VII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

VII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (również VII Konkurs Chopinowski) – 7. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, która rozpoczęła się 21 lutego 1965 w Warszawie. Organizatorem konkursu było Towarzystwo im. Fryderyka Chopina^[1].

VII Konkurs Chopinowski

VII International Fryderyk Chopin Piano Competition

Pełna nazwa	VII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina
Termin	21 lutego – 16 marca 1965
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Obiekt	Filharmonia Narodowa
Organizator	Towarzystwo im. Fryderyka Chopina
Tematyka	muzyka poważna

Charakterystyka konkursu

Zwyciężczyni konkursu, Argentynka Martha Argerich

Wzięło w nim udział 76 pianistów z 29 krajów^[2], w tym 7 Polaków^[3][a]. W lutym 1964 przeprowadzono eliminacje krajowe do wyłonienia polskiej ekipy narodowej, w których wzięło udział 24 pianistów^[5]. Najmłodszą uczestniczką była osiemnastoletnia Jugosłowianka Zora Mihailović^[3]. Konkurs odbył się w dniach 21 lutego–16 marca 1965^[6]. Był on (po raz pierwszy) czterostopniowy: składał się z trzech etapów oraz finału. Zwyciężyła Argentynka Martha Argerich^[7], nazywana przydomkiem „czarnej pantery fortepianu”^[6]. Swój pierwszy występ rozpoczęła dość nietypowo, bo ucieczką sprzed wejścia na estradę^[6]. Jej tempo gry krytycy muzyczni określali jako „rakietowe”, a sposób gry przyrównywano do interpretacji Vladimira Horowitza^[6].

Wśród nagrodzonych i wyróżnionych było czworo pianistów z Ameryki Łacińskiej. Był to wielki sukces nowojorskiej profesor Rosiny Lhévinne, której aż pięcioro uczniów znalazło się w gronie nagrodzonych i laureatów^[6].

W pamięci uczestników konkursu pozostał fakt szalejącej w Warszawie w tym okresie grypy, która zebrała żniwo zarówno wśród młodych pianistów jak i jurorów^[6], co było powodem zmiany terminu następnego konkursu.

Można dodać, że pianiści występowali łącznie 130 razy w ramach trzech etapów i finału (wykonali muzykę Fryderyka Chopina w czasie łącznym około 90 godzin). Jurorzy podczas 32 przesłuchań postawili ponad 4500 ocen. Trzeba zaznaczyć, że komisja regulaminowa konkursu wprowadziła po raz pierwszy do programu, do grupy polonezów Andante spianato i Wielkiego Poloneza Es-dur op. 22 w wersji solowej^[1].

Kalendarium

Kalendarz konkursu

Faza konkursu

Data

Luty

Marzec

21.

22.[8]

23.[9]

24.

25.[10]

26.

27.[11]

28.

1.[12]

2.[13]

3.[14]

4.

5.[15]

6.[16]

7.

8.[17]

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.[18]

Koncert inauguracyjny

I etap

II etap

III etap

Finał

Koncert laureatów

Jury

Do konkursowego przebiegu przesłuchań oraz podziału nagród powołano jury, w następującym składzie^[6][b]:

Skład jury
Lp.	Juror	Kraj	Funkcja
1.	Zbigniew Drzewiecki	Polska	przewodniczący jury
2.	Jakow Flier	ZSRR	wiceprzewodniczący jury
3.	Arthur Hedley	Wielka Brytania	wiceprzewodniczący jury
4.	Jan Hoffman	Polska	sekretarz jury
5.	Jan Ekier	Polska	członek jury
6.	Pál Kadosa	Węgry	członek jury
7.	Eugene List	Stany Zjednoczone	członek jury
8.	Ivo Maček	Jugosławia	członek jury
9.	Nikita Magaloff	Szwajcaria	członek jury
10.	Timo Mikkilä	Finlandia	członek jury
11.	Vlado Perlemuter	Francja	członek jury
12.	František Rauch	Czechosłowacja	członek jury
13.	Renzo Silvestri	Włochy	członek jury
14.	Weselin Stojanow	Bułgaria	członek jury
15.	Magda Tagliaferro	Brazylia	członek jury
16.	Sigismund Toduță[c]	Rumunia	członek jury
17.	Margerita Trombini-Kazuro	Polska	członek jury
18.	Amadeus Webersinke	NRD	członek jury
19.	Maria Wiłkomirska	Polska	członek jury
20.	Bolesław Woytowicz	Polska	członek jury
21.	Jerzy Żurawlew	Polska	członek jury

Jeden z członków zespołu jury prof. Jan Ekier tak scharakteryzował VII Konkurs Chopinowski w wywiadzie jakiego udzielił dla czasopisma Dziennik Łódzki^[19]:

