Stefan Wincenty Frelichowski

Stefan Wincenty Frelichowski (ur. 22 stycznia 1913 w Chełmży, zm. 23 lutego 1945 w Dachau^[1]) – ksiądz, podharcmistrz, harcerz Związku Harcerstwa Polskiego, błogosławiony katolicki, patron harcerzy polskich.

Błogosławiony
Stefan Wincenty Frelichowski

prezbiter
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1913 Chełmża
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1945 Dachau
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	7 czerwca 1999 Toruń przez Jana Pawła II
Wspomnienie	23 lutego
Patron	Polskich Harcerzy
Szczególne miejsca kultu	kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu
Odznaczenia

Pomnik Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu

Życiorys

Urodził się 22 stycznia 1913 w Chełmży przy ul. Chełmińskiej 13 w rodzinie piekarza Ludwika Frelichowskiego oraz Marty z domu Olszewskiej^[2][3]. Miał dwóch starszych braci i trzy młodsze siostry^[3].

Był ministrantem^[4]. W latach 1919–1923 uczęszczał do szkoły podstawowej, gdzie zainteresował się harcerstwem, a następnie Sodalicją Mariańską^[5][4]. 1 września 1923 roku wstąpił do Państwowego Gimnazjum Humanistycznego w Chełmży^[5].

W dniu 21 marca 1927 wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego, do 2 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Chełmży^[6][7]. W czerwcu 1927 złożył przyrzeczenie Harcerskie^[6]. W okresie tym trenował też wioślarstwo w Chełmżyńskiego Towarzystwa Wioślanego^[8].

W czerwcu 1931 w Chełmży zdał maturę, a jesienią wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. W seminarium prowadził ożywioną działalność w różnych organizacjach i kołach seminaryjnych: w ruchu abstynenckim, w akcji misyjnej i charytatywnej na terenie diecezjalnego Caritas^[3]. Należał do Seminaryjnego Koła Charytatywnego Kleryków^[4].

14 marca 1937 przyjął święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej z rąk biskupa chełmińskiego Stanisława Wojciecha Okoniewskiego^[5][9]. Najpierw pełnił obowiązki sekretarza i kapelana biskupiego, w styczniu 1938 r został mianowany wikariuszem parafii Świętej Trójcy w Wejherowie a od 1 września 1938 wikariusza parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu^[5][3][10]. Dał się poznać jako wzorowy kapłan, opiekun chorych, przyjaciel dzieci i młodzieży, redaktor „Wiadomości Kościelnych parafii NMP w Toruniu”^[5][11]. Na łamach „Wiadomości” krytykował ideologię nazistowską i komunistyczną, znieczulicę klasy wyższej na krzywdę moralną i materialną ubogich mieszkańców Torunia, problem alkoholizmu w Polsce^[5]. Jednocześnie pełnił funkcje kapelana Pomorskiej Chorągwi Harcerzy ZHP^[12]. W przededniu wybuchu II wojny światowej uczestniczył w Pogotowiu Harcerek i Harcerzy^[13].

11 września 1939 został aresztowany przez Gestapo wraz z wszystkimi księżmi ze swojej parafii^[14]. Następnego dnia niemal wszystkich zwolniono, jedynie ks. S. W. Frelichowski przebywał w więzieniu przez kilka kolejnych dni^[15]. Prawdopodobną przyczyną tego była jego przedwojenna działalność w harcerstwie i silny wpływ na młodzież^[16]. Od 17 do 21 października nastąpiły dalsze masowe aresztowania Polaków w Toruniu^[17][18]. Ks. Frelichowski został ponownie aresztowany 18 lub 19 października 1939 roku^[19]. Został osadzony w Forcie VII Twierdzy Toruń^[5].

10 stycznia 1940 został przewieziony do obozu przejściowego w Gdańsku-Nowym Porcie^[5]. Po kilku dniach trafił do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, gdzie przebywał do kwietnia 1940^[5][18]. Następnie przez krótki okres pracował w żwirowni w Grenzdorfie^[18].

10 kwietnia 1940 został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen^[18]. Tam został skierowany do pracy w kostnicy. Ze względu na swoją postawę był tam szczególnie szykanowany przez służbę obozową^[4]. 14 grudnia 1940 został przeniesiony do obozu w Dachau^[18]. Trafił do bloku 30, otrzymał numer obozowy 22492^[5].

