Transport kolejowy w Toruniu

Transport kolejowy w Toruniu – linie, dworce, stacje, przystanki kolejowe oraz instytucje i stowarzyszenia związane z kolejnictwem w Toruniu.

Transport kolejowy w Toruniu

kolej
Toruń Główny
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Lokalizacja	Toruń
Lata funkcjonowania	od 1861 roku

Toruń Główny

Toruń Wschodni

Toruń Miasto

Toruń Kluczyki

Toruń Czerniewice

Toruń Grębocin

Toruń Północny

Toruń Zachodni

Toruń Mokre

Toruń Elana

Toruń Barbarka

Toruński Węzeł Kolejowy
Czynne stacje i przystanki kolejowe
Zlikwidowane stacje i przystanki kolejowe
Planowane przystanki kolejowe

Linia kolejowa nr 18 widziana z przystanku osobowego Toruń Czerniewice

Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego, tor zachodni, widok w kierunku dworca Toruń Miasto

Pomnik na miejscu katastrofy kolejowej pod Otłoczynem koło Torunia

Baza Toruń-Kluczyki – Sekcja Utrzymania Taboru Trakcyjnego

Schemat połączeń regionalnych tzw. BiTCity (przybliżone czasy przed remontem torowiska)

Nieistniejąca bocznica kolejowa na terenie Polchemu

Charakterystyka

Toruński Węzeł Kolejowy obejmuje krzyżujące się w mieście linie kolejowe 18 i 353 oraz linie 27, 207, 246, 734 i 736^{[potrzebny przypis]}.

W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy czynne dworce kolejowe: Toruń Główny, Toruń Wschodni, Toruń Miasto oraz trzy czynne przystanki osobowe: Toruń Kluczyki, Toruń Czerniewice i Grębocin^{[potrzebny przypis]}.

Przez miasto prócz pociągów dalekobieżnych i wojewódzkich kursują również pociągi BiT City. Składy typu Pesa Elf 22WEc przemierzają trasę Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna oraz BiT City II między stacjami Włocławek i Bydgoszcz Główna^{[potrzebny przypis]}.

W skład znajdującej się w mieście infrastruktury kolejowej wchodzi: siedem wiaduktów, jeden tunel pod placem Pokoju Toruńskiego i most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego na Wiśle, który znajduje się między stacjami Toruń Główny i Toruń Miasto^{[potrzebny przypis]}.

Kalendarium

W Królestwie Prus

• 10 kwietnia 1860 – rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Bydgoskiej na odcinkach Bydgoszcz – Toruń i Toruń – Aleksandrów Kujawski^[1]
• 24 października 1861 – otwarto linię kolejową Bydgoszcz – Toruń Główny, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej^[1]
• 3 grudnia 1862 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, która od tego dnia zaczęła funkcjonowanie^{[potrzebny przypis]}
• 1866 – wybudowano fort kolejowy Twierdzy Toruń^{[potrzebny przypis]}
• 1868 – zapadła decyzja o budowie mostu kolejowego na Wiśle^{[potrzebny przypis]}
• 1870 – rozpoczęto budowę mostu kolejowego na Wiśle^[2]
• 20 listopada 1871 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) – Jabłonowo Pomorskie, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^{[potrzebny przypis]}
• 20 listopada 1871 – otwarto stację Toruń Mokre^{[potrzebny przypis]}
• 25 marca 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Inowrocław, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^{[potrzebny przypis]}
• 14 sierpnia 1873 – otwarto most kolejowo-drogowy przez Wisłę^[3]
• 15 sierpnia 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Toruń Wschodni, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)^[3]
• po 15 sierpnia 1873 – zamknięto stację Toruń Mokre, ale wkrótce otwarto ją jako dworzec towarowy^[4]
• 1874 – oddano do użytku obecny budynek dworca Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• październik 1878 – otwarto przystanek Toruń Miasto^[5]
• 1 września 1879 – przystanek Toruń Miasto stał się dworcem (oprócz wsiadania i wysiadania, można było nadawać i odbierać przesyłki oraz bagaż)^[6]
• 1 lipca 1882 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre – Chełmża, będącą częścią planowanej Kolei Miast Nadwiślańskich (obecnie Linia kolejowa nr 207)^[7]
• 1 lipca 1882 – otwarto dworzec Toruń Mokre^[8]
• 1 stycznia 1886 – oddano do ruchu drugi tor na linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Poznań Wschód^{[potrzebny przypis]}
• przed marcem 1888 – otwarto obecny budynek dworca Toruń Miasto (stary drewniany budynek sprzedano gminie staroluterańskiej, która przebudowała go na cerkiew stojącą do dziś przy ul. Podgórnej)^[9]
• 1892 – wybudowano gmach na siedzibę Inspektoratu Kolei Królewskiej^[10]
• 1894 – otwarto pierwszą linie kolei wąskotorową na poligonie toruńskim^[11]
• 1 grudnia 1902 – otwarto prywatną linię kolejową łączącą Toruń Mokre z Lubiczem, która była dzierżawiona przez Królewski Pruski Zarząd Kolei^[12]
• 1908 – rozpoczęto budowę linii z Torunia do Czarnowa^[13]
• 14 sierpnia 1909 – zamknięto dworzec Toruń Mokre^[14]
• 15 sierpnia 1909 – otwarto ponownie dworzec Toruń Mokre^[14]
• 28 lutego 1910 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• 28 lutego 1910 – otwarto stację Toruń Zachodni leżącą na linii Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• 28 lutego 1910 – otwarto torowisko na odcinku Toruń Wschodni – Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 1 lipca 1912 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Chełmno przez Unisław Pomorski (obecnie Linia kolejowa nr 246)^{[potrzebny przypis]}