Na poziom konkursu składa się kilka czynników. A więc po pierwsze poziom wykonawczy kandydatów. W VII Konkursie dopisał on w nadzwyczajnej mierze. Mogę śmiało powiedzieć, że tak licznego zestawu talentów nie było w żadnym z dotychczasowych konkursów. Spotkałem się ze zdaniem jurorów zagranicznych, że tak wysokiego poziomu pianistycznego kandydatów nie spotkali również na konkursach zagranicznych. Ten element dopisał więc znakomicie. Drugim czynnikiem wpływającym na atmosferę konkursu jest stopień zainteresowania publiczności. Takiej frekwencji, i to już od pierwszego etapu, nie zanotowano dotychczas chyba nigdzie. Warszawska publiczność przejawiała nie tylko wielkie zainteresowanie przesłuchaniami, ale również okazywała wielką życzliwość uczestnikom, i to nie tylko najlepszym, ale i tym słabszym. Bardzo istotnym dla poziomu konkursu momentem jest regulamin. Ponieważ jestem jednym z twórców regulaminu, obowiązującego w tym roku, oceniam go z punktu widzenia praktyki. Wydaje mi się, że zdał bardzo dobrze egzamin i że będzie mógł stanowić podstawę dla następnych regulaminów, niezależnie od tego, czy dodamy lub skorygujemy niektóre jego paragrafy na podstawie tegorocznych doświadczeń.

Jan Ekier

System oceny pianistów

Jury oceniało wykonania uczestników według punktacji od 1 do 25^[2]. Do II etapu zakwalifikowano 36 uczestników w kolejności wynikającej z punktacji^[2]. Do III etapu dopuszczono 12 pianistów w kolejności punktacji uzyskanej w II etapie^[2]. Do finału natomiast dopuszczono 6 osób w kolejności punktacji uzyskanej w III etapie^[2]. Kolejność nagród ustalona została na podstawie sumy przeciętnych punktacji uzyskanych we wszystkich trzech etapach oraz finale^[2].

Konkurs

Koncert inauguracyjny

21 lutego wieczorem został rozpoczęty VII Konkurs Chopinowski uroczystym koncertem inauguracyjnym^[3]. W koncercie tym wykonano utwory muzyki współczesnej polskich kompozytorów: Kazimierza Serockiego, Witolda Szalonka, Tadeusza Bairda i Karola Szymanowskiego^[6].

I etap

Przesłuchania konkursowe odbyły się w dwóch sesjach przedpołudniowej i popołudniowej w kolejności alfabetycznej. Jako pierwszy 22 lutego o godz. 9:00 wystąpił w Konkursie Meksykanin Andres Acosta, rozpoczynając swój występ od Nokturnu fis-moll^[8]. Warto dodać, że podczas występu Rosjanina Georgija Siroty zdarzył się rzadki przypadek pęknięcia struny fortepianu, usterkę naprawiono i pianista dokończył występ^[12].

Uczestnicy I etapu[20][21][22][23][24][25][26][27][28] Lp. Uczestnik Kraj 1. Martha Argerich 2. Raul Ernesto Sosa 3. Frederike Grünfeld 4. Robert Majek 5. Johanna Ondrejka 6. Arthur Moreira Lima 7. Nina Aładżenowa 8. Luba Dimowa 9. Atanas Kurtew 10. Jane Petrowa 11. Toszko Stojanow 12. Ludmiła Stojanowa 13. Dora Trendafilowa-Milanowa 14. Roberto Bravo 15. Christodoulos Georgiades 16. František Kůda 17. Miroslav Langer 18. Radomír Melmuka 19. Jiří Skovajsa 20. Nicole Afriat 21. Christian Bernard 22. Madeleine DeMory 23. Évelyne Flauw 24. Suzanne Husson 25. Edmond Rosenfeld 26. Dora Bacopoulos Lp. Uczestnik Kraj 27. Rumi Nanavati 28. Haleh Alp 29. Maxine Franklin 30. Ikuko Endō 31. Hiroko Nakamura 32. Pavica Gvozdić 33. Zora Mihailović 34. Marek Jabłoński 35. Blanka Uribe 36. Jorge Gómez Labraña 37. Andres Acosta 38. Jorge Suárez 39. Almuth Brauer 40. Elfrun Gabriel 41. Hermann Wolf 42. Marietta Wolk 43. Carlos Rivera-Aguilar 44. Elżbieta Głąbówna 45. Maria Korecka 46. Kazimierz Morski 47. Cezary Owerkowicz 48. Marta Sosińska 49. Wiesław Szlachta 50. Ewa Wolak 51. Franz Friedrich Eichberger 52. Konrad Richter Lp. Uczestnik Kraj 53. Edward Auer 54. Findlay Cockrell 55. Geun Duk Koh 56. Alexandre Feder 57. Deno Gianopoulos 58. Lois Carole Pachucki(inne języki) 59. Rebecca Penneys 60. Anthony Smetona 61. Michael Stenberg 62. Tore Uppström 63. Ani Gaser 64. Seta Tanyel 65. Pál Gerő 66. Klára Körmendi 67. Judit Szenthelyi 68. Rosemary Thomas 69. Janice Williams 70. Rosario Marciano 71. Ewa Maria Żuk 72. Estera Jelinaite 73. Tamara Kołoss 74. Wiktoria Postnikowa 75. Georgij Sirota 76. Ewa Smirnowa

