Turak żółtodzioby

Turak żółtodzioby^[5] (Tauraco macrorhynchus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny turakowatych (Musophagidae). Występuje w Zachodniej i Środkowej Afryce, głównie wzdłuż wybrzeża Zatoki Gwinejskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem. Charakterystyczne dla tego i kilku spokrewnionych z nim gatunków jest występowanie w piórach unikatowych barwników: zielonej turakowerdyny i czerwonej turacyny, niespotykanych u prawie żadnych innych zwierząt^[6].

Turak żółtodzioby

Tauraco macrorhynchus[1]
(Fraser, 1839)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	turakowe
Rodzina	turakowate
Podrodzina	turaki
Rodzaj	Tauraco
Gatunek	turak żółtodzioby
Synonimy
Corythaix macrorhynchus Fraser, 1839[2] Pseudopoetus macrorhynchus (Fraser, 1839)[3] Musophaga Verreauxii Schlegel, 1854[3]
Podgatunki
T. m. macrorhynchus (Fraser, 1839) T. m. verreauxii (Schlegel, 1854)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Zasięg występowania

Areał zamieszkania podzielony jest na dwie strefy: zachodnią obejmującą leśne tereny Gwinei, Sierra Leone, Liberii, Wybrzeża Kości Słoniowej i Ghany. Wschodni areał obejmuje przybrzeżne tereny Nigerii i Kamerunu, niemal cały obszar Gabonu i Gwinei Równikowej oraz zachodnie krańce Konga i Demokratycznej Republiki Konga aż po skrajnie północno-zachodnie obszary Angoli (prowincje Kabinda i Zair). Zamieszkuje raczej niżej położone lasy, najwyżej można spotkać ten gatunek na wysokości 1600 m n.p.m. Zasięg jego występowania jest zbliżony do podobnego turaka zielonoczubego, z tym że turak żółtodzioby preferuje gęstsze i bardziej zwarte, pierwotne lasy deszczowe, z dala od ludzkiej ingerencji w przyrodę^[7].

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1839 roku Louis Fraser. Autor nadał mu nazwę Corythaix macrorhynchus^[3][8]. Nie wskazał miejsca typowego, gdyż holotyp pochodził z ptaszarni i nie było wiadomo, gdzie został odłowiony^[3][8]; później jako miejsce typowe uznano Sierra Leone^[3]. Obecnie gatunek ten zwykle zaliczany jest do rodzaju Tauraco^[4][5][9]. W 2020 roku w oparciu o badania filogenetyczne zaproponowano wydzielenie go do rodzaju Musophaga^[9][10].

Podgatunki

Wyróżnia się dwa podgatunki T. macrorhynchus^[1][2][9]:

• T. macrorhynchus macrorhynchus (Fraser, 1839) – turak żółtodzioby^[5] – zachodnia część areału
• T. macrorhynchus verreauxii (Schlegel, 1854) – turak ognistoczuby^[5] – wschodnia część areału

Opis gatunku

Upierzeniem przypomina bardzo turaka zielonoczubego, do którego wcześniej był zaliczany jako podgatunek^[11]. Głowa i przednia część tułowia (szyja, pierś, górna część grzbietu) zielone. Czub zakończony białą kreską, która na karku łączy się z również białą linią wychodzącą spod oka. U podgatunku T. macrorhynchus verreauxii zakończenie czuba ognistoczerwone. Otoczka oka naga i czerwona jak u innych gatunków turaków. Dziób wyróżnia go od podobnych gatunków żółtym kolorem i brakiem piór u nasady, co czyni wrażenie dużo większego. Stąd łaciński epitet gatunkowy macrorhynchus, co znaczy „dużodzioby”. Tylna część ciała: od pokryw skrzydłowych i brzucha po ogon niebiesko-granatowe, poza czerwonymi lotkami widocznymi w locie. Skrzydła stosunkowo krótkie i zaokrąglone, ogon długi, przystosowany do manewrowania wśród gałęzi. Lata słabo, za to zręcznie skacze i wspina się wśród koron drzew. Charakterystyczny, donośny głos turaka przypomina nawoływanie się małp^[7].

Średnie wymiary

Długość ciała: 40–43 cm (wraz z długim ogonem). Masa ciała: samce 261–272 g, samice 216–234 g^[7].

Biotop

Gęste, pierwotne, nizinne lasy równikowe.

Pożywienie

Owoce, pąki, liście i kwiaty drzew. Dietę uzupełniają też drobne stawonogi^[7].

Rozmnażanie

Samica składa zwykle 2 jaja. Młode wychowują obydwoje rodzice.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje turaka żółtodziobego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako lokalnie pospolity w Liberii i Gabonie, w pozostałych krajach rzadki, choć może to wynikać z tego, że jest mylony z innymi gatunkami turaków. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk^[4].

Przypisy

1. Tauraco macrorhynchus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Yellow-billed Turaco (Tauraco macrorhynchus). IBC: The Internet Birds Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)]. (ang.).
3. D. Lepage: Yellow-billed Turaco Tauraco macrorhynchus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-03]. (ang.).
4. Tauraco macrorhynchus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
5. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Musophaginae Lesson, 1828 - turaki (Wersja: 2022-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-03].
6. Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.II. Przemysław Busse (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 304. ISBN 83-214-0043-4.
7. Yellow-billed Turacos. Avian Web. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-01)]. (ang.).
8. L. Fraser. On a New Species of Corythaix. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7 (74), s. 34, 1839. (ang.).
9. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-03]. (ang.).
10. Utku Perktaş, Jeff G. Groth, George F. Barrowclough. Phylogeography, Species Limits, Phylogeny, and Classification of the Turacos (Aves: Musophagidae) Based on Mitochondrial and Nuclear DNA Sequences. „American Museum novitates”. seria 2, t. 36 (3949), s. 1–61, 2020. (ang.).
11. Yellow-billed Turaco. Turacos.org. [dostęp 2012-02-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: blåvingeturako

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 2475230
• identyfikator iNaturalist: 7220
• ITIS: 555333
• NCBI: 119418
• CoL: 54Z7V