Tamaryszek (Tamarix L.) – rodzajkrzewów lub małych drzew z rodziny tamaryszkowatych. Liczy około 60[5]–90[6] gatunków, trudnych do delimitacji[5] (baza taksonomiczna Plants of the World online wymienia 73 gatunki zweryfikowane[4]). Rośliny te występują naturalnie w Eurazji i północnej Afryce na obszarze od Wysp Kanaryjskich poprzez basen Morza Śródziemnego i Azję, po Chiny na wschodzie[5][7]. Jeden gatunek rośnie także w południowo-zachodniej Afryce[7]. Tamaryszki zostały szeroko rozprzestrzenione jako rośliny ozdobne i wiatrochronne, mało wymagające i znoszące warunki pustynne[7]. W wyniku introdukcji stały się inwazyjne w Australii i Nowej Zelandii, na Hawajach, w Ameryce Północnej i Południowej[5][8].
Są to rośliny drzewiaste rosnące na piaskach i żwirach wzdłuż wybrzeży morskich, na pustyniach oraz na żwirowych brzegach i wysychających korytach rzek na obszarach górskich[7].
Nazwa naukowa wywodzona jest z arabskiego słowa tamr oznaczającego „drzewo o ciemnej korze”[8] lub od nazwy rzeki Tamaris w Hiszpanii[9].
Pokrój
Okazałe krzewy lub niskie drzewa do 10 m[7], zwykle o krótkim pniu[10] i silnie rozgałęzionej[6], ale luźnej koronie, tworzonej przez cienkie, często przewisające pędy[10]. Pędy zazwyczaj są nagie i w dwojakiej postaci – trwałe i drewniejące oraz zielone, asymilacyjne, zrzucane zimą[6].
Drobne, łuskowate, gęsto dachówkowato osadzone na pędach, siedzące[6], czasem obejmujące łodygę (T. tetragyna) lub nawet pochwiaste (T. aphylla)[8], zwykle opadające na zimę[7][6]. W liściach znajdują się gruczołki wydzielające sól[6].
Obupłciowe, rzadko jednopłciowe, drobne[6], ale bardzo liczne[7], zebrane w kłosowate grona, często tworzące szczytowe wiechy na zeszłorocznych lub tegorocznych pędach[6]. Kwiaty wsparte są jedną przysadką. Kielich złożony z 4 lub 5 działek, czasem mięśniejących, całobrzegich lub ząbkowanych. Płatki w liczbie odpowiadającej liczbie działek, trwałe (zasychają i stają się papierzaste[7]) lub odpadające po kwitnieniu[6]. Zwykle są różowe i osiągają ok. 3 mm długości, maksymalnie 6 mm[7]. Pręciki w liczbie 4–5 naprzeciwległe działkom kielicha lub bardzo liczne. Nitki pręcików zwykle wolne, pylniki kształtu sercowatego, pękają podłużnymi szczelinami. Zalążnia powstaje z 3 lub 4 owocolistków, ma kształt stożkowaty i zawiera liczne zalążki. Szyjki słupka są trzy lub cztery, zwieńczone są główkowatymi znamionami[6].
Suche, stożkowate torebki otwierające się odosiowo, z bardzo drobnymi nasionami[6]. Nasiona z włoskami na jednym końcu[11].
Krzewy bardzo wytrzymałe na suszę, znaczne zasolenie gleby, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Wymagają stanowisk słonecznych, gleb lekkich, piaszczystych. W naturze rosną często w wyschniętych korytach rzek na glebach zasolonych[10]. Kwiaty zapylane są przez owady. Nasiona rozsiewane są przez wiatr[7].
Ze względu na znoszenie gleb zasolonych i warunków pustynnych (gleb piaszczystych, suszy, zasypywania[11]) tamaryszki stosowane są w nasadzeniach wiatrochronnych na wybrzeżach i terenach pustynnych[7], sadzone są dla umacniania piasków[11]. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne w ogrodach i terenach zieleni publicznej. Ze względu na pokrój i znoszenie cięcia – mogą być formowane w efektowne drzewka o płaczącym pokroju[7]. Do częściej uprawianych jako ozdobne należy tamaryszek chiński, którego pędy wykorzystywane są też w plecionkarstwie[5], oraz tamaryszek czteropręcikowy[11] i rozgałęziony (dwa ostatnie spotykane są najczęściej w Polsce[12]). Ze względu na ażurowe korony, drobne ulistnienie i różowe zabarwienie są cenione w do stosowania w zestawieniach kontrastowych. Są to też rośliny miododajne[12].
Galasy powstające na tarmaryszkach, cechujące się dużą zawartością taniny, stosowane są do garbowania skór owczych i kozich oraz barwienia ich na kolor różowy do purpurowego[11]. Także kora tamaryszków zawiera duże ilości taniny i jest wykorzystywana z tego powodu leczniczo. Na pędach tamaryszka mannowegoT. senegalensis (syn. T. mannifera) ukłucia czerwców powodują powstawanie słodkiej wydzieliny zwanej manną, wykorzystywanej w medycynie ludowej[11] i utożsamianą z biblijną manną[13].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
GeoffreyG.BurnieGeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN3-8331-1916-0, OCLC271991134.
.jpg)