II etap

4 marca o godzinie 16, sekretarz jury prof. Jan Hoffman przekazał werdykt dopuszczający 36 pianistów z 17 krajów do przesłuchań II etapu^[29]. Wśród dopuszczonych znaleźli się wszyscy Polacy oraz m.in. cała pięcioosobowa ekipa pianistów radzieckich^[29]. Podobnie jak w poprzednim etapie, przesłuchania konkursowe odbyły się w dwóch sesjach przedpołudniowej i popołudniowej w kolejności alfabetycznej^[29]. Jako pierwsza w II etapie wystąpiła 5 marca, Argentynka Martha Argerich, grając na początku swojego występu Etiudę cis-moll^[15]

Uczestnicy II etapu[29] Lp. Uczestnik Kraj 1. Martha Argerich 2. Raul Ernesto Sosa 3. Robert Majek 4. Arthur Moreira Lima 5. Dora Trendafilowa-Milanowa 6. Christodoulos Georgiades 7. Miroslav Langer 8. Radomír Melmuka 9. Christian Bernard 10. Madeleine DeMory 11. Évelyne Flauw 12. Suzanne Husson Lp. Uczestnik Kraj 13. Ikuko Endō 14. Hiroko Nakamura 15. Pavica Gvozdić 16. Marek Jabłoński 17. Blanka Uribe 18. Almuth Brauer 19. Elżbieta Głąbówna 20. Maria Korecka 21. Kazimierz Morski 22. Cezary Owerkowicz 23. Marta Sosińska 24. Wiesław Szlachta Lp. Uczestnik Kraj 25. Ewa Wolak 26. Edward Auer 27. Alexandre Feder 28. Lois Carole Pachucki(inne języki) 29. Rebecca Penneys 30. Rosemary Thomas 31. Ewa Maria Żuk 32. Estera Jelinaite 33. Tamara Kołoss 34. Wiktoria Postnikowa 35. Georgij Sirota 36. Ewa Smirnowa

III etap

9 marca została ogłoszona lista 12 pianistów z 9 krajów dopuszczonych do przesłuchań III etapu^[30]. Do III etapu zakwalifikowały się również m.in. dwie pianistki z Polski. W programie repertuarowym tego etapu znalazł się obowiązkowo Nokturn Es-dur op. 55 nr 2 oraz do wyboru jedna Sonata (h-moll op. 58 lub b-moll op. 35)^[30].

Uczestnicy III etapu[30] Lp. Uczestnik Kraj 1. Martha Argerich  Argentyna 2. Arthur Moreira Lima  Brazylia 3. Hiroko Nakamura  Japonia 4. Marek Jabłoński  Kanada 5. Blanka Uribe  Kolumbia 6. Elżbieta Głąbówna  Polska 7. Marta Sosińska  Polska 8. Edward Auer  Stany Zjednoczone 9. Lois Carole Pachucki(inne języki)  Stany Zjednoczone 10. Ewa Maria Żuk  Wenezuela 11. Tamara Kołoss  ZSRR 12. Wiktoria Postnikowa  ZSRR

Finał

12 marca po przesłuchaniach III etapu ogłoszono po długiej naradzie jury, listę sześciu pianistów dopuszczonych do finału, a wśród nich widniały nazwiska obu Polek^[31]. W koncertach finałowych wraz z każdym pianistą wystąpiła Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej pod batutą Witolda Rowickiego^[32]. Pianiści mieli do wyboru wykonanie jednego z Koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina: (f-moll op. 21 lub e-moll op. 11).

Finaliści[33][34] Lp. Finalista Kraj Koncert finałowy 1. Martha Argerich  Argentyna e-moll op. 11 2. Arthur Moreira Lima  Brazylia f-moll op. 21 3. Hiroko Nakamura  Japonia e-moll op. 11 4. Elżbieta Głąbówna  Polska e-moll op. 11 5. Marta Sosińska  Polska e-moll op. 11 6. Edward Auer  Stany Zjednoczone e-moll op. 11

Koncert laureatów

Ostatniego dnia trwania konkursu (16 marca) odbyła się o godz. 19:30 uroczystość jego zakończenia^[18]. Do zebranych w Sali Filharmonii Narodowej przemówił przewodniczący jury prof. Zbigniew Drzewiecki, a następnie sekretarz jury prof. Jan Hoffman odczytał listę laureatów i wyróżnionych wraz ze zdobytymi nagrodami^[18]. Po części wręczenia trofeów odbył się koncert laureatów, którzy występowali w kolejności od VI do I miejsca, grając wybrane utwory Chopina^[18].

