Trzyszcz piaskowy

Trzyszcz piaskowy, trzyszcz piaskowiec (Cicindela hybrida) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny trzyszczowatych.

Trzyszcz piaskowy

Cicindela hybrida
Linnaeus, 1758
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
Rodzina	biegaczowate
Podrodzina	trzyszczowate
Plemię	Cicindelini
Rodzaj	Cicindela
Podrodzaj	(Cicindela)
Gatunek	trzyszcz piaskowy

Opis

Trzyszcz piaskowy z boku

Budowa larwy: A: widok z góry z zakreślonymi hakami bocznymi, B: spód głowy, C: warga dolna, D: szczęka z głaszczkiem, E: przednie odnóże

Imago

Trzyszcz ten osiąga od 11 do 16 mm długości ciała^[1]. Ciało wysmukłe, barwy miedziano-brązowej, pokrywy skrzydeł z jasnożółtymi przepaskami, spód ciała i cały odwłok metalicznie zielone. Oczy bardzo duże i silnie wypukłe, żuwaczki bardzo długie i ostro ząbkowane. Uda oraz golenie nóg miedzianego koloru, stopy zielone.

Pierwsze człony czułków słabo oszczecinione jedynie w tylnej części. Penis zakrzywiony. Torebka wewnętrzna penisa z dużym ząbkiem. Pewne odróżnienie tego gatunku od podobnego nadmorskiego możliwe jest tylko po budowie genitaliów samców^[1], choć wskazuje się też na pewne różnice w owłosieniu przedniej części ciała i kształcie plamek na pokrywach^[2]. U trzyszcza piaskowego znajdują się tylko 1 do 3 szczecinki w tylnych kątach oczu, podczas gdy u nadmorskiego jest to grupa sterczących, białych szczecinek położona na i za oczami^[3].

Larwa

Ciało larwy smuklejsze niż u trzyszcza polnego, na głowie i przedpleczu słabo metalicznie połyskujące oraz pokryte rozproszonymi, białymi szczecinkami. Na przedpleczu szczecinki te są rzadsze niż u trzyszcza nadmorskiego; w trzecim stadium jest ich od 40 do 60. Drugi człon czułków blisko trzykrotnie dłuższy niż szerszy, przynajmniej tak długi jak trzeci i czwarty razem wzięte. Po obu stronach nasale wewnętrzne pary ząbków tej samej wielkości i mniejsze niż najbardziej zewnętrzne ząbki nasadowe. Szerokość głowy u kolejnych stadiów wynosi w przybliżeniu: 1,3, 2 i 3 mm. Dziesiąty segment odwłoka otoczony szczecinkami zbliżonej długości po stronie grzbietowej i brzusznej, liczniejszymi niż u trzyszcza małego. Boczne haki odwłoka równomierniej zakrzywione i smuklejsze niż u trzyszcza polnego^[4].

Biologia i ekologia

Kopulujące trzyszcze piaskowe

Larwa w norce

Tryb życia

Trzyszcz piaskowy jest chrząszczem drapieżnym, lotnym i bardzo żarłocznym. Poluje w dzień, porusza się bardzo szybko. Dorosłe owady czatują w zasadzce na swoją ofiarę (owady) i ścigają ją. Podchodzącego człowieka dorosły owad zauważa z odległości około 2–3 m i reaguje szybką ucieczką. Larwy polują z zasadzki, czyhając na ofiarę z rozwartymi żuwaczkami w wygrzebanej przez siebie norce. Łapią przechodzącego obok owada i wciągają go do norki, gdzie go rozszarpują.

Habitat

Występuje w nasłonecznionych, słabo porośniętych miejscach. Pospolity na śródpolnych drogach i wydmach^[5]

Występowanie

Gatunek palearktyczny, rozprzestrzeniony od zachodniej Europy po Zabajkale^[5]. Podawany z Armenii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Białorusi, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Holandii, Irlandii, Kazachstanu, Litwy, Luksemburgu, Łotwy, Mołdawii, Niemiec, Norwegii, Polski, Rosji, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Ukrainy, Węgier i Wielkiej Brytanii^[6].

Podgatunki

Wyróżnia się 5 podgatunków trzyszcza piaskowego^[6]:

• Cicindela hybrida hybrida
• Cicindela hybrida kozhantshikovi Lutshnik, 1924
• Cicindela hybrida magyarica Roeschke, 1891
• Cicindela hybrida pseudoriparia Mandl, 1935
• Cicindela hybrida transversalis Dejean, 1822

W Polsce występuje podgatunek nominatywny C. h. hybrida^[7].