Podczas pobytów w obozach koncentracyjnych kontynuował posługę kapłańską^[18]. Podczas pobytu w obozach koncentracyjnych nie podpisał tzw. Volkslisty^[5]. W 1943 roku wraz z księżmi Bernardem Czaplińskim i Józefem Jasińskim zorganizował „Caritas” (również: „Caritas bloku 28”)^[4][20].

Karta rejestracyjna Stefana Wincentego Frelichowskiego jako więźnia w nazistowskim obozie koncentracyjnym w Dachau

Na przełomie 1944 i 1945 w obozie Dachau wybuchła epidemia tyfusu plamistego i duru brzusznego^[4]. Ks. Frelichowski zaangażował się w pomoc chorym^[21]. Podczas udzielania pomocy sam zaraził się tyfusem plamistym, który w połączeniu z zapaleniem płuc doprowadził w dniu 23 lutego 1945 do jego śmierci^[5][21]. Zwłoki ks. Frelichowskiego zostały wystawione na widok publiczny^[5][4]. Przed kremacją ciała z jego prawej dłoni amputowano dwa palce. Jeden z palców zagipsowano i umieszczono w szkatule, która w 1985 trafiła do kościoła Najświętszej Maryi Panny w Toruniu^[5][22]. Powstała również maska pośmiertna autorstwa przedwojennego studenta medycyny Stanisława Bieńki^[22][20]. Maska wraz z schowanymi w niej kośćmi palców zakopano na polu na obrzeżach obozu. Po wojnie maskę odkopał ks. Marian Żelazek^[20].

Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 17 kwietnia 1948 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi położone w walce o Demokrację i Niepodległość^[23].

22 lutego 2003 w Katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie ks. Frelichowskiego ogłoszono patronem harcerstwa w Polsce^[20].

Postanowieniem prezydenta Andrzeja Dudy z dnia 23 lutego 2025 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[24][25].

Upamiętnienia

• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej im. Błogosławionego Księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu (od 8 września 1993)^[26]
• Szkoła podstawowa w Turzy Wielkiej, gmina Działdowo (od 15 kwietnia 2005)^[27]
• Szkoła Podstawowa nr 19 w Toruniu (od 16 grudnia 2010)^[28]
• Szkoła Podstawowa nr 3 w Chełmży^[29]
• Patron 63 Kampinoskiej Drużyny Harcerek „Droga” (od lutego 2018)^[30]
• Szkoła Podstawowa w Nicwałdzie (od 12 października 2018)^[31]

Relikwie i sanktuaria

Relikwie pozostałe po nim przechowywane są m.in. w ścianie sanktuarium bł. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu^[22], w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Toruńskiej^[20][26], w kaplicy Pałacu Prezydenckiego w Warszawie^[32].

Proces beatyfikacyjny

Otwarcie wystawy 100. rocznica urodzin bł. ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego w Senacie RP

Prace przygotowawcze celem wszczęcia procesu informacyjnego, poprzedzającego beatyfikację, prowadził do 1961 ks. dr Kazimierz Józef Kowalski^[5]. Proces rozpoczął się w 1963, toczył się o tzw. heroiczność cnót^[21][33]. W latach 1964–1972 i 1982–1992 przesłuchiwano świadków. Dalsze prace procesowe podjął 12 stycznia 1994 bp tor. ks. bp dr Andrzej Suski. Dochodzenie diecezjalne w sprawie męczeństwa ks. Frelichowskiego zakończyło się 18 lutego 1995^[5]. 7 czerwca 1999 w Toruniu Jan Paweł II na toruńskim lotnisku dokonał beatyfikacji ks. Frelichowskiego^[34].

Rok 2013 – Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego

Z okazji przypadającej w 2013 roku 100. rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, a także 75. rocznicy mianowania go kapelanem Chorągwi Pomorskiej ZHP i 10. rocznicy ogłoszenia patronem polskich harcerzy, Rada Naczelna ZHP podjęła w dniu 18 listopada 2012 uchwałę, w której wyraziła najwyższe uznanie i oddała hołd tej niezwykłej postaci, harcerza i kapłana, który całym życiem pełnił służbę Bogu i ludziom. Rada Naczelna ZHP ogłosiła jednocześnie rok 2013 „Rokiem bł. ks. phm. Stefana Wincentego Frelichowskiego – patrona polskich harcerzy” i zachęciła wszystkie komendy do podjęcia działań w celu jego uczczenia^[35].

Z okazji 100. rocznicy urodzin Stefana Wincentego Frelichowskiego, w dniach 6-12 sierpnia 2013 w Toruniu odbył się międzynarodowy zlot harcerzy i skautów „Wicek 2013”^[36].