Nagrody i wyróżnienia

15 marca o godzinie 13, sekretarz jury oznajmił wyniki posiedzenia jury oraz podział nagród^[35]. Wszyscy finaliści oraz wyróżnieni otrzymali stosownie do zajętego miejsca bądź wyróżnienia odpowiednią nagrodę finansową. Zgodnie z regulaminem nagrodzeni zobowiązani byli do udziału w kończącym konkurs 16 marca, koncercie laureatów^[35]. Przyznano również nagrody pozaregulaminowe^[35].

Nagrody główne[35]
Nagroda	Laureat	Kraj	Wysokość nagrody	Fundator nagrody
1	Martha Argerich[7]	Argentyna	40 000 zł[d]	Minister Kultury i Sztuki[1]
2	Arthur Moreira Lima	Brazylia	30 000 zł
3	Marta Sosińska	Polska	25 000 zł
4	Hiroko Nakamura	Japonia	20 000 zł
5	Edward Auer	Stany Zjednoczone	15 000 zł
6	Elżbieta Głąbówna	Polska	10 000 zł
Wyróżnienia[35]
Wyróżniony		Kraj	Wysokość nagrody	Fundator nagrody
Marek Jabłoński		Kanada	5000 zł	Minister Kultury i Sztuki[1]
Tamara Kołoss		ZSRR	5000 zł
Lois Carole Pachucki(inne języki)		Stany Zjednoczone	5000 zł
Wiktoria Postnikowa		ZSRR	5000 zł
Blanka Uribe		Kolumbia	5000 zł
Ewa Maria Żuk		Wenezuela	5000 zł
Nagrody specjalne
Nagroda	Nagrodzony	Kraj	Fundator nagrody
Najlepsze wykonanie poloneza	Marta Sosińska	Polska	Towarzystwo im. Fryderyka Chopina
Najlepsze wykonanie mazurków	Martha Argerich[7]	Argentyna	Polskie Radio
Nagrody dodatkowe[35]
Nagroda	Nagrodzony	Kraj	Wysokość nagrody	Fundator nagrody
Nagroda im. Anny Godlewskiej dla najlepszego Polaka	Marta Sosińska	Polska	300 $	Julian Godlewski
Nagroda im. Marii Kowarskiej-Szwalbe za najlepsze wykonanie sonaty	Arthur Moreira Lima	Brazylia	7000 zł	Henryk Nowogródzki
Nagroda dla najmłodszej laureatki	Hiroko Nakamura	Japonia	10 000 zł	Fundusz Stypendialny im. Fryderyka Chopina

Po zakończeniu konkursu zwyciężczyni Argentynka Martha Argerich udzieliła licznych wywiadów. W jednym z nich powiedziała^[36]:

Był to najszczęśliwszy moment w moim życiu. Cieszę się, że świadkiem mego triumfu jest matka, która wraz ze mną przeżywała w Warszawie wszelkie emocje tej pięknej imprezy. Mimo ogromnie trudnego zadania jakie stawiał przed nami ten konkurs, jechałam tu z wielkim entuzjazmem, bo Chopin zawsze był mi najbliższy ze wszystkich kompozytorów. O przyszłości na razie nie myślę. Zastanowię się dopiero wtedy, gdy ochłonę.

Martha Argerich

Uwagi

1. Poza siedmioma reprezentantami Polski, trzy inne osoby występujące w konkursie miały polskie korzenie rodzinne: Marek Jabłoński (Kanada), Lois Carole Pachucki(inne języki) (Stany Zjednoczone) i Ewa Maria Żuk (Wenezuela)^[4].
2. Przybycia jako jurorzy na konkurs odmówili: Mieczysław Horszowski, Aaron Copland, Samuel Barber oraz Leonard Bernstein ze Stanów Zjednoczonych, natomiast Rudolf Serkin i Rosina Lhévinne nie odpowiedzieli na zaproszenie.
3. Tuż przed rozpoczęciem konkursu zastąpił on jurorkę Floricę Musinescu (Rumunia).
4. Zwyciężczyni Argentynka Martha Argerich ponadto otrzymała nagrodę Towarzystwa Chopinowskiego w Mariańskich Łaźniach za interpretację Walca As-dur op. 34 nr 1, nagrodę Prezydium Stołecznej Rady Narodowej w Warszawie w postaci obrazu Włodzimierza Zakrzewskiego „Wąski Dunaj”, kryształowy puchar od Centrali Handlu Zagranicznego „Minex” oraz zaproszenia na festiwal w Montreux i na konkurs w Kerkrade^[36].