Okres międzywojenny

• 18 stycznia 1920 – plac przed dworcem Toruń Miasto były miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do Torunia^{[potrzebny przypis]}
• 1924 – planowano bez powodzenia budowę mostu kolejowo-drogowego na Wiśle między Brzozą Toruńską a Grabowcem^{[potrzebny przypis]}
• 1 października 1933 – przeniesiono z Gdańska Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych^{[potrzebny przypis]}
• 1935 – most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i położono na nim drugi tor^{[potrzebny przypis]}
• 21 listopada 1937 – oddano do ruchu linię kolejową 27 na odcinku Toruń Wschodni – Sierpc przez Lubicz^[12]
• 1937 – zlikwidowano starą linię Toruń – Lubicz^[12]
• 1938 – przebudowano budynek dworca Toruń Miasto do stanu obecnego^{[potrzebny przypis]}

II wojna światowa

• 1939 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko polskie^{[potrzebny przypis]}
• 1944 – ukończono nową lokomotywownie na Kluczykach^{[potrzebny przypis]}
• 1944 – wybudowano lokomotywownię przy dworcu Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 24 stycznia 1945 – na Podgórzu doszło do eksplozji wagonów kolejowych. Śmierć poniosło co najmniej 31 osób^[15]
• 1945 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko niemieckie^{[potrzebny przypis]}

Okres PRL

• sierpień 1945 – przejęto eksploatację węzła kolejowego od wojskowych władz radzieckich^{[potrzebny przypis]}
• 1946 – odbudowano nastawnię na stacji Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• 15 kwietnia 1947 – otwarto do ruchu odbudowany most kolejowy na Wiśle^{[potrzebny przypis]}
• Toruń stał się tzw. pierwszorzędnym węzłem kolejowym^{[potrzebny przypis]}
• 1959 – zmieniono nazwę stacji Toruń Mokre na Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 1 kwietnia 1966 – zlikwidowano połączenie kolejowe na odcinku Toruń Północny – Czarnowo^{[potrzebny przypis]}
• pocz. lat 70. – zlikwidowano poligonową kolej wąskotorową^[16]
• 1973 – rozebrano bocznicę kolejową wzdłuż nabrzeża wiślanego (obecnie Bulwar Filadelfijski) do portu zimowego^{[potrzebny przypis]}
• 8 maja 1976 – odsłonięto Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu^[17]
• 19 sierpnia 1980 – miała miejsce katastrofa kolejowa pod Otłoczynem^{[potrzebny przypis]}
• 20 grudnia 1983 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Inowrocław – Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• 1984 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny^{[potrzebny przypis]}
• maj 1985 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski^{[potrzebny przypis]}
• 16 października 1986 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Iława Główna – Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 13 grudnia 1987 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Toruń Wschodni^{[potrzebny przypis]}
• 27 maja 1988 – pożar mostu kolejowego^{[potrzebny przypis]}

