Takrolimus

Takrolimus – organiczny związek chemiczny, lek z grupy inhibitorów kalcyneuryny, makrolidów o działaniu immunosupresyjnym o nie do końca wyjaśnionym mechanizmie działania. Takrolimus wiąże się ze specyficzną cytoplazmatyczną immunofiliną (FKBP12) i hamuje zależne od wapnia kaskady przenoszenia sygnałów w limfocytach T, zapobiegając w ten sposób transkrypcji i syntezie interleukin: IL-2, IL-3, IL-4, IL-5 i innych cytokin, takich jak GM-CSF, TNF-α i IFN-γ. Takrolimus hamuje także uwalnianie mediatorów zapalenia z komórek tucznych skóry, bazofili i eozynofili. Takrolimus, wcześniej określany skrótem FK-506, został wyizolowany po raz pierwszy w 1984 roku z bakterii Streptomyces tsukubaensis pozyskanych z próbki ziemi znalezionej w północnej Japonii^[2].

Takrolimus

Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C44H69NO12
Masa molowa	804,018 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	104987-11-3
PubChem	445643
DrugBank	DB00864
SMILES C[C@@H]1C[C@@H]([C@@H]2[C@H](C[C@H]([C@@](O2)(C(=O)C(=O)N3CCCC[C@H]3C(=O)O[C@@H]([C@@H]([C@H](CC(=O)[C@@H](/C=C(/C1)\C)CC=C)O)C)/C(=C/[C@@H]4CC[C@H]([C@@H](C4)OC)O)/C)O)C)OC)OC
InChI InChI=1S/C44H69NO12/c1-10-13-31-19-25(2)18-26(3)20-37(54-8)40-38(55-9)22-28(5)44(52,57-40)41(49)42(50)45-17-12-11-14-32(45)43(51)56-39(29(6)34(47)24-35(31)48)27(4)21-30-15-16-33(46)36(23-30)53-7/h10,19,21,26,28-34,36-40,46-47,52H,1,11-18,20,22-24H2,2-9H3/b25-19+,27-21+/t26-,28+,29+,30-,31+,32-,33+,34-,36+,37-,38-,39+,40+,44+/m0/s1 InChIKey QJJXYPPXXYFBGM-LFZNUXCKSA-N
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła[1] takrolimus monohydrat Niebezpieczeństwo Zwroty H H301 Zwroty P P301+P310
Klasyfikacja medyczna
ATC	L04AD02
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Biodostępność 20%, mniej po spożyciu pokarmów bogatych w tłuszcze Okres półtrwania średnio 11,3 godziny (3,5–40,6) Wiązanie z białkami osocza i tkanek 75–99% Metabolizm wątroba (głównie CYP3A4) Wydalanie głównie z kałem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania miejscowo, p.o., i.v.

Wskazania

• Leczenie immunosupresyjne pacjentów z allogenicznym przeszczepem wątroby, nerek lub serca w mono- lub politerapii.
• Leczenie atopowego zapalenia skóry.

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na takrolimus
• nadwrażliwość na makrolidy
• ciąża i okres karmienia piersią.

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z:

• chorobami serca
• nadciśnieniem tętniczym
• zaburzeniami czynności nerek lub wątroby
• w trakcie leczenia kortykosteroidami
• przy współistnieniu infekcji
• przy obrzękach

Działania niepożądane

• drżenia
• bóle głowy
• zakażenia
• zaburzenia czynności nerek
• nadciśnienie tętnicze
• Hiperkaliemia
• hiperglikemia
• podwyższenie poziomu leukocytów lub leukopenia
• zaburzenia czynności OUN
  • depresja
  • neuropatia
  • wzmożona nerwowość
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
  • zapalenie dróg żółciowych
  • wymioty
  • żółtaczka
• układu oddechowego
  • duszność
  • niedodma
• układu krążenia
  • dusznica bolesna
  • tachykardia
  • wysięk w osierdziu
• objawy skórne
  • łysienie
  • świąd skóry
  • nadwrażliwość na światło
  • nadmierne pocenie

Interakcje

Nie stosować łącznie z:

• preparatami potasu i lekami moczopędnymi oszczędzającymi potas
• cyklosporyna A
• leki metabolizowane w wątrobie przy udziale izoenzymu CYP3A4 cytochromu P450.

Dawkowanie

Stosuje się doustnie lub dożylnie, a w przypadku atopowego zapalenia skóry miejscowo na okolicę zmian skórnych.

Dostępne preparaty

• Dermitopic (maść)
• Protopic (maść)
• Prograf (kapsułki i ampułki do wlewów dożylnych)
• Advagraf (kapsułki o przedłużonym uwalnianiu)
• Envarsus (kapsułki o przedłużonym uwalnianiu)

Przypisy

1. FK-506, monohydrat [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 22 września 2019, numer katalogowy: F4679 [dostęp 2022-07-31]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
2. ToruT. Kino ToruT. i inni, FK-506, a novel immunosuppressant isolated from a Streptomyces. I. Fermentation, isolation, and physico-chemical and biological characteristics, „The Journal of Antibiotics”, 40 (9), 1987, s. 1249–1255, DOI: 10.7164/antibiotics.40.1249, PMID: 2445721 (ang.).

Bibliografia

• Indeks leków Medycyny Praktycznej 2006, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2006, ISBN 83-7430-060-4. Brak numerów stron w książce

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• LCCN: sh94005977
• J9U: 987007549156305171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/tacrolimus