Turzańsk

Turzańsk –(укр. Туринське )wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza^[3][5].

Turzańsk

wieś
Cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Komańcza
Liczba ludności (2020)	333[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-542[2]
Tablice rejestracyjne	RSA
SIMC	0354502[3]
Położenie na mapie gminy Komańcza Turzańsk
Położenie na mapie Polski Turzańsk
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Turzańsk
Położenie na mapie powiatu sanockiego Turzańsk
49°21′40″N 22°08′36″E[4]

Wieś prawa wołoskiego w latach 1551–1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego^[6], w drugiej połowie XVII wieku wieś Turzanska należała do starostwa krośnieńskiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

Do roku 1772 województwo ruskie, ziemia sanocka w Rzeczypospolitej. Od zaborów 1772 r. należał do Austrii, cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego w Galicji. Do 1914 powiat sądowy w Sanoku, gmina Bukowsko. Wieś lokowana w 1514 r. na mocy przywileju wydanego przez starostę sanockiego Mikołaja Kamienieckiego na prawie wołoskim. W 1526 roku pojawia się wzmianka o cerkwi we wsi. W 1565 r. chłopi dysponowali tu 21,5 łana ziemi oraz po 1 łanie kniaź i cerkiew. W 1657 roku wieś została spustoszona najazdem Jerzego Rakoczego. W 1803 roku wybudowano cerkiew greckokatolicką pw. Michała Archanioła. W roku 1898 wieś liczyła 93 domostwa i 676 mieszkańców (627 grekokatolików, 35 żydów, 14 rzymskich katolików). Należała do parafii łacińskiej w Bukowsku oraz parafii greckokatolickiej w Turzańsku. Do wsi należały również Wólki Kołodziażne, Pasieki i Turno. W okresie zaborów funkcjonowała już szkoła.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Turzańsku był Maksymilian Groblewski^[8]. Pod koniec XIX wieku właścicielem tabularnym dóbr we wsi był Mendel Holländer i Maria z domu Szenker^[9][10]. W 1905 Artur Goldhammer posiadał we wsi obszar 632 ha^[11].

W czasie I wojny światowej wieś przez dłuższy czas znajdowała się na linii frontu. Żołnierzy poległych w walkach pochowano 500 m na północ od cerkwi. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Turzańsk wchodził w skład Republiki Komańczańskiej. Spis z 1921 roku wykazał 111 domów, 684 mieszkańców, w tym: 645 grekokatolików, 32 żydów i 7 rzymskich katolików. W 1938 roku było 135 domostw. Po II wojnie światowej wieś wysiedlono w ramach akcji „Wisła”. Do opuszczonej wsi wprowadzili się Polacy. Po 1956 r. do Turzańska powróciło kilkanaście rodzin łemkowskich.

Wieś na mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1938 roku w skali 1:100 000

Związki i organizacje wyznaniowe

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• Cerkiew filialna pw. św. Michała Archanioła – świątynia miejscowej parafii^[12].

Zabytki

• Zespół cerkiewny – cerkiew greckokatolicka pw. Michała Archanioła (obecnie cerkiew prawosławna) wybudowana w latach 1801–1803. W 1817 wybudowano drewnianą dzwonnicę. W 1936 cerkiew rozbudowano (o kruchtę od zachodu i prawdopodobnie pomieszczenie południowe – przechowalnię świec świątecznych). Po 1947 użytkowana przez łacińską parafię w Komańczy. W 1963 przekazana Kościołowi Prawosławnemu. Świątynia, jest cerkwią łemkowską typu wschodniego (podobnie jak cerkwie w Rzepedzi i Komańczy), który był rozpowszechniony w XIX wieku na terenie wschodniej Łemkowszczyzny (głównie w dorzeczu Osławy). Wewnątrz kompletny ikonostas z 1895 oraz polichromia z 1898 i 1913. W babińcu malowidło ukazujące Chrystusa w chacie łemkowskiej.

Cerkiew zaliczana jest do obiektów szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego. W czerwcu 2013 została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO^[13].

• Cerkiew w Turzańsku
• 
• 
•