Od 1989

• 10 stycznia 1992 – zawieszono ruch pasażerski na trasie Toruń Wschodni – Unisław Pomorski przez stację Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 1999 – patronem mostu kolejowego został Ernest Malinowski^{[potrzebny przypis]}
• 2003 – rozebrano bocznicę kolejową m.in. do Młynów Richtera^{[potrzebny przypis]}
• 2004 – rozebrano bocznicę kolejową do Toruńskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów^{[potrzebny przypis]}
• 2007 – zostało opracowane studium wykonalności przebiegu bydgosko-toruńskiej kolei metropolitalnej BiT City^{[potrzebny przypis]}
• 2007 – rozebrano bocznicę kolejową do Elektrociepłowni Toruń Zachód, Merinotexu, Polchemu i Towimoru^{[potrzebny przypis]}
• 2009 – zlikwidowano Zakład Linii Kolejowych^{[potrzebny przypis]}
• 2013 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^{[potrzebny przypis]}
• 31 stycznia 2014 – nastąpiło protokolarne przekazanie dworca Toruń Główny na rzecz Gminy Miasta Toruń^{[potrzebny przypis]}
• 2014 – otwarto Zakład Napraw Tabory PKP CargoTabor^{[potrzebny przypis]}
• 2015 – zakończono modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^{[potrzebny przypis]}
• 23 czerwca 2015 – siedzibę spółki Arriva RP przeniesiono z Warszawy do Torunia^[18]
• 12 listopada 2015 – otwarto po gruntownej przebudowie dworzec Toruń Główny^[19]
• 9 lipca 2018 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały porozumienie w sprawie realizacji zadania „Modernizacja linii kolejowej nr 353 na docinku Toruń Główny – Toruń Wschodni wraz z infrastrukturą dworcową oraz budową nowych przystanków kolejowych w Toruniu – BiTCity II”^[20]
• 27 czerwca 2019 – władze miasta przejęły dworzec Toruń Północny^{[potrzebny przypis]}
• 19 sierpnia 2019 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały umowę z wykonawcą dokumentacji projektowej BiT City II^[21]
• 11 czerwca 2021 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej nr 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża^[22]

Linie kolejowe

Wykaz linii

Toruński węzeł kolejowy tworzą następujące linie kolejowe:

Linia	Nr D29	Sąsiednie stacje węzłowe	Operator przewozów pasażerskich	Elektryfikacja	Zdjęcie
Kutno – Piła Główna	18	Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód	PKP Intercity, Polregio (BiT-City)
Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj	353	Inowrocław – Jabłonowo Pom.	Polregio i PKP InterCity
Nieszawka – Toruń Główny	734		Polregio i PKP InterCity
Toruń Wschodni – Malbork	207	Grudziądz	Arriva RP (na odcinku Toruń Wschodni-Grudziądz), Polregio (na odcinku Grudziądz-Malbork)
Nasielsk – Toruń Wschodni	27	Sierpc	Arriva RP
Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno)	246	(dawniej) Unisław Pomorski	(linia towarowa)
Grębocin – Katarzynka	736		(nieczynna)

Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem

W Toruniu swoją siedzibę ma spółka kolejowa Arriva RP^[18], której pociągi kursują na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto istnieją:

• PKP Intercity Remtrak, siedziba spółki^{[potrzebny przypis]}
• Baza Toruń-Kluczyki, mającej za zadanie m.in. bieżące utrzymanie składów Elf 22WEc, które kursują w ramach szybkiej kolei miejskiej BiT City na trasie Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna^{[potrzebny przypis]}
• Sekcja Utrzymania Taboru Trakcyjnego Toruń Kluczyki^[23]
• PKP Cargo Zakład Przewozów Towarowych Sekcja Przewozów i Ekspedycji^{[potrzebny przypis]}
• PKP CargoTabor Zakład Naprawy Taboru^{[potrzebny przypis]}
• PKP Energetyka Sekcja Zasilania Elektroenergetycznego Toruń^{[potrzebny przypis]}
• Zakład Linii Kolejowych Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni, Sekcja Eksploatacji Toruń Główny, Dział Rachunkowości i Finansów^{[potrzebny przypis]}
• Posterunek Straży Ochrony Kolei^{[potrzebny przypis]}

Muzea i stowarzyszenia

W Toruniu istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Kolei i Zabytków Techniki oraz Toruńskiej Makiety Modułowej^[24], a także Izba Tradycji Toruńskiego Węzła Kolejowego^[25].

Od 13 grudnia 2015 roku do Torunia docierają nowoczesne składy Flirt, którymi można dojechać do: Warszawy, Gdańska, Gdyni, Częstochowy, Katowic, Bydgoszczy i Łodzi^{[potrzebny przypis]}.

Kategoria pociągów

Wykaz pociągów zatrzymujących się na stacji Toruń Główny od grudnia 2018 roku:

Kategoria	Przewoźnik	Liczba	Uwagi
IC	PKP Intercity	14	Połączenia realizowane przez elektryczne zespoły trakcyjne – Flirt
TLK	PKP Intercity	26
REGIO	Polregio	61
Osobowy	Arriva RP	15

