Loading AI tools
dawna prowincja Portugalii (1936-1976) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Trás-os-Montes (wym. [tɾaz uʒ 'mõtɨʃ], dosłownie: Za Górami, w niektórych publikacjach[1] nazywana Transmontanią) – portugalska kraina historyczna, istniejąca formalnie w latach 1936–76 jako Trás-os-Montes e Alto Douro. Zajmuje północno-wschodni, górzysty i relatywnie mało urodzajny narożnik kraju. Ludność: 372 539 (stan na rok 2005), powierzchnia: 10 936 km². Region skupia dzisiejsze dystrykty Bragança i Vila Real; inna większa miejscowość to Chaves. Pasmo górskie, które nadało nazwę prowincji to Serra do Marão, odgradzająca ją na zachodzie od nadmorskiego regionu Minho i obszaru metropolitalnego miasta Porto.
Południową i wschodnią granicę Trás-os-Montes wytycza dolina rzeki Douro. Okolica ta, nazywana Alto Douro (port. Górne Douro), bądź potocznie Terra Quente (Gorąca Ziemia)[2], znana jest w świecie z produkcji wina Porto i w 2001 roku wpisana została z tego tytułu na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Inne, warte odnotowania wino tam produkowane to Mateus rosé[3]. Klimat Terra Quente jest łagodniejszy, niż na północy, a uprawia się tam również brzoskwinie, melony, migdały, oliwki i pomarańcze.
Ziemie przyległe do granicy z hiszpańską prowincją Galicja (Hiszpania), z którą łączą Transmontanię silne związki kulturowe - miejscowe dialekty są wzajemnie zrozumiałe[4] - z uwagi na nieprzyjazny klimat nazywane są z kolei Terra Fria (Zimną Ziemią). Jak mówi miejscowe przysłowie, jest tam dziewięć miesięcy zimy i trzy miesiące piekła[2][5]. W celu ochrony dzikich terenów północnego pogranicza - wrzosowisk, lasów dębowych i ostoi rysia iberyjskiego - utworzono tam w 1979 roku obszar chroniony Montesinho (Parque Natural de Montesinho). W pobliskiej gminie Miranda do Douro, położonej na dalekim wschodzie, mówi się natomiast do dziś w archaicznej odmianie języka asturyjskiego, zwanej mirandyjską (Mirandês).
Trás-os-Montes to ubogi, konserwatywny region rolniczy. Silnie rozdrobnione gospodarstwa, nazywane są niekiedy ironicznie minifundiami, w odróżnieniu od ogromnych posiadłości ziemskich (latyfundiów), właściwych regionowi Alentejo, położonemu na południu Portugalii. Wielowiekowa izolacja krainy przyczyniła się do tego, że miejscowi mieszkańcy zachowali do dziś obyczaje nieznane w innych częściach kraju. Dla przykładu, we wiosce Rio de Onor, awanturnicy i łotrzy są karani na zebraniach całej społeczności grzywną w postaci określonej liczby wina[6]. Miejscowe tradycje, sięgające nieraz czasów germańskiego królestwa Swebów (410-585 n.e.) stały się obiektem badań antropologicznych, prowadzonych w latach 50. XX wieku[7]. Wypada tu również wspomnieć o gateiro, instrumencie ludowym przypominającym dudy, wskazującym na znaczące wpływy kultury celtyckiej w historii regionu[8].
Charakterystycznym elementem krajobrazu Trás-os-Montes są espigueiros – kamienne spichrze na żywność, zawieszone nad ziemią przy pomocy głazów, co miało chronić ich zawartość przed szczurami[9]. Inną miejscową osobliwość stanowią białe budowle w kształcie końskich podków - pombais (l.m.), czyli gołębniki, w których dawniej hodowano te ptaki na mięso[8].
Głównym problemem gospodarczym Transmontanii jest wielowiekowy odpływ młodych mieszkańców regionu do wielkich miast wybrzeża (migracja wewnętrzna) i emigracja. Dość powiedzieć, że pobliska prowincja Minho, o dwukrotnie mniejszej powierzchni, skupia dwa razy więcej mieszkańców[10]. Odludne obszary Trás-os-Montes bywały również azylem dla uchodźców politycznych. Po 1496 roku chronili się tam wydaleni z kraju portugalscy Żydzi[11].
Pewne nadzieje dało wstąpienie Portugalii do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (1986) i związane z nim dotacje z funduszy strukturalnych na budowę dróg, oraz utworzenie wyższych uczelni w dwóch głównych miastach regionu: uniwersytetu w Vila Real (1986) i politechniki w Bragançy (połowa lat 90. XX wieku[12]). Po upadku autorytarnej dyktatury António Salazara obserwuje się nawet powroty emigrantów w rodzinne strony.
Najbardziej znany Transmontańczyk to Ferdynand Magellan. Wywodziła się stamtąd również rodzima dynastia królewska Bragança, rządząca krajem od 1640 do 1910 roku.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
