluby kiedykolwiek brały udział w pierwszoligowych rozgrywkach do roku 2021^[5]:

• Borðoy:
  • KÍ Klaksvík – 77 sezonów
• Eysturoy:
  • B68 Toftir – 33 sezony
  • GÍ Gøta – 28 sezonów
  • ÍF Fuglafjørður – 37 sezonów
  • LÍF Leirvík – 9 sezonów
  • NSÍ Runavík – 36 sezonów
  • Skála ÍF – 13 sezonów
  • Víkingur Gøta – 14 sezonów
• Sandoy:
  • Bóltfelagið Sandur - 1 sezon
  • B71 Sandoy – 15 sezonów
• Streymoy:
  • AB Argir – 10 sezonów
  • EB Eiði - 2 sezony
  • EB/Streymur – 21 sezonów
  • Tórshavn:
    • B36 Tórshavn – 77 sezonów
    • Fram Tórshavn^[9] – 1 sezon
    • HB Tórshavn – 79 sezonów
• Suðuroy:
  • FB Fámjin - 1 sezon
  • FC Suðuroy - 3 sezony
  • Royn Hvalba - 1 sezon
  • SB Sumba - 1 sezon
  • SÍ Sumba – 4 sezony
  • Sumba/VB - 1 sezon
  • SVB Sandvík - 1 sezon
  • TB/FC Suðuroy/Royn - 2 sezony
  • TB Tvøroyri – 61 sezonów
  • TGB Trongisvágur - 1 sezon
  • VB Vágur – 44 sezony
  • VB/Sumba - 3 sezony
  • ØB Øravík - 1 sezon
• Vágar:
  • 07 Vestur – 6 sezonów
  • FS Vágar – 6 sezonów
  • MB Miðvágur – 9 sezonów
  • SÍ Sørvágur – 3 sezony
  • SÍF Sandavágur – 7 sezonów

Tabela wszech czasów

Stan na koniec sezonu 2020. Tabela zawiera informacje od 1947 roku, kiedy rozpoczęto rozgrywki ligowe, bez fazy pucharowej.

Źródło: Effodeildin. FaroeSoccer.com. [dostęp 2021-03-13].

Lp.	Nazwa klubu	Sezony	SO	Tytuły mistrza ligi	M	Pkt	Z	Z3	R	P	B+	B–	+/–
1	HB Tórshavn	74	74	24	1112	1859	646	351	216	250	2615	1348	+1267
2	B36 Tórshavn	72	33	10	1084	1590	508	348	226	350	1992	1585	+407
3	KÍ Klaksvík	72	10	16	1082	1532	514	269	235	333	2156	1551	+605
4	NSÍ Runavík	35	24	1	748	1120	337	299	147	264	1335	1117	+218
5	GÍ Gøta1	28	0	6	499	715	246	124	99	154	976	695	+281
6	TB Tvøroyri2	56	2	6	731	692	252	46	142	337	1166	1411	-245
7	B68 Toftir	32	0	3	620	691	209	121	152	259	886	1022	-136
8	EB/Streymur	18	17	2	441	641	185	184	87	169	751	742	+9
9	ÍF Fuglafjørður	34	11	1	669	636	183	123	147	339	924	1415	-491
10	Víkingur Gøta1	13	13	2	351	629	184	184	77	90	677	450	+227
11	VB Vágur2	41	0	1	515	497	166	67	98	251	738	1096	-358
12	Skála ÍF	13	5	0	324	338	88	88	74	162	374	533	-159
13	B71 Sandoy	15	0	1	306	288	88	47	65	153	388	595	-207
14	AB Argir	10	3	0	270	212	50	50	62	158	286	549	-263
15	07 Vestur3	5	0	0	135	102	26	26	24	85	161	328	-167
16	LÍF Leirvík1	9	0	0	138	98	31	0	36	71	174	264	-90
17	FS Vágar3	6	0	0	108	76	21	21	13	74	132	313	-181
18	MB Miðvágur3	7	0	0	96	62	19	0	24	53	110	188	-78
19	TB/FC Suðuroy/Royn2	2	2	0	54	57	16	16	9	29	58	87	-29
20	VB/Sumba2	3	0	0	81	55	13	13	16	52	87	201	-114
21	FC Suðuroy2	3	0	0	81	53	13	13	14	54	88	200	-112
22	SÍF Sandavágur3	4	0	0	60	47	18	0	11	31	82	107	-25
23	SÍ Sumba3	4	0	0	72	35	9	7	10	53	75	238	-163
24	Sumba/VB2	1	0	0	18	20	6	6	2	10	26	39	-13
25	SÍ Sørvágur3	1	0	1	6	9	4	0	1	1	9	6	+3
26	HB II Tórshavn5	2	0	0	10	4	2	0	0	8	15	40	-25
27	Fram Tórshavn4	1	0	0	12	4	1	0	2	9	6	33	-27
28	B36 II Tórshavn5	1	0	0	5	0	0	0	0	5	1	29	-28

Legenda:
    uczestnicy Betrideildin sezonu 2021
    kluby nieistniejące, nieposiadające obecnie sekcji piłkarskiej lub te, które zmieniły nazwę

Objaśnienia:

1. W 2007 roku GÍ Gøta połączył się z LÍF Leirvík, tworząc Víkingur Gøta.
2. VB Vágur i SÍ Sumba w 1995 roku połączyły się na jeden sezon w Sumba/VB, następnie od 2005 istniały wspólnie, jako VB/Sumba, który w 2010 przekształcono w FC Suðuroy. FC Suðuroy w 2017 roku połączył się z TB Tvøroyri i Royn Hvalba, tworząc nowy klub TB/FC Suðuroy/Royn. Klub ten ponownie rozpadł się na trzy na początku roku 2019.
3. W 1993 roku kluby MB Miðvágur oraz SÍF Sandavágur połączyły się, tworząc FS Vágar. W 1998 dołączył do nich SÍ Sørvágur. FS Vágar rozpadł się w 2004 na MB, FS Vágar 2004 i SÍ. W 2007 SÍ Sørvágur połączył się ponownie z FS Vágar 2004, tworząc 07 Vestur.
4. Fram Tórshavn przekształcono w FC Hoyvík w 2008 roku.
5. Obecnie drugie składy drużyn nie mogą występować w pierwszej lidze.

Przypisy

1. Denis Polsinelli: Faroe Islands 2008. RSSSF. [dostęp 2018-02-25].
2. Effodeildin is the new name of the top league. SoccerAndEquipment.com, 2012-03-11. [dostęp 2016-12-30].
3. Betri og FSF gjørt stuðulsavtalu. FSF, 2017-12-15. [dostęp 2018-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-22)]. (far.).
4. Gerd Heuser, Hans Schöggl: Faroe Islands - List of Champions. RSSSF. [dostęp 2016-12-30].
5. Effodeildin. FaroeSoccer.com. [dostęp 2016-12-30].
6. Dinant Abbink, Karel Stokkermans: Faroe Islands 1995. RSSSF. [dostęp 2016-12-30].
7. Formula Division becomes Vodafone Division. SoccerAndEquipment.com, 2009-02-28. [dostęp 2016-12-30].
8. Denis Polsinelli: Faroe Islands 2005. RSSSF. [dostęp 2016-12-30].
9. Dziś klub nazywa się FC Hoyvík.

Bibliografia

• Oficjalna strona Effodeildin. fsf.fo. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-22)]. (far.)
• Formuladeildin, [w:] baza Soccerway (liga) [dostęp 2021-01-02].
• Tabele ligowe w bazie League321 (ang.)
• Oficjalna strona FSF (far.)
• Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)