Czynne stacje i przystanki kolejowe

Dworce kolejowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Uwagi	Zdjęcie
Toruń Główny	Stawki	4	Wiaty nad peronami	Użytkowany	Czynna	Główna stacja kolejowa w Toruniu, powstała w 1861, obecny budynek z 1874. W latach 2014[potrzebny przypis]–2015 przeszła gruntowną przebudowę[19]
Toruń Wschodni	Mokre	3	Wiaty nad peronami	Użytkowany	Czynna	Powstała w 1871, obecny budynek z 1909. Na stacji zaczynają i kończą bieg składy jadące z i do: Bydgoszczy, Włocławka i Kutna[potrzebny przypis]
Toruń Miasto	Jakubskie Przedmieście	1	Wiata nad peronem	Użytkowany	Nieczynna	Powstała w 1878, obecny budynek z 1888[potrzebny przypis]

Przystanki osobowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Uwagi
Toruń Kluczyki	Kluczyki	3	Wiata przystankowa	Brak	Brak
Toruń Czerniewice	Czerniewice	2	Wiata przystankowa	Brak	Brak
Grębocin	Grębocin	1	Wiata przystankowa	Brak	Brak

Zlikwidowane stacje i przystanki kolejowe

Stacje kolejowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Data likwidacji
Toruń Północny	Chełmińskie Przedmieście	2	Brak	Nieużywany	Nieczynna	1992
Toruń Zachodni	Bielany	1	Brak	Brak	Brak	1970
Toruń Mokre	Mokre	Brak	Brak	Ocalały dwa budynki	Brak	1909

Przystanki osobowe

Nazwa	Lokalizacja	Perony	Zadaszenie peronów	Budynek	Kasa	Data likwidacji
Toruń Elana	Mokre	1	Brak	Brak	Brak	1985
Barbarka	Barbarka	1	Brak	Brak	Brak	1992

Węzeł przesiadkowy

Oprócz tradycyjnych przystanków komunikacji miejskiej, które znajdują się przy wszystkich dworcach kolejowych w Toruniu, od sierpnia 2015 roku istnieje także węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia, który integruje sieć tramwajową z koleją w ramach projektu BiT-City^{[potrzebny przypis]}.

Szybka kolej Miejska

BiT-City

Osobny artykuł: Szybka kolej miejska BiTCity.

Szybka kolej miejska łączy dwie stolice województwa kujawsko-pomorskiego: Bydgoszcz i Toruń^{[potrzebny przypis]}.

Pomysłodawcą tego projektu był Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia oraz toruńskie Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli (www.spo.org.pl), a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy

1. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 59.
2. Kucharzewska 2004 ↓, s. 57.
3. Kucharzewska 2004 ↓, s. 58.
4. Kucharzewska 2004 ↓, s. 62–63, 65.
5. Kucharzewska 2004 ↓, s. 62.
6. Kucharzewska 2004 ↓, s. 393.
7. Kucharzewska 2004 ↓, s. 394.
8. Kucharzewska 2004 ↓, s. 65, 394.
9. Kucharzewska 2004 ↓, s. 62–65, 394.
10. Kucharzewska 2004 ↓, s. 65.
11. Witkowski 2008 ↓, s. 38.
12. Witkowski 2008 ↓, s. 44–45.
13. Wieści z Torunia, „Gazeta Toruńska” (165), 21 lipca 1908, s. 2.
14. Kucharzewska 2004 ↓, s. 64, 394.
15. Kluczwajd 2018 ↓, s. 169.
16. Jankowski 2019 ↓, s. 73.
17. Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 51.
18. Sawomir Kowalski: Arriva jedzie do Torunia. Zwiększy zatrudnienie?. pomorska.pl, 2015-06-24. [dostęp 2024-02-03].
19. Dworzec Toruń Główny oficjalnie otwarty. pomorska.pl. [dostęp 2024-02-03].
20. Lepszy dostęp mieszkańców Torunia do kolei. entim.pl, 2018-07-10. [dostęp 2024-02-03].
21. Magdalena Winiarska: Dworce wypięknieją. torun.pl, 2019-08-19. [dostęp 2024-02-03].
22. Ruszają kolejowe prace na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża. To oznacza utrudnienia dla pasażerów. gra.fm, 2021-06-11. [dostęp 2024-02-03].
23. Toruń: majówka z Przewozami Regionalnymi. kurier-kolejowy.pl, 2012-05-15. [dostęp 2024-02-03].
24. Stowarzyszenia Miłośników Kolei. kmd.pl. [dostęp 2024-02-03].
25. Święto Kolejarza na Kluczykach. dworzec.torun.pl, 2015-11-21. [dostęp 2024-02-03].

Bibliografia

• Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
• Tomasz Jankowski: Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019. Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019. ISBN 978-83-953336-0-6.
• KatarzynaK. Kluczwajd KatarzynaK., Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź 2018, ISBN 978-83-7729-452-9.
• JoannaJ. Kucharzewska JoannaJ., Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871–1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X.
• Roman Witkowski. Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej. „Świat Kolei”. 7, 2008.
• Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.