Telawi

Telawi (gruz. თელავი) – miasto we wschodniej Gruzji, stolica regionu Kachetia, ulokowane na zboczu wzgórza Ciw-Gombori na wysokości 490 m nad poziomem morza. W roku 2014 liczyło 19 629^[2] mieszkańców. W mieście rozwinął się przemysł spożywczy oraz jedwabniczy^[3].

Telawi

თელავი

Główna ulica miasta
Herb Flaga
Państwo	Gruzja
Region	Kachetia
Wysokość	490 m n.p.m.
Populacja (2014) • liczba ludności	19 629[1]
Położenie na mapie Kachetii Telawi
Położenie na mapie Gruzji Telawi
41°55′N 45°29′E
Strona internetowa

Historia

Pierwsze archeologiczne znaleziska z okolic Telawi datuje się na epokę brązu. Jedną z najwcześniejszych wzmianek pochodzi od greckiego geografa Ptolemeusza, wspomina on w drugim stuleciu naszej ery o Teledzie (w odniesieniu do Telawi). W VIII wieku miasto stało się ważnym i dużym ośrodkiem polityczno-administracyjnym. Interesujących informacji o Telawi dostarczył arabski geograf Al Mukadis w X wieku. Wymienia Telawi wraz z najważniejszymi miastami Kaukazu takimi jak Tbilisi, Szamkir, Gandża, Szemacha i Szyrwan. Podaje również, że mieszkańcy miasta są głównie chrześcijanami.

Od X do XII wieku Telawi pełniło funkcje stolicy królestwa Kachetii. Podczas tak zwanej złotej ery gruzińskiego państwa przypadającej na dwunaste i trzynaste stulecie Telawi stało się jednym z najważniejszych ośrodków polityczno-gospodarczych królestwa Gruzji. Po osłabieniu królestwa przez liczne ataki w XV wieku rola miasta znacznie podupadła, straciło na politycznym znaczeniu i stało się miastem handlowym. Telawi ponownie odzyskało znaczenie polityczne w XVII wieku gdy zostało drugą stolicą (po Tbilisi) zjednoczonego królestwa wschodniej Gruzji – Kartli-Kachetii. Panowanie króla Herakliusza II okazało się bardzo korzystne dla miasta, od jego rządami miasto stało się strategicznym i kulturalnym centrum, wybudowano seminarium duchowe oraz teatr. Reformy wprowadzone przez króla znacznie podniosły standard życia poddanych.

Rosyjskie panowanie

W 1801 r; po włączeniu królestwa Kartli-Kachetii do Imperium Rosyjskiego Telawi utraciło status stolicy. Podczas tamtego okresu rozwinął się głównie lekki przemysł (grawerowanie, garncarstwo, produkcja wina, itd.), handel i rolnictwo. Populacja miasta pod koniec XIX wieku wynosiła około 12 tys. mieszkańców (w tym około 9000 Ormian i 2000 Gruzinów^[4]).

Zabytki

Pomnik króla Herakliusza II w centrum Telawi

Telawi i okolice są bogate w zabytki, oto lista najważniejszych zawierających się w granicach miasta:

• Dzweligdawani (stare mury) – forteca pierwszych kachijskich królów (IX–X wiek);
• Kościół św. Maryi (XVI wiek); Kościół św. Trójcy (VI wiek);
• Forteca Batoniscyche wybudowana w XVII wieku, jedyny tak dobrze zachowany pałac królewski z epoki feudalnej w Gruzji;
• Korczibasziszwili – zamek miejscowego rodu Korczibasziszwili (XVI–XVIII wiek);
• Wachwacziszwili – zamek miejscowego rodu Wachwacziszwili (XVIII wiek).

Telawi to jedyne miasto w Gruzji, które posiada cztery zabytkowe fortyfikacje z różnych okresów czasowych. Z tego też powodu architekci, uczeni i historycy uważają Telawi za najbardziej „średniowieczne” miasto w kraju. Rośnie też w pobliżu 900-letni platan (45 m wysokości, 12,4 m obwodu). Niedaleko Telawi znajduje się wiele znaczących zabytków: katedra Alawerdi (XI wiek) – drugi pod względem wysokości budynek sakralny w Gruzji, zaraz po nowo zbudowanym kościele św. Trójcy w Tbilisi, akademia Ikalto (VIII–XII wiek) – miejsce gdzie studiował słynny pisarz Szota Rustaweli, kościół św. Jerzego (patrona Gruzji, podobno jest 365 kościołów pod takim wezwaniem), ruiny miasta i twierdzy Gremi (pierwsza stolica Kachetii), Szuamta – kompleks trzech kościołów z różnych okresów – 6., 7. i 8. stulecia ulokowany na zalesionym wzgórzu, Achali Szuamta – monastyr niedaleko Dzweli Szuamta, zbudowany w XVI wieku oraz ogród botaniczny Cinandali.

Geografia

Widok na Kaukaz z Telawi

Telawi położone jest na południowym i południowo-zachodnim zboczu Ciw-Gombori, graniczy z doliną Alazani od północy i wschodu. Z większości miejsc w mieście roztacza się widok na Wysoki Kaukaz.

Aktualnie Telawi połączone jest z Tbilisi dwiema drogami. Dłuższa, ale w lepszym stanie, trasa przebiega przez obszary rolnicze Kachetii (liczy 156 km), krótsza droga wiedzie przez malowniczy łańcuch górski Gombori. Co prawda liczy 96 km, ale jest o wiele bardziej zniszczona i niebezpieczna.

Telawi jest popularnym miejscem turystycznym Gruzji.

Sport

W mieście istnieje klub piłki nożnej, SK Telawi, uczestniczący w rozgrywkach pierwszej ligi gruzińskiej Pirweli Liga. W latach 2005–2007 w pierwszej lidze grał Kalcheti Telawi.

Rozgrywane są tutaj także międzynarodowe turnieje tenisowe kobiet, rangi ITF, pod nazwą Telavi Open, z pulą nagród 25.000 $.

Miasta partnerskie

• Biberach an der Riß,
• Napa
• Powiat sztumski
• Zielona Góra – Polska
• Głubokoje – Bialoruś

Przypisy

1. მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, listopad 2014 [dostęp 2016-11-26] (gruz.). Brak numerów stron w książce
2. 2005 – 20 593 mieszkańców
   2002 – 21 805 mieszkańców
   1989 – 27 848 mieszkańców
3. Telawi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-22].
4. Энциклопедия Брокгауза и Ефрона (Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary), Телав (Telav)

Linki zewnętrzne

• Silk road and beyond – Telavi.
• Zdjęcia z Telawi

Kontrola autorytatywna (miasto):

• J9U: 987007560369905